خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: مدیریت جنگلها نیازمند نگاهی مبتنی بر شناخت طبیعی اکوسیستم است و مقایسه وضعیت مدیریت جنگل با «کشتی در حال غرق با بار اضافی» بیانگر آن است که اتکای صرف به رویکردهای احساسی و تصمیمگیری بر اساس علاقه به درختان، بدون پذیرش فرآیندهای طبیعی حذف و جایگزینی، نمیتواند منجر به مدیریت علمی و پایدار شود.
طبیعت در هر هکتار سالانه میلیاردها نهال تولید و بخش عمدهای از آن را بنا بر قوانین طبیعی حذف میکند و حوادث قهری نیز بخشهایی از پوشش را از بین میبرند. جنگلهای الیت که بخشی از مناطق حفاظتشده کشور به شمار میروند در آتش سوزی اخیر در بخشهای فوقانی با شرایط اکولوژیکی سخت بیشترین آسیب را دیدهاند، سطوح پاییندست این جنگل عمدتاً صخرهای و غیرقابل دسترس هستند و امکان کاشت نهال در آنها بسیار محدود است. این وضعیت خطر پسروی مرز جنگل و کاهش پوشش گیاهی را افزایش داده است.
حجم بالای عملیات شامل پروازهای هوایی، تردد گسترده خودروهای امدادی و حضور شبانهروزی نیروهای منابع طبیعی، هلالاحمر و گروههای مردمی طی بیش از سه هفته، هزینه بسیار سنگینی را به کشور تحمیل کرده است.
بهزاد انگورج، کارشناس ارشد جنگل و منابع طبیعی و معاون اسبق امور جنگل سازمان منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به استمرار مشکلات اطفای حریق در عرصههای طبیعی کشور اظهار کرد: کمبود تجهیزات، صعبالعبوری مناطق و نبود سازوکارهای کارآمد همچنان از مهمترین چالشهای نیروهای حاضر در عملیات اطفا به شمار میرود. بر اساس ارزیابیهای ارائهشده، گسترش ساختارهای دولتی و ایجاد مراکز جدید در این حوزه نمیتواند پاسخ مناسبی برای حل مشکلات فعلی باشد.
وی با اشاره به تجربه ایجاد پایگاههای منطقهای اطفای حریق در دهه ۱۳۹۰ و نیز سامانههای تشخیص هوشمند حریق، ناکارآمدی ساختارهای ناپیوسته و گسترده دولتی را از دلایل عدم موفقیت این طرحها ارزیابی کرد. در همین چارچوب، تشکیل مرکز تخصصی اطفای حریق عرصههای طبیعی اقدامی غیرضروری و مغایر با مسیر اصلاح نظام اداری عنوان شده است.
عملیات مرتبط با حریق در عرصههای طبیعی قابلیت کامل واگذاری به بخش غیردولتی را دارد
انگورج تاکید کرد: عملیات مرتبط با حریق در عرصههای طبیعی قابلیت کامل واگذاری به بخش غیردولتی را دارد و دولت باید در راستای سیاستهای مردمیسازی اقتصاد، زمینه را برای مشارکت گستردهتر بخش غیردولتی فراهم کند. بر اساس این نگاه، کاهش تصدیگری دولت و استفاده از ظرفیت مجموعههای خارج از بخش دولتی میتواند به افزایش کارآمدی، کاهش هزینهها و ارتقای کیفیت مدیریت بحرانهای حریق منجر شود.
کارشناس ارشد جنگل و منابع طبیعی افزود: طولانی شدن عملیات اطفا به دلیل دشواریهای منطقه، انباشت مواد قابل اشتعال و ضعف انسجام فرماندهی، خسارات جدی به پوشش جنگلی و توان تجدید حیات طبیعی وارد کرده است.
به گفته انگورج، حریق در این جنگلها عمدتاً سطحی و تنهای است و به ندرت به تاج درختان سرایت میکند، اما خسارتها از نابودی نهالها تا سوختگی یقه درختان و افزایش احتمال پوسیدگی و توخالیشدن تنهها را شامل میشود.
وی تأکید کرد: مدیریت جنگل باید بر اساس شناخت چرخههای طبیعی اکوسیستم باشد و صرفاً به رویکردهای احساسی و علاقه به حفظ درختان متکی نباشد.
این حادثه، ضرورت بازنگری در شیوههای مدیریت جنگل، تقویت سازوکارهای پیشگیری و اطفای حریق و بهرهگیری از ظرفیت علمی و طبیعی جنگلهای هیرکانی را بیش از پیش نشان داده است.
تهدید باد همچنان ادامه دارد
محمد قرباننژاد، جانشین معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ضرورت ایجاد پایگاههای اطفای حریق به اقدامات صورت گرفته برای مهار آتشسوزی جنگلهای الیت گفت: با همکاری نیروهای مردمی و مسئولان کشور، آتش در جنگلهای الیت تا حد زیادی مهار شد و عملیات پایش همچنان ادامه دارد یک فروند هلیکوپتر نیز برای رصد منطقه در حال اعزام است تا هرگونه خطر احتمالی به موقع شناسایی شود.
