«خواجه حافظ شیرازی هم از شرایط سازمان تامین اجتماعی خبر دارد.» این جمله را امیر جوادی، اقتصاددان، به دیجیاتو می‌گوید. او با نقد عملکرد صندوق‌های بازنشستگی و بیمه تأمین اجتماعی در ایران، تأکید می‌کند که «سرمایه‌گذاری‌هایی مثل خرید طلا در بسیاری از سال‌ها بازده بیشتری از پرداخت حق‌بیمه داشته‌اند».
ناکارآمدی ساختاری، مداخلات دولتی و بحران اقتصادی، صندوق‌های بازنشستگی را در موقعیتی قرار داده که نه تنها قابل اتکا نیستند، بلکه احتمال نکول ضمنی در سال‌های آینده جدی است. اما آیا واقعا طلا می تواند پشتوانه بهتری از بیمه باشد؟
جوادی، با اشاره به بحث خرید طلا به‌جای پرداخت حق بیمه توضیح داد که این پیشنهاد در ایران، بسته به شرایط اقتصادی و ظرفیت‌های آزاد نشده کشور، می‌تواند کاملاً قابل دفاع باشد.
به گفته او در الگوی معمول بیمه، منابع تجمیع‌شده باید سرمایه‌گذاری شوند تا بعدها از محل سود آنها مستمری افراد تأمین شود؛ اما در ایران عملاً حق‌بیمه امروز مستقیم خرج حقوق بازنشسته‌های فعلی می‌شود و ساختار فعلی با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.
جوادی در توضیح مشکل اصلی صندوق‌ها تأکید می‌کند که مزیت‌های مهمی مانند مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری، تجمیع منابع خرد و کاهش هزینه برای بیمه‌پردازان، در ایران یا اجرا نشده یا به‌شدت تضعیف شده است. همچنین مداخلات پی‌درپی دولت، از تعیین دستوری افزایش حقوق‌ها تا سیاست‌های تورم‌زا، عملاً صندوق‌ها را به «یک نظام ناکارآمد بروکراتیک» تبدیل کرده است.
این اقتصاددان با اشاره به یک محاسبه ساده توضیح می‌دهد که اگر افراد در ۱۵ سال گذشته، همان مبلغ حق‌بیمه را صرف خرید طلا می‌کردند یا آن را به پشتوانه سرمایه برای دریافت وام و توسعه کسب‌وکار به‌کار می‌کردند، موقعیت مالی امروزشان به‌مراتب بهتر از وضعیت فعلی بود.
او تأکید می‌کند: «در ایران نه حلقه‌ی سرمایه‌گذاری درست عمل می‌کند، نه رابطه‌ی میان پرداخت بیشتر و دریافت خدمات بهتر رعایت می‌شود.»
جوادی در پاسخ به این پرسش دیجیاتو که آیا امروز نیروی جوان می‌تواند به تأمین اجتماعی اعتماد کند؟ گفت: «اینکه صندوق‌ها در چه وضعیتی‌اند، برای همه روشن است؛ فقط شاید خواجه حافظ شیرازی بی‌خبر باشد، آن‌هم بعید است.»
او با اشاره به تأخیرها، پرداخت‌های ناچیز و اولویت‌بندی‌های سیاسی در بازتوزیع منابع، این صندوق‌ها را یکی از اولین نقاط آسیب‌پذیر در بحران اقتصادی و احتمال نکول ضمنی آنها را جدی می‌داند.
جوادی با ارائه نمونه‌هایی از یونان و حتی وضعیت اخیر آلمان، یادآور می‌شود که در بحران‌های بزرگ، دولت‌ها ناچار می‌شوند تعهدات بازنشستگی را کاهش دهند.
همچنین او تأکید می‌کند که در ایران با توجه به تجربه‌هایی مثل قطع ۱۲روزه اینترنت و شکنندگی نظام بانکی، هیچ تضمینی برای پایبندی کامل به تعهدات وجود ندارد: «اعتماد صددرصدی معنا ندارد؛ حتی اعتماد نسبی هم دشوار است.»
این کارشناس با توجه به تغییرات نسلی و انتظارات نسل زد توضیح می‌دهد که جوان‌ها دیگر نگاه نسل‌های گذشته را به کار، رفاه و بازنشستگی ندارند. به گفته او، تحولاتی مانند شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی در کمتر از یک دهه، تصور نسل جدید از آینده را تغییر داده است.
جوادی معتقد است با ادامه روند فعلی، مقاومت اجتماعی در برابر بیمه اجباری افزایش پیدا می‌کند و در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده قوانین بیمه‌ای ناگزیر به تغییر خواهند شد. او می‌گوید: «وقتی مردم چیزی را نمی‌پذیرند، نهایتاً باید اختیاری شود. اما فعلاً دولت به پول نیاز دارد و دائماً دایره پرداخت‌کنندگان حق‌بیمه را بزرگ‌تر می‌کند».
در آخر، جدا از تمام این موارد او با تأکید بر اینکه اصل بیمه چه دولتی و چه خصوصی می‌تواند پشتوانه‌ای برای افراد باشد، توضیح می‌دهد که افراد بنا بر میزان ریسک‌پذیری‌شان انتخاب‌های متفاوتی دارند. به باور او بخش خصوصی در مدیریت ریسک و بازده «کارآمدتر» است و اگر انحصار دولتی کاهش پیدا کند، مردم می‌توانند انتخاب‌های متنوع‌تر و مناسب‌تری داشته باشند.
