به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آلودگی هوا بار دیگر نفس کودکان ایران را تنگ کرده و تهدیدی جدی برای سلامت آن‌ها محسوب می‌شود. پدرام کمالی، فعال حوزه کودک، با بیش از دو دهه تجربه در تربیت و آموزش کودکان، می‌گوید امروز حتی شیرخواران هفت‌ماهه نیازمند اسپری آسم هستند و بازی و آموزش حضوری از آن‌ها دریغ شده است. او با اشاره به نامه‌ای که بیش از ۸۰ فعال محیط زیست برای اجرای قانون هوای پاک امضا کرده و به چند نهاد دولتی ارسال شده، هشدار می‌دهد که وعده‌های کلی و پیگیری‌های مبهم هیچ کمکی به تحقق حق حیاتی کودکان نمی‌کند.
پدرام کمالی فعال حوزه کودکان اینچنین به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت که می توانید در ادامه بخوانید و در فیلم مشاهده کنید.
خبرنگار: این روزها شاهد بازگشت شدید آلودگی هوا هستیم؛ وضعیتی که بزرگسالان را در معرض بیماری‌های مختلف قرار می‌دهد، اما بیشترین آسیب متوجه کودکان است. می‌خواهم بدانم که در زمینه محافظت از کودکان در برابر آلودگی هوا چه اقداماتی انجام داده‌اید و این اقدامات به چه شکل سازمان‌دهی شده است؟
خانم پدرام کمالی، فعال حوزه کودک، در گفت‌وگو با رکنا بیان کرد: خوشحالم که از همین نقطه، یعنی موضوع کودکان، بحث را آغاز کردید، چرا که دغدغه اصلی من از همان ابتدا حفاظت از سلامت کودکان بوده است. نخستین گام ما شکل دادن به یک جمعیت متحد بود؛ جمعی متشکل از بیش از ۸۰ شهروند عادی، فعال محیط زیست و دوستداران محیط زیست که با هدف پیگیری قانون هوای پاک گرد هم آمدند. این جمع با نگارش نامه‌ای مشترک، از ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی،به‌ویژه فراکسیون محیط زیست مجلس،سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان بازرسی کل کشور و وزارت بهداشت خواستار واکنش سریع نسبت به اجرای قانون هوای پاک شد.
وی افزود: هدف اصلی ما این بود که هرچه سریع‌تر این قانون یا اجرا شود، یا در صورت وجود نواقص اصلاح شود. زیرا با توجه به آسیب‌های جبران‌ناپذیری که کودکان متحمل می‌شوند، نمی‌توان در برابر آن بی‌تفاوت بود. نکته‌ای که مسئولان به آن اشاره می‌کنند، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها است. اما تجربه پیگیری‌های من نشان داده است که بخش عمده مشکلات اجرایی این قانون ارتباطی به تحریم ندارد؛ بسیاری از مواد این قانون تنها نیازمند بودجه و تصویب آن هستند تا امکان عملیاتی شدن پیدا کنند.
کمالی با بیان اینکه برای مثال، مجلس برای جوان‌سازی جمعیت بودجه تصویب می‌کند، در حالی که بیشترین سهم تلفات و آسیب‌ها متوجه کودکان زیر پنج سال است گفت: اگر مجلس بتواند همان بودجه‌ای که برای جوان‌سازی در نظر گرفته است، به اجرای قانون هوای پاک اختصاص دهد، می‌توان اقدامات مهمی را عملیاتی کرد؛ از جمله خارج کردن خودروهای فرسوده، تعویض موتورهای دودزا و کاربراتوری با موتورهای برقی یا انژکتوری، و اجرای طرح‌هایی که به منابع مالی نیاز دارند و تاکنون به دلیل کمبود بودجه اجرایی نشده‌اند.
این فعال حوزه کودکان که از امضا کنندگان نامه است در ادامه بیان داشت: وظیفه وزارت بهداشت است که بهروزرسانی دقیق از میزان آسیب‌ها ارائه دهد و مشخص کند چقدر منابع مالی صرف درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، سقط جنین و آسیب‌های کودکان می‌شود.
