خبرگزاری مهر – گروه استانها، علی ستاری: ایران سرزمینی است که موقعیت جغرافیایی آن علاوه بر اینکه یک قابلیت طبیعی است، یک سرمایه راهبردی و تمدنی نیز به شمار می‌رود؛ سرمایه‌ای که در طول تاریخ، کشور را در کانون رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی قرار داده است.
از گذشته‌های دور تا امروز، آنچه ایران را به نقطه ثقل مسیرهای تجاری جهان تبدیل کرده، برخورداری از دو شاهراه تاریخی ابریشم – یکی در شمال و دیگری در جنوب – و نقش پیونددهنده آن در کریدورهای بین‌المللی است.
جاده تاریخی ابریشم، که از شمال فلات ایران عبور می‌کرد، مسیر مبادلات شرق و غرب بوده و جاده دریایی ابریشم که از پهنه آبی جنوب کشور می‌گذرد، ایران را به مرکز مبادلات دریامحور جهان پیوند می‌داد. این دو مسیر که روزگاری پایه‌های شکل‌گیری شهرهای بزرگ، بنادر مهم و تمدن‌های منطقه بودند، امروز در قالب کریدور مهم و راهبردی شمال–جنوب دوباره معنا یافته‌اند؛ کریدوری که می‌بایست شمال ایران را به نقطه ثقل اقتصاد و تجارت دریایی یعنی بندرعباس و هرمزگان متصل کند.
نیاز کشورهای شمالی به دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد
سرزمین‌های محصور در خشکی در دو سوی دریای خزر – شامل قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و حتی روسیه – برای توسعه تجارت جهانی خود ناگزیر به دسترسی پایدار و امن به دریا هستند. این کشورها برای حضور در بازارهای بزرگ و پرمصرف، به‌ویژه کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس، راهی جز اتصال به آب‌های گرم و مسیرهای کم‌هزینه و کوتاه‌مدت ندارند.
در این میان، کریدور شمال–جنوب ایران تنها گزینه منطقی، اقتصادی و کوتاه‌ترین مسیر است؛ مسیری که می‌تواند کالاهای آسیای میانه و روسیه را با کمترین زمان و هزینه به هرمزگان، بندرعباس و در ادامه به بازارهای بین‌المللی برساند.
ریل ستون فقرات کریدورهای آینده
با توجه به حجم بالای کالا، نوع بار، هزینه‌های حمل‌ونقل و ضرورت امنیت اقتصادی، حمل‌ونقل ریلی مطمئن‌ترین مسیر برای اتصال این کشورها به آب‌های آزاد است. از همین رو، توسعه شبکه ریلی ایران باید به‌صورت چند محوره و ترکیبی دنبال شود تا ظرفیت‌های جغرافیایی کشور به حداکثر کارایی برسد و کریدور شمال–جنوب در عمل به محور اصلی تجارت شرق–غرب و شمال–جنوب جهان تبدیل شود و توسعه ریلی در این چارچوب یک ضرورت ملی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی است.
چند مسیر کلیدی برای تکمیل اتصال ریلی ایران به دریا
برای تحقق کامل این کریدور چند گزینه راهبردی در برابر سیاست‌گذاران کشور قرار دارد که یک راه آن شامل اتصال به چابهار می‌شود؛ این مسیر می‌تواند کشورهای شمالی و شرقی را از طریق ایران به بندر اقیانوسی چابهار متصل کند؛ بندری که به‌سبب موقعیت ممتازش، ظرفیت تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های بزرگ تجارت منطقه را دارد.
تقویت و توسعه محور فعلی بافق–سیرجان–بندرعباس نیز از ضرورت‌های توسعه در کشور است؛ این مسیر امروز نیز یکی از مهم‌ترین شریان‌های ریلی کشور برای انتقال کالا به بندرعباس است و تقویت آن می‌تواند ظرفیت فعلی را چند برابر کند.
تکمیل محور ریلی اصفهان–شیراز–غرب هرمزگان–بندرعباس نیز بسیار اهمیت دارد؛ این گزینه یکی از حلقه‌های مفقوده شبکه ریلی کشور است. اتصال اصفهان به شیراز و سپس به غرب هرمزگان و بندرعباس، کریدور جدیدی ایجاد می‌کند که نه‌تنها مرکز و جنوب کشور، بلکه مسیر شرق و غرب هرمزگان را نیز به یکدیگر متصل خواهد کرد.
