نگاه کردن به آینه برای بررسی ظاهر و گاهی نپسندیدن یک ویژگی خاص، کاملاً طبیعی است. اما زمانی که این افکار دائمی و آزاردهنده میشوند، ممکن است نشانهی یک اختلال جدی روانی به نام «اختلال بدریختانگاری بدن» (Body Dysmorphic Disorder – BDD) باشند.
بهگزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ این اختلال که «بدریختانگاری بدنی» نیز نامیده میشود، وضعیتی است که فرد بخش زیادی از زمان خود را صرف نگرانی دربارهی یک یا چند نقص ظاهری — که معمولاً ناچیز، غیرقابلمشاهده یا حتی خیالی هستند — میکند.
برای درک اینکه چه زمانی نگرانی دربارهی ظاهر طبیعی است و چه زمانی نشانهی BDD، با اس. گیریپراساد، روانشناس بیمارستان Aster Whitefield شهر بنگلور گفتوگو شده است.
به گفتهی کلینیک کلیولند، افراد مبتلا به این اختلال اغلب دربارهی ظاهر خود افکار و احساسات منفی شدیدی را تجربه میکنند؛ موضوعی که میتواند زندگی روزمره، سلامت روان و حتی سلامت جسمی آنها را مختل کند.
آقای گیریپراساد میگوید:
«اختلال بدریختانگاری بدن یکی از اختلالات روانی است که در آن افراد روی جزئیات بسیار کوچک در مورد بدن یا ظاهر خود بیش از حد تمرکز میکنند؛ جزئیاتی که حتی ممکن است ساختهی ذهنشان باشد.»
او اضافه میکند:
«برای رهایی از این رنج، افراد مبتلا معمولاً به رفتارهایی مانند نگاهکردن مکرر و بیقرار در آینه، آراستگی بیش از حد یا کنارهگیری از اجتماع روی میآورند.»
این وسواس میتواند به اندازهای منجر به آسیب عاطفی عمیق شود که فرد دیگر قادر به انجام فعالیتهای عادی روزمره نباشد.
تشخیص BDD دشوار است، زیرا علائم میتوانند بسیار متفاوت باشند و بسیاری از افراد این رنج را پنهان میکنند. آقای گیریپراساد برخی نشانههای رایج را معرفی میکند:
• نگرانی مداوم و افراطی دربارهی ظاهر، بهخصوص در جمع.
• احساس نارضایتی یا شرمندگی دربارهی یک ویژگی ظاهری و تلاش برای پنهان کردن آن با لباس یا آرایش.
• گاهی اجتناب کامل از نگاه کردن به آینه.
• تغییر دائم ظاهر، مدل مو یا سبک پوشش.
• اضطراب و ترس از اینکه دیگران به نقص احتمالی نگاه میکنند یا قضاوتش میکنند.
• اجتناب از مهمانیها، دورهمیها یا حتی جمعهای کوچک به دلیل احساس «بهاندازهی کافی خوب نبودن».
• در موارد شدید: بروز افکار خودآزاری یا خودکشی.
• استفادهی بیش از حد از محصولات آرایشی برای تغییر ظاهر.
• عزتنفس پایین یا نارضایتی مداوم از ظاهر.
به گفتهی آقای گیریپراساد، برای مدیریت و بهبود این اختلال میتوان از روشهای زیر کمک گرفت:
• نخستین گام این است که فرد بپذیرد مشکل «ظاهر» نیست، بلکه «تصویر ذهنی» است.
• گنجاندن مهربانی با خود و خودشفقتی در برنامهی روزانه.
• کاهش استفاده از شبکههای اجتماعی برای دوری از معیارهای غیرواقعی زیبایی.
• خودداری از نگاهکردن مداوم در آینه و تلاش برای «درست کردن» ظاهر.
• انجام فعالیتهای بدنی برای تقویت اعتمادبهنفس.
• تمرین ذهنآگاهی و تکنیکهای اتصال ذهن و بدن برای تنظیم احساسات.
• نقش حمایتی خانواده و دوستان بسیار مهم است؛ ارائهی حمایت عاطفی بدون قضاوت میتواند بخش مهمی از روند درمان باشد.
بهترین درمان BDD معمولاً ترکیبی از رواندرمانی و در برخی موارد دارو است. به گفتهی گیریپراساد، درمانهای زیر بیشترین اثربخشی را دارند:
درمان شناختیـرفتاری (CBT):
مهمترین روش درمانی است که به فرد کمک میکند افکار تحریفشده دربارهی ظاهر خود را شناسایی کند و آنها را با افکار واقعبینانهتر جایگزین کند.
درمان مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP):
نوعی از CBT که فرد را بهتدریج در معرض موقعیتهایی قرار میدهد که معمولاً باعث انجام رفتارهای وسواسی مانند نگاهکردن مکرر در آینه میشود و سپس از انجام این رفتارها جلوگیری میکند.
وی اضافه میکند که در صورت همراهی اضطراب و افسردگی با BDD، پزشکان ممکن است داروهای مهارکنندهی بازجذب سروتونین (SSRIs) را تجویز کنند. همچنین، گروهدرمانی و گروههای حمایتی میتوانند احساس تنهایی و متفاوت بودن را کاهش دهند.
جمعبندی
اختلال بدریختانگاری بدن میتواند سلامت عاطفی و روانی فرد را بهشدت تحت تأثیر قرار دهد و حتی بر فعالیتهای روزمرهاش سایه بیندازد. با دریافت درمان مداوم، حمایت مناسب و کار روی تصویر ذهنی، فرد میتواند رابطهای سالمتر و مهربانانهتر با بدن و خودپندارهی خویش بسازد. البته این مسیر حتماً باید با راهنمایی متخصص روانشناس طی شود.
