عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - صنایع دفاعی ترکیه در سال های اخیر با رشدی چشمگیر، توانسته است وابستگی خود به تسلیحات خارجی را کاهش دهد و به یکی از صادرکنندگان بزرگ منطقه تبدیل شود. در راستای این پیشرفت ها، رونمایی از دو سلاح بومی در نمایشگاه صنایع دفاعی IDEF 2025 توجه محافل نظامی جهان را به خود جلب کرد: بمب ترموباریک غضب (GAZAP) و بمب نفوذگر هایالت (Hayalet).
در این میان، بمب غضب با عنوان قوی ترین کلاهک غیرهسته ای توسعه یافته در ترکیه، نه تنها نشان دهنده یک جهش تکنولوژیک است، بلکه پیامی روشن درباره دکترین نوین نظامی آنکارا در منطقه دارد.
بمب غضب (به معنای خشم یا قهر) یک سلاح هوابرد با وزن تقریبی 970 کیلوگرم است که با هدف نابودی گسترده منطقه ای و تخریب حداکثری طراحی شده است.
از ویژگی های کلیدی این بمب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مگابمب ترموباریک: «غضب» از فناوری ترموباریک استفاده می کند. این نوع سلاح، بر خلاف بمب های معمولی، اکسیژن محیط را به درون خود کشیده و یک انفجار طولانی مدت با موج فشار بسیار شدید و گرمای سوزان ایجاد می کند. این خصوصیت آن را به طور ویژه برای استفاده در محیط های بسته، غارها، تونل ها و سنگرهای زیرزمینی کارآمد می سازد.
این بمب از روش انفجار سوخت-هوا استفاده می کند که باعث ایجاد فشار فوق العاده زیاد و گرمای شدید می شود. دمای حاصل از این انفجار می تواند تا 3000 درجه سانتی گراد برسد که برای ذوب کردن فولاد و بتن کفایت می کند. اگر این گرما با بافت بدن انسان تماس پیدا کند، می تواند تا عمق استخوان را بسوزاند. این نوع سلاح ها در میان مرگبارترین تسلیحات متعارف مورد استفاده در جنگ های مدرن قرار دارند.
قدرت ترکش پرانی سه برابری: این بمب که بر اساس بمب استاندارد ام کی84 (MK84) طراحی مجدد شده است، دارای یک ساختار داخلی منحصر به فرد است که هنگام انفجار بیش از 10000 ترکش فلزی تولید می کند. طبق اظهارات مقامات مرکز تحقیق و توسعه وزارت دفاع ترکیه، این میزان ترکش پرانی بیش از سه برابر بمب های سری ام کی استاندارد است و تضمین می کند که شعاع وسیعی از هدف با ترکش و نیروی ضربتی پوشانده شود.
هدف عملیاتی: «غضب» ابزاری ایده آل برای عملیات «شوک و حیرت» (Shock and Awe) است. ماموریت اصلی آن، از بین بردن تمرکز نیروهای دشمن، از کار انداختن زیرساخت ها، و پاکسازی استحکامات و مناطق استقرار پیش از آغاز عملیات زمینی است.
آمادگی رزمی: این بمب مراحل صدور گواهینامه و صلاحیت پروازی خود را تکمیل کرده و به طور کامل با جنگنده های اف-16 نیروی هوایی ترکیه سازگار و عملیاتی شده است.
سلاح های ترموباریک همچنان به دلیل اثرات فیزیولوژیکی ویرانگرشان، به ویژه در محیط های بسته، بحث برانگیز باقی مانده اند.
با این حال، مقامات دفاعی ترکیه تایید کرده اند که بمب غضب با قوانین بین المللی درگیری های مسلحانه مطابقت دارد و استفاده از آن به طور دقیق در چارچوب پارامترهای عملیاتی تعریف شده توسط حقوق بین الملل بشردوستانه خواهد بود.
در کنار «غضب» که یک سلاح تخریب منطقه ای با اولویت ایجاد موج فشار و ترکش است، ترکیه سلاح دیگری به نام هایالت (شبح) را نیز رونمایی کرده است. این بمب که با نام های NEB-1 و NEB-2 (بمب نفوذگر نسل جدید) نیز شناخته می شود، نقش مکملی را در دکترین هوایی ترکیه ایفا می کند.
در حالی که ماموریت بمب غضب ایجاد تخریب گسترده منطقه ای و سرکوب نیروهای دشمن در سطح وسیع است، هایالت یک سلاح نفوذگر عمقی یا بمب سنگرشکن (Bunker Buster) است که برای حملات نقطه ای و دقیق طراحی شده است.
«شبح» می تواند تا 7 متر بتن مسلح شده نوع C50 را سوراخ کند. در مقام مقایسه، بمب های استاندارد 1.8 تا 2.4 متر در بتن مسلح نفوذ می کنند. همچنین، در آزمایش های میدانی ثابت شده است که توانایی نفوذ تا 90 متر در سنگ و خاک را دارد تا به تاسیسات راهبردی و پناهگاه های بسیار عمیق زیرزمینی برسد.
بنابراین، این دو بمب دو روی یک سکه هستند: غضب برای «شوک و حیرت» و تخریب منطقه ای استفاده می شود، در حالی که هایالت برای حملات نقطه ای و خنثی سازی اهداف مستحکم شده با قابلیت نفوذ عمیق طراحی شده است. این ترکیب، مجموعه ای کامل از ابزارهای بومی را برای مواجهه با هر نوع هدف راهبردی در اختیار نیروی هوایی ترکیه قرار می دهد.
تولید موفقیت آمیز و عملیاتی شدن بمب هایی در مقیاس «غضب» دارای چندین پیامد راهبردی است:
قدرت بازدارندگی بالا: بمب غضب ترکیه را در کنار قدرت های نظامی محدودی قرار می دهد که توانایی تولید کلاهک های ترموباریک در این سطح (مانند سری ODAB روسیه یا BLU-118/B آمریکا) را دارند. این قابلیت، سطح بازدارندگی ترکیه را در درگیری های احتمالی منطقه به شدت افزایش می دهد.
استقلال در دکترین نظامی: این تسلیحات گامی دیگر در جهت عدم وابستگی ترکیه به استانداردهای ناتو و تسلیحات خارجی هستند. این کشور اکنون می تواند دکترین نظامی خود را بدون در نظر گرفتن محدودیت های تامین تسلیحات از سوی متحدین غربی، تعریف و اجرا کند.
تسلط هوایی در مناطق درگیر: با عملیاتی شدن این بمب ها روی جنگنده های اف-16، ترکیه توانایی خود را برای اجرای عملیات های عمیق ضربتی در مناطق مورد مناقشه مانند سوریه، عراق، مدیترانه شرقی و شمال آفریقا تقویت می کند. این امر به ویژه در مقابله با گروه های تروریستی و مواضع مستحکم شده در مناطق کوهستانی و صعب العبور، ابزاری با عملکرد قابل توجه در اختیار ارتش ترکیه قرار می دهد.
بمب های غضب و هایالت تنها دو نمونه از 44 محصولی هستند که وزارت دفاع ترکیه درIDEF 2025 به نمایش گذاشت. این محصولات، که همگی با استانداردهای ناتو مطابقت دارند و کاملا بومی هستند، نشان دهنده یک تغییر پارادایم در قدرت نظامی ترکیه هستند. بمب غضب بیش از یک مهمات ساده است؛ این بمب نشانه ای از جهت‌گیری راهبردی آنکارا برای تبدیل شدن به یک قدرت مستقل در تولید سلاح های راهبردی و تعیین کننده تاکتیکی در میدان های نبرد آینده است.
