سازمان امور مالیاتی کشور با اجرای «قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» و همچنین طرح «نشان‌دار کردن مالیات»، دو گام جدی در جهت شفافیت‌بخشی به نظام مالیاتی و تقویت اعتماد عمومی برداشته است.
به گزارش تسنیم، این اقدامات، که با هدف ریشه‌کن کردن فرار مالیاتی و ارتقاء حساب‌رسی سیستمی صورت می‌گیرد، ساز و کار سنتی دریافت مالیات، به‌ویژه مالیات بر ارزش افزوده، را متحول کرده است.
یکی از چالش‌های اصلی نظام مالیاتی، فقدان اطمینان از واریز صحیح مالیات بر ارزش افزوده (VAT) دریافتی از مصرف‌کنندگان نهایی به حساب دولت بود. این نگرانی همواره مطرح بود که مصرف‌کننده نهایی 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده را به فروشنده پرداخت می‌کند، اما تضمینی وجود ندارد که این مبلغ توسط فروشنده به سازمان امور مالیاتی منتقل شود. این وضعیت بستری برای فرار مالیاتی، از جمله استفاده از پایانه‌های فروش (پوز) ثبت شده به نام صنوف دیگر (مانند استفاده یک رستوران از پوز یک قصابی) فراهم می‌کرد.
برای مقابله با این معضل، سازمان امور مالیاتی ساز و کاری را مبتنی بر صدور صورت حساب الکترونیک در قالب اجرای «قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» طرح کرده است . بر اساس این ساز و کار، فروشندگان موظف هستند فروش‌های خود را به صورت الکترونیکی ابراز و ثبت کنند. این اقدام نه تنها خریدار را از انجام معامله الکترونیکی مطلع می‌سازد، بلکه تمامی اطلاعات فروش را به صورت لحظه‌ای در سامانه مودیان و نزد سازمان امور مالیاتی جهت محاسبه ثبت و نگهداری می‌کند.
این تغییر ساختاری برای اکثر مودیان کشور، به ویژه مشاغل بزرگ و اشخاص حقوقی، یک تکلیف قانونی محسوب می‌شود. استثنای این قاعده صرفاً شامل برخی از کسب‌وکارهای کوچک می‌شود که فعالیت آن‌ها شامل فروش کالاهای چند نرخی مالیات بر ارزش افزوده است.
یکی از مهم‌ترین تحولات سیستمی که مودیان باید به آن توجه ویژه داشته باشند، توقف اعطای اعتبار مالیاتی برای صورت‌حساب‌های کاغذی است. طبق قانون بودجه 1404 و به استناد بند "غین" تبصره یک این قانون، از اول دی ماه سال 1404 به بعد، دیگر به صورت حساب‌های کاغذی و خارج از سامانه مودیان، «اعتبار خرید» یا «مالیات و عوارض خرید» تعلق نخواهد گرفت.
این تصمیم به‌صورت مستقیم بر مکانیزم حساب‌رسی مالیات بر ارزش افزوده مودیان تأثیر می‌گذارد. در روال عادی، هر مودی پس از پایان دوره مالیاتی سه‌ماهه، میزان فروش و مالیات ارزش افزوده دریافتی (بدهی مالیاتی) و میزان خریدهای خود و مالیات پرداخت شده بابت آن (اعتبار مالیاتی) را ابراز می‌کرد. اگر اعتبار خرید مودی بیشتر از بدهی فروش او می‌بود، مودی نسبت به سازمان امور مالیاتی بستانکار می‌شد و سازمان موظف به پرداخت خالص آن مبلغ می‌شد.
اما با اجرای قانون جدید از دی ماه 1404، مودیانی که صورت‌حساب‌های خرید خود را به صورت الکترونیکی در سامانه ثبت نکنند، از حق دریافت اعتبار مالیاتی محروم خواهند شد. سخنگوی سازمان امور مالیاتی تأکید کرد که طبق رصدهای انجام شده در دوره مالیاتی بهار 1404، حدود 90 درصد از کل حجم اعتبار خرید مودیان، خارج از سامانه و به‌صورت کاغذی بوده است. اگر مودیان قبل از فرارسیدن موعد مقرر (اول دی ماه 1404) نسبت به الکترونیکی کردن صورت‌حساب‌های خرید خود اقدام نکنند، در اردیبهشت ماه 1405 (زمان محاسبه بدهی دوره مالیاتی زمستان 1404) با کاهش شدید اعتبار خرید مواجه شده و متحمل بدهی مالیاتی غیرمنتظره خواهند شد.
در کنار اصلاحات سیستمی، سازمان امور مالیاتی برای تقویت تعامل و رفتار مثبت مودیان، طرح «نشان‌دار کردن مالیات» را برای دومین سال متوالی اجرا کرده است. این طرح پاسخی به پرسش عمومی مردم است که «مالیاتی که پرداخت می‌کنیم کجا صرف می‌شود؟».
با وجود تلاش‌های سازمان برای مبارزه با فرار مالیاتی و تمرکز بر مشاغل بزرگ، در حال حاضر کمتر از 50 درصد بودجه عمومی دولت از محل مالیات تأمین می‌شود. سازمان امور مالیاتی با هدف ایجاد اطمینان‌بخشی و نمایش محل مصرف مالیات، از سازمان برنامه و بودجه درخواست کرده است که فهرست پروژه‌های عمرانی در اقصی نقاط کشور را در اختیار آن‌ها قرار دهد.
در چارچوب این طرح، مودیان (صاحبان مشاغل) این امکان را پیدا می‌کنند که در زمان پرداخت مالیات خود، محل مصرف مالیات خود را انتخاب کنند. به این ترتیب، مودی مشخص می‌کند که سهم مالیات او به کدام پروژه در کدام استان یا شهرستان تخصیص پیدا کند.
این طرح شامل حال همه صاحبان مشاغل می‌شود که در سال گذشته حدود 12 و نیم میلیون نفر بودند (اگرچه 9 و نیم میلیون نفر از آن‌ها مالیات صفر پرداخت کردند). در سال جاری، قریب به 881 پروژه در قالب 18 هزار میلیارد تومان تخصیص اعتبار برای این طرح در نظر گرفته شده است. مشارکت عمومی نیز در این طرح مثبت بوده است؛ به‌طوری‌که در سال گذشته، حدود 350 هزار مودی محل مصرف مالیات خود را شخصاً انتخاب کردند و امسال نیز شاهد رقمی مشابه هستیم. این مشارکت نشان‌دهنده تعامل مثبت مودیان با سازمان در این زمینه است.