وی با قدردانی از نقش نیروهای هوانیروز، هوافضای سپاه و خلبانان هلیکوپترها و هواپیماهای عملیاتی تأکید کرد: کمک کشور ترکیه نیز در مهار آتش بسیار مؤثر بود.
قرباننژاد افزود: با وجود مهار نسبی، وزش باد با سرعت ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر در ساعت طی روزهای آینده خطر شعلهور شدن مجدد آتش را افزایش میدهد و به همین دلیل نیروها تا پایان کامل مهار آتش در منطقه مستقر هستند.
جانشین معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور همچنین از تلاش کارکنان منابع طبیعی، مدیرکل منابع طبیعی و نیروهای امدادی که شبانهروزی در منطقه حضور داشتند تقدیر کرد و گفت: بیش از ۷۰۰ نفر نیرو از استانهای مختلف کشور از جمله آذربایجان، کردستان و خوزستان با تجهیزات و توان عملیاتی خود در منطقه حضور داشتند و در مهار آتش نقش مؤثری داشتند.
وی در پایان از مشارکت مردم بومی، صخرهنوردان و همه کسانی که در خاموش کردن آتش همکاری کردند قدردانی کرد و گفت: تلاشها همچنان ادامه دارد تا از شعلهور شدن مجدد و خسارتهای احتمالی جلوگیری شود.
رضا مشایخ، رئیس اداره منابع طبیعی چالوس در گفتوگو با خبرنگار مهر با اشاره به ادامه عملیات اطفای حریق در منطقه الیت مرزنآباد، اظهار کرد: طبق دستور ستاد بحران کشور، استان و شهرستان مقرر شد هر روز یک اکیپ ۲۰ نفره تا زمان خاموشی کامل آتش در منطقه حضور داشته باشد، اما با توجه به شرایط حساس عرصه، نیروهای بیشتری به محل اعزام شدهاند تا عملیات لکهگیری با سرعت و دقت بیشتری انجام شود.
وی افزود: هرشب حدود ۳۰ نفر از نیروهای منابع طبیعی در منطقه مستقر هستند و امروز نیز حدود ۱۰۰ نفر از نیروهای شهرستانهای مختلف غرب مازندران بنا به دستور مدیرکل منابع طبیعی به منطقه اعزام شده و در حال صعود به ارتفاعات هستند.
مشایخ با تشریح وضعیت دشوار منطقه آتشسوزی گفت: عرصهای که در آن حریق رخ داده کاملاً صخرهای و بسیار صعبالعبور است و برای رسیدن به آن نقطه، پنج تا شش ساعت پیادهروی نیاز است.
رئیس اداره منابع طبیعی چالوس گفت: خود محل حریق نیز شیبی بسیار تند، بین ۸۵ تا ۱۰۰ درجه دارد که کار لکهگیری و خاموشسازی را بهشدت سخت و خطرناک میکند و برخی نقاط آنقدر پرتگاهگونه است که نزدیکشدن نیروها با خطر جدی برای جان آنان همراه است.
به گفته او، نیروهای عملیاتی با وجود خطرات و کمبود امکانات، همچنان در خط مقدم اطفای حریق قرار دارند. این نیروها واقعاً دلسوز جنگل هستند و همیشه با کمترین تجهیزات، اولین کسانیاند که خود را به عرصه میرسانند. برخی نقاطی که باید لکهگیری شود تنها با چهار دست و پا قابل صعود است، آن هم در حالی که نیروها کوهنورد حرفهای نیستند و ابزار تخصصی مانند طناب همراه ندارند.
رئیس اداره منابع طبیعی چالوس توضیح داد: حتی برای انتقال مقدار محدودی آب جهت مهار آتش، در برخی نقاط باید بیش از یک ساعت مسیر بسیار شیبدار را طی کنیم تا بتوانیم آب را به کانون حریق برسانیم. این شرایط نشان میدهد خاموشکردن آتش در این عرصهها تا چه اندازه سخت و زمانبر است.
مشایخ در پایان با تأکید بر اینکه مجموعه نیروهای منابع طبیعی با وجود همه سختیها همچنان با تمام توان در حال تلاش هستند، گفت: با کار جمعی و حضور نیروهای دلسوز امیدواریم عملیات لکهگیری در نقاط باقیمانده امروز بهطور گسترده انجام شود و آتشسوزی در سریعترین زمان ممکن بهطور کامل مهار شود.
سختیهای اطفای حریق در جنگلهای مازندران و شمال لزوم ایجاد پایگاههای تخصصی اطفای حریق را در منطقه ضروری میسازد مازندران از این رو قرار است دو پایگاه اطفای حریق با اختصاص دو فروند بالگرد در استان ایجاد میشود تا زخمهای بی شمار جنگل التیام یابد.
