همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: یبوست، مشکلی آشنا و مزاحم است که از کودکان تا سالمندان سراغ همه می‌رود. گاهی یک بار رخ می‌دهد و با چند تغییر ساده برطرف می‌شود، اما در برخی افراد مثل مهمانی سمج بارها و بارها بازمی‌گردد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که حرکات روده کند می‌شود یا مدفوع سخت و خشک می‌شود. این اتفاق به طور معمول ناشی از رژیم غذایی نامناسب، کمبود فیبر، کم‌آبی بدن، کاهش فعالیت فیزیکی و حتی فشارهای روانی است. به گفته متخصصان، یبوست در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد، نیاز به مراجعه به پزشک ندارد و با تغییر سبک زندگی و رعایت چند توصیه ساده قابل کنترل است.
از پشت میزنشینی تا استرس
یبوست معمولاً زمانی ظاهر می‌شود که حرکت طبیعی روده‌ها کند می‌شود و مواد دفعی بیش از حد در روده بزرگ باقی می‌مانند. نتیجه این تأخیر، سفت شدن مدفوع و دشواری در دفع است. دکتر محمدرضا کاویانی، متخصص بیماری‌های گوارش به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «شایع‌ترین علت یبوست، کمبود مصرف فیبر و مایعات است. وقتی مواد غذایی فیبر کافی نداشته باشند، حجم مدفوع کم می‌شود و روده‌ها تحریک لازم را برای حرکت منظم از دست می‌دهند.»
به گفته دکتر کاویانی، «از دلایل مهم دیگر می‌توان به کم‌تحرکی اشاره کرد. پشت میزنشینی، ساعات طولانی کار، و کاهش فعالیت بدنی، روده‌ها را در حالتی منفعل قرار می‌دهد. دستگاه گوارش ما عاشق حرکت است و هرچه بدن کمتر تحرک داشته باشد، روده‌ها هم تنبل‌تر می‌شوند.»
او ادامه می‌دهد: «خیلی‌ها نقش عوامل روانی را در بروز این عارضه دست‌کم می گیرند اما واقعیت این است که استرس، اضطراب و حتی افسردگی می‌توانند سرعت حرکات روده را کاهش دهند. برخی داروها هم یبوست‌آورند؛ از جمله داروهای ضدافسردگی، مسکن‌های قوی، مکمل آهن و برخی داروهای فشار خون.»
چه کار کنیم یبوست نگیریم؟
پیشگیری از یبوست شبیه نگهداری از یک گیاه حساس است؛ نه نیاز به کارهای عجیب دارد و نه پیچیدگی پزشکی. دکتر کاویانی تأکید می‌کند: «ساده‌ترین و مؤثرترین راه پیشگیری از یبوست، اصلاح تغذیه است. بزرگسالان روزانه به ۲۵ تا ۳۰ گرم فیبر نیاز دارند اما اغلب مردم نصف این مقدار هم دریافت نمی‌کنند.»
مصرف سبزیجات تازه، میوه‌هایی با پوست خوراکی، غلات سبوس‌دار، حبوبات و مغزها می‌تواند به راحتی کمبود فیبر را جبران کند. نوشیدن آب کافی هم مکمل ضروری این روند است. وقتی بدن کم‌آب می‌شود، روده‌ها ناچار آب مدفوع را بیش از حد جذب می‌کنند و همین فرآیند باعث سفت شدن مدفوع می‌شود.
فعالیت بدنی روزانه، حتی نیم ساعت پیاده‌روی ساده، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تنظیم ریتم روده است. روده انسان عاشق ریتم است؛ همان‌طور که قلب با ضربان منظم کار می‌کند، روده‌ها هم با الگوی منظم غذاخوردن، خواب کافی و حرکت روزانه بهتر عمل می‌کنند.
کاویانی به نکته مهمی اشاره می‌کند: «یکی از نکاتی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، توجه به زمان دفع است. بعضی افراد موقع حضور در محیط کار یا بیرون از خانه حس دفع را سرکوب می‌کنند. این کار به مرور پیام‌های عصبی بین روده و مغز را مختل می‌کند و یبوست را تشدید می‌کند. پس هروقت احساس دفع داشتیم، باید کار را انجام دهیم.»
بیشتر بخوانید؛
چرا یبوست در برخی افراد تکرار می‌شود؟
تکرار یبوست همیشه نتیجه کمبود فیبر یا کم‌آبی نیست؛ گاهی دلایل عمیق‌تری در میان است. دکتر کاویانی توضیح می‌دهد: «در بعضی افراد، اختلالات عملکردی روده مثل سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) وجود دارد. این افراد گاهی اسهال و گاهی یبوست را تجربه می‌کنند و مشکل‌شان عودکننده است.»
کندی حرکات روده موضوع دیگری است که برخی افراد با آن متولد می‌شوند یا با افزایش سن دچار آن می‌شوند. در این حالت، فرآیند انتقال مدفوع در روده به طور مزمن کند است و بدون اصلاح سبک زندگی یا درمان دارویی، یبوست بازمی‌گردد.
وجود مشکلات ساختاری مانند شقاق (ترَک مقعد) و بواسیر نیز باعث می‌شود فرد از دفع دردناک بترسد و ناخودآگاه آن را به تأخیر بیندازد. این ترس، روده را وارد چرخه معیوب یبوست می‌کند.
مصرف طولانی‌مدت مسهل‌ها هم می‌تواند یبوست را پایدار کند. بدن به این داروها عادت می‌کند و روده بدون آنها به درستی کار نمی‌کند. برخی افراد هم به طور مزمن آب کم می‌نوشند یا رژیم غذایی نامنظم دارند، و روده این بی‌نظمی را با ایجاد یبوست دائمی پاسخ می‌دهد.
همچنین یبوست طولانی‌مدت ممکن است به جذب سموم در بدن و افزایش خطر بیماری‌های مزمن از جمله مشکلات روده‌ای مانند سرطان کولون منجر شود. به همین دلیل نباید آن را پشت گوش انداخت و تشخیص و درمان زودهنگام آن ضروری است. پزشکان تاکید دارند اگر یبوست مزمن یا همراه با درد و خونریزی است، باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید تا علت دقیق آن بررسی و رفع شود.