این اتصال می‌تواند در نهایت با پیوند خوردن به منطقه ویژه پارسیان و شبکه داخلی هرمزگان، یک محور قدرتمند جنوب را شکل دهد؛ محوری که شرق و غرب ایران را در سواحل جنوبی به هم نزدیک کرده و ظرفیت‌های صنعتی، معدنی و انرژی کشور را به‌صورت یکپارچه به خلیج‌فارس پیوند می‌دهد.
مرادی: توسعه ریلی غرب بندرعباس ضرورت جدی استان است
نماینده مردم بندرعباس، بندرخمیر، قشم، حاجی‌آباد و بوموسی در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه مطالعات توسعه ریلی بندرعباس انجام شده و ظرفیت اجرای پروژه مهیاست، گفت: تکمیل شبکه ریلی در غرب بندرعباس، اتصال شرق استان به سیستان و بلوچستان و همچنین راه‌آهن بندرعباس–شیراز از اولویت‌های جدی هرمزگان است و باید با همکاری دولت، بخش خصوصی و مسئولان ملی پیگیری شود.
لزوم استفاده از ظرفیت دولت و بخش خصوصی برای توسعه ریلی بندرعباس
احمد مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به مطالعات انجام‌شده درباره توسعه ریلی در شهر بندرعباس و به‌ویژه مسیر غرب این شهر که بخش عمده صنایع، پالایشگاه‌ها و بنادر در آن مستقر هستند، اظهار داشت: مطالعات لازم برای این پروژه انجام شده و اکنون زمان استفاده از ظرفیت‌های دولت و همچنین بخش خصوصی است تا روند اجرای آن سرعت بگیرد.
وی افزود: یکی از مشکلات جدی مردم غرب بندرعباس تردد سنگین کارگران و کارکنان صنایع بزرگ است. این حجم ترافیک در ساعات رفت‌وآمد باعث ایجاد فشار بر جاده‌ها شده و حتی باوجود احداث جاده‌ها و پل‌های جدید، همچنان شاهد ترافیک سنگین هستیم. این موضوع مطالبه به‌حق مردم، کارگران و مهندسان منطقه است و ما هم قول داده‌ایم که پیگیری جدی برای حل آن داشته باشیم.
ترافیک سنگین غرب بندرعباس؛ نیاز فوری به مسیر ریلی
مرادی تأکید کرد: تردد پرتراکم روزانه در مسیرهای غرب بندرعباس باعث شده که جاده‌ها پاسخگوی نیاز منطقه نباشند. توسعه ریلی می‌تواند این بار را به‌طور جدی کاهش دهد. ظرفیت ایجاد خط ریلی کاملاً وجود دارد و اگر همه مسئولان استان از جمله استاندار و نمایندگان مجلس با یکدیگر هماهنگ باشند، امکان عملیاتی کردن این پروژه فراهم است و می‌توانیم کار مردم را تسهیل کنیم.
راه‌اندازی قطار پنج‌ستاره بندرعباس–مشهد نمونه موفق مشارکت بخش خصوصی
نماینده بندرعباس با اشاره به اقدامات اخیر در حوزه حمل‌ونقل ریلی استان گفت: مردم شاهد بودند که قطار بندرعباس–مشهد و بالعکس با کیفیت پنج‌ستاره راه‌اندازی شد که این کار با تلاش بخش خصوصی و مجموعه بسیج انجام گرفت. این نشان داد که با مشارکت بخش خصوصی می‌توان پروژه‌های مهم ریلی را به نتیجه رساند.
اتصال شرق هرمزگان به سیستان و بلوچستان و جاسک در برنامه دولت و نمایندگان
مرادی در ادامه با اشاره به اهمیت توسعه ریلی در شرق استان اظهار داشت: اتصال ریلی هرمزگان به استان سیستان و بلوچستان، به‌خصوص از مسیر جاسک و منطقه کنارک، از برنامه‌های دولت و ما نمایندگان است و باید به‌طور جدی پیگیری شود. این پروژه فقط یک نیاز استانی نیست بلکه یک ضرورت ملی است و اجرای آن نیازمند همراهی دستگاه‌های مختلف کشور است.
