به گزارش خبرآنلاین، خشکسالی‌های پی‌درپی، کاهش چشمگیر ورودی سدها و افت مداوم بارش‌ها، خراسان شمالی را در یکی از سخت‌ترین دوره‌های آبی دهه‌های اخیر قرار داده است؛ وضعیتی که کارشناسان آن را «هشدار قرمز منابع آب» می‌نامند و بر ضرورت تغییر الگوی مصرف، اجرای طرح‌های احیا و سازگاری جدی با کم‌آبی تأکید دارند.

معاونان و مدیران حوزه آب، کشاورزی، هواشناسی و منابع طبیعی خراسان شمالی در گفت‌وگو با ما، تازه‌ترین جزئیات از وضعیت نگران‌کننده منابع آبی و اثرات خشکسالی را تشریح کردند.

سقوط ذخیره آب سدها به ۱۳ درصد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی در گفت‌وگو با ما اعلام کرد: میزان پرشدگی مخازن سدهای استان در آبان ۱۴۰۴ تنها به ۱۳ درصد رسیده است؛ رقمی که نسبت‌به ۲۳ درصد مدت مشابه سال گذشته کاهش گسترده‌ای را نشان می‌دهد.

سید عقیل مرتضوی افزود: افزایش بارندگی‌ها، کنترل برداشت‌های غیرمجاز و جلوگیری از هدررفت آب در بالادست سدها از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند به ترمیم این وضعیت کمک کند.

مرتضوی با اشاره به بهره‌گیری از منابع جایگزین توضیح داد: استفاده از پساب تصفیه‌شده و جمع‌آوری آب باران از اولویت‌های برنامه‌ریزی‌شده است و با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه فاضلاب بجنورد، امکان تأمین بخشی از نیازهای آبی فراهم خواهد شد.

وی اجرای طرح‌های توسعه‌ای، تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی، انسداد چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند را از برنامه‌های مقابله با خشکسالی عنوان کرد و افزود: اعتبارات موجود پاسخگوی حجم بالای عملیات موردنیاز نیست.

۸۸ درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود

مرتضوی درباره الگوی تخصیص آب در استان گفت: ۸۸ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی، ۹ درصد برای شرب و ۳ درصد برای صنعت مصرف می‌شود. وی با اشاره به ممنوعه بودن دشت‌های استان اعلام کرد: تخصیص جدید برای کشاورزی متوقف شده و تغییر الگوی مصرف به‌سمت صنعت در دستور کار قرار دارد.

وی همچنین از تشدید نظارت بر برداشت‌های غیرمجاز خبر داد و گفت: گشت‌های آب منطقه‌ای در بالادست مخازن سدها موتورپمپ‌های غیرمجاز را جمع‌آوری می‌کنند تا حجم ورودی آب به سدها افزایش یابد.

بارش‌های پنج‌ساله کمی بهتر، اما ۲۰ ساله همچنان رو به کاهش

مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما روند بارش‌های استان را «نوسانی اما کاهشی در بلندمدت» توصیف کرد.

نوربخش داداشی با ارائه آمار گفت: میانگین بارش سالانه استان از ۲۴۴.۹ میلی‌متر در سال ۱۳۹۹ به ۲۲۷.۷ میلی‌متر در سال ۱۴۰۳ رسیده و بررسی ۲۰ ساله نشان می‌دهد روند بارش حدود ۱.۵ میلی‌متر کاهش داشته است.

داداشی تغییرات اقلیمی را دلیل اصلی این وضعیت دانست و توضیح داد: افزایش دما، تبخیر بیشتر، تغییر در پوشش گیاهی و وقوع پدیده‌های حدی اقلیمی در سال‌های اخیر به‌وضوح قابل مشاهده است.

وی گفت: برای مقابله با آثار تغییر اقلیم، دو محور «کاهش» و «سازگاری» باید همزمان اجرا شود؛ از توسعه انرژی‌های پاک گرفته تا کشت محصولات کم‌آب‌طلب و طراحی زیرساخت‌های مقاوم در برابر خشکسالی.

اراضی پایین‌دست سدها آب کافی برای کشت ندارند

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز تأکید کرد: برخی اراضی وابسته به سدها به‌دلیل کاهش شدید ورودی آب، امکان تأمین نیاز آبی برای کشت ندارند و تحویل آب تا بهبود وضعیت بارش‌ها انجام نخواهد شد.

وی توصیه کرد کشاورزان سطح کشت را متناسب با منابع مطمئن تنظیم کنند تا از خسارات احتمالی جلوگیری شود.

محمودآبادی، هدایت کشاورزان به سمت گیاهان کم‌آب‌طلب، ارقام مقاوم پاییزه و زمستانه و ارقام جدید دانه‌های روغنی را از محورهای سازگاری با خشکسالی عنوان کرد و افزود: حمایت‌های مالی و تسهیلات برای کمک به کشاورزان در حال پیگیری است.

کاهش ۵۰ درصدی تولید علوفه در مراتع

معاون آبخیزداری منابع طبیعی خراسان شمالی نیز با هشدار نسبت‌به افت شدید بارندگی‌ها گفت: تولید علوفه مراتع استان در سال زراعی جاری تا ۵۰ درصد کاهش یافته و این امر فشار بر مراتع و فرسایش خاک را تشدید کرده است.

حسین فردی با اشاره به تکرار سال‌های خشک و سیلابی تا پایان قرن افزود: اجرای عملیات آبخیزداری برای کاهش شدت سیلاب‌ها، افزایش رطوبت خاک و پایداری منابع آب ضروری است.

عبور از بحران با تلاش جمعی

کاهش مداوم بارش‌ها، افت بی‌سابقه ذخیره سدها و فشار مضاعف بر کشاورزی و منابع طبیعی، زنگ خطر بحران آب را در خراسان شمالی به صدا درآورده است. صاحب‌نظران معتقدند تغییر الگوی مصرف، توسعه طرح‌های احیا، استفاده از منابع جایگزین آب و اجرای سیاست‌های سازگاری با کم‌آبی، تنها راه عبور استان از این دوره پرچالش خواهد بود.