خبرنگار: میزان صدمه‌ای که کودکان می‌بینند، چقدر است؟
کمالی چنین گفت: متأسفانه در این حوزه همه چیز تا حدی محرمانه است و آمار دقیقی اعلام نمی‌شود. با این حال، پیگیری‌های من نشان داده که وزارت بهداشت باید بخشی از پژوهش‌های خود را به بررسی آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا اختصاص دهد و نتایج را استخراج کند. به عنوان مثال، هزینه‌هایی که صرف درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا می‌شود، در بسیاری از موارد معادل بودجه‌ای است که برای جوان‌سازی جمعیت در نظر گرفته می‌شود؛ با این تفاوت که این هزینه‌ها مستقیم به سلامت و جان کودکان مرتبط است. بیماری‌هایی مانند آسم، آلرژی، اگزما و برونشیت، همگی از پیامدهای مستقیم آلودگی هوا هستند و تأثیرات بلندمدت آن‌ها بر سلامت جامعه غیرقابل انکار است.
خبرنگار: با توجه به سال‌ها فعالیت شما در حوزه تربیتی و آموزشی کودکان، چه تغییراتی در سلامت و وضعیت کودکان زیر پنج سال در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌اید که می‌توان آن را ناشی از آلودگی هوا دانست؟
کمالی در جواب این سوال گفت: شواهد علمی بسیار روشن است و نیاز به توضیح مفصل ندارد؛ حتی یک جستجوی ساده در منابع علمی نشان می‌دهد که آلودگی هوا باعث افزایش ابتلا به بیماری‌های تنفسی، از جمله آسم و برونشیت، بیماری‌های قلبی-عروقی، آلرژی‌ها و مشکلات پوستی مانند اگزما می‌شود. این تأثیرات نه تنها سلامت جسمی کودکان را تهدید می‌کند، بلکه در بسیاری از موارد اثرات بلندمدت و جبران‌ناپذیری بر رشد و کیفیت زندگی آن‌ها دارد.
خانم پدرام کمالی، فعال حوزه کودکان، در ادامه به خبرنگار رکنا گفت: آلودگی هوا تأثیرات متنوع و گسترده‌ای بر کودکان دارد که تنها به مشکلات تنفسی محدود نمی‌شود. یکی از پیامدهای نگران‌کننده، افزایش انواع آلرژی‌هاست و در کنار آن کاهش رشد شناختی کودکان نیز مشاهده می‌شود. وقتی کیفیت هوا پایین است، مغز کودک نمی‌تواند رشد قابل توجهی داشته باشد و این امر اثرات بلندمدتی بر توانایی یادگیری و توسعه ذهنی او خواهد گذاشت.
وی تاکید داشت : با توجه به تجربه ۲۷ ساله من در کار با کودکان، مشاهده تغییرات این حوزه بسیار تلخ و هشداردهنده است. در سال‌های نخست فعالیت، حتی نمی‌دانستم اسپری آسم چیست و هیچگاه با این مساله مواجه نبودم. حدود ۲۰ سال پیش، کودکانی ۵ تا ۹ ساله به مدرسه می‌آمدند و بعضی از آن‌ها از اسپری آسم استفاده می‌کردند، اما امروز، متأسفانه، وقتی به مهدکودک‌ها سر می‌زنم، شیرخوارانی هفت تا ده ماهه را می‌بینم که نیاز به اسپری آسم دارند. این واقعیت بسیار ناراحت‌کننده است و نشان می‌دهد که آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت کودکان محسوب می‌شود.
کمالی با گفتن از اینکه نکته‌ای دیگر که بسیار اهمیت دارد، نقش بازی در رشد و یادگیری کودکان است ادامه داد: بازی، بخش مهمی از زندگی کودک است و ابزار اصلی یادگیری و رشد اجتماعی اوست. اما وضعیت آلودگی هوا باعث شده بسیاری از کودکان، به ویژه در استان‌هایی مانند خوزستان، نتوانند به مدرسه بروند و تجربه بازی گروهی و آموزش حضوری داشته باشند. آموزش از راه دور می‌تواند جایگزین آموزش نظری باشد، اما هرگز نمی‌تواند جای تجربه تعامل اجتماعی و بازی با دیگر کودکان را پر کند.
این فعال حوزه کودکان گفت: حق زندگی و بقا، اولین و اساسی‌ترین حق کودکان است که در کنوانسیون حقوق کودک، که جمهوری اسلامی ایران نیز آن را امضا کرده، به رسمیت شناخته شده است. با این حال، سوال اساسی این است که آیا کودکان امروز ما در چنین شرایطی می‌توانند نفس بکشند و از این حق بنیادین بهره‌مند شوند؟ هنگامی که نوزادی به دنیا می‌آید، اولین حق او داشتن نفس سالم است؛ اما در شرایط آلودگی شدید، کودکان ما حتی از این حق اساسی محروم می‌شوند.
خبرنگار: درباره نامه‌ای که بیش از ۸۰ فعال محیط زیست و مطالبه‌گر امضا کرده و به چند نهاد ارسال شده بود، پاسخ‌ها چه بود؟ آیا بازخوردی دریافت کردید و وضعیت آن به کجا رسید؟
بله، ما از دولت پاسخی دریافت کردیم، اما این پاسخ بیشتر به صورت ارجاع نامه به سازمان حفاظت محیط زیست بود و نه پاسخ مستقیم به مطالبات ما. سازمان حفاظت محیط زیست نیز به دولت اعلام کرده بود که تمام بندهای مطرح شده در دست پیگیری است، اما هیچ پاسخ مستقیمی به ما ارسال نشده است. این وضعیت نشان می‌دهد که پاسخ‌ها بیشتر جنبه مدیریتی و کلی دارند و اطلاعات دقیق درباره روند اجرایی، زمان‌بندی و مراحل پیشرفت قانون در دسترس مردم قرار نگرفته است.قانون هوای پاک از سال ۱۳۹۶ نوشته و از سال ۱۳۹۷ تصویب شده است، اما تا امروز، مشخص نیست که هر یک از بندهای این قانون چه میزان پیشرفت داشته و چه زمانی اجرایی خواهند شد. در نامه ما تأکید ویژه‌ای بر ضرورت بهروزرسانی سیاهه انتشار آلودگی هوا شده بود؛ سیاهه‌ای که باید به تفکیک هر استان و شهر، منابع آلاینده مشخص شود تا بتوان برای کاهش آلودگی برنامه‌ریزی کرد. آخرین نسخه این سیاهه در سال ۱۴۰۰ منتشر شد و از آن زمان تاکنون هیچ بهروزرسانی صورت نگرفته است. بدون این اطلاعات، امکان برنامه‌ریزی مؤثر برای کاهش آلاینده‌ها وجود ندارد.
وی تاکید داشت: ما همچنین خواستار بررسی و اصلاح بندهایی از قانون هستیم که قابلیت اجرایی ندارند، رسیدگی به وضعیت خودروها و وسایل نقلیه فرسوده و خروج آن‌ها از چرخه حمل‌ونقل، و دیگر اقداماتی هستیم که تنها با تخصیص بودجه و برنامه‌ریزی دقیق امکان‌پذیر خواهد بود.
با این حال، جا دارد از وزارت بهداشت قدردانی کنم؛ آن‌ها جلسات منظم برگزار کردند، همکاری خوبی در زمینه آگاهی‌رسانی و اطلاع‌رسانی داشتند و همچنان با ما در تعامل هستند تا بتوانیم گام‌های مؤثری در این حوزه برداریم. متأسفانه سازمان حفاظت محیط زیست هنوز پاسخ روشنی به مطالبات ما نداده و وعده‌های پاسخگویی طولانی‌مدت، همراه با یادداشت‌های عمومی و کلی، اثربخشی کمی دارد. مردم انتظار دارند بدانند که مراحل اجرایی قانون دقیقاً در کدام مرحله قرار دارد و چه اقداماتی صورت گرفته است، نه اینکه پاسخ‌ها کلی و مبهم باشد.