مسیرهای ریلی سیرجان، یزد، بافت، انار و تهران در اولویت برنامه‌های نمایندگان
وی افزود: اتصال شبکه ریلی هرمزگان به شهرهای سیرجان، یزد، بافت، انار و در نهایت تهران جزو برنامه‌های مهم ماست. تکمیل این کریدور ریلی می‌تواند نقش مهمی در توسعه حمل‌ونقل بار و مسافر ایفا کند و مزیت‌های اقتصادی بسیاری برای هرمزگان به همراه خواهد داشت.
راه‌آهن بندرعباس–شیراز اولویت استراتژیک هرمزگان
نماینده مردم بندرعباس در مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت اجرای پروژه راه‌آهن بندرعباس–شیراز گفت: برخی نمایندگان استان‌های دیگر گفته‌اند این مسیر در اولویت آنان نیست، اما برای هرمزگان راه‌آهن بندرعباس–شیراز یک اولویت جدی و استراتژیک است. این مسیر نه‌تنها دو استان مهم کشور را به هم متصل می‌کند، بلکه تکمیل‌کننده حلقه ارتباطی هرمزگان به سیرجان، یزد، بافت، انار و سپس تهران است.
مرادی تصریح کرد: اجرای این پروژه اثرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای خواهد داشت؛ از کاهش هزینه حمل‌ونقل گرفته تا تسهیل دسترسی استان به مراکز مهم صنعتی و جمعیتی کشور. ما پیگیری این پروژه را وظیفه خود می‌دانیم و امیدواریم با هماهنگی دولت و حمایت ملی، این طرح به نتیجه برسد.
مسعود پاکزاد، فعال حوزه توسعه صنعتی و اقتصادی، با اشاره به اهمیت حمل‌ونقل ترکیبی و نقش بنادر هرمزگان در ترانزیت کشور، پروژه راه‌آهن شیراز–بندرعباس را یکی از مهم‌ترین طرح‌های استراتژیک جنوب دانست و تأکید کرد: اجرای آن می‌تواند موجب کاهش هزینه حمل، افزایش سرعت انتقال کالا و تقویت نقش پدافندی شبکه ریلی شود.
اتصال ریلی شیراز به بندرعباس پروژه‌ای اقتصادی و پدافندی
مسعود پاکزاد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در کشور پنج مسیر حمل‌ونقل شامل هوایی، دریایی, زمینی، ریلی و پارکینگ وجود دارد و مسیر شیراز به بندرعباس می‌تواند یکی از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی مهم ریلی در جنوب باشد.
وی با اشاره به اهمیت اقتصادی و ترانزیتی پروژه افزود: استان هرمزگان و بنادر آن مثل بندر شهید رجایی که دروازه ترانزیت کشور هستند می‌توانند کمک کنند مسیر دریا به زمین بهره‌وری بالاتری پیدا کند.
پاکزاد ادامه داد: با راه‌اندازی این مسیر، کالاهایی که وارد کشور می‌شوند و قرار است از جنوب صادر شوند دسترسی بهتری پیدا می‌کنند؛ این یعنی کاهش هزینه حمل، افزایش سرعت، افزایش رقابت‌پذیری و بالا رفتن ارزش افزوده.
او نقش این پروژه در تکمیل و جایگزینی مسیرهای دیگر را نیز مهم دانست و گفت: این پروژه می‌تواند مکمل مسیرهای دیگر باشد و حتی جایگزین استراتژیک و پدافندی محسوب شود؛ چون برای اتصال شمال به جنوب در شبکه ریلی کشور و در شرایط بحران می‌تواند حکم پشتیبان داشته باشد.
موانع اصلی از مطالعات فنی تا تأمین سرمایه
پاکزاد درباره دلایل اجرا نشدن پروژه گفت: این طرح با موانعی روبه‌رو است؛ از جمله مطالعات فنی، تعیین مسیر، تأمین سرمایه و مشارکت بخش خصوصی یا فاینانس. اینها عمده‌ترین مشکل احداث مسیر است.
وی با اشاره به ظرفیت‌های تأمین مالی افزود: با شرایط کشور می‌توان در قالب قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین یا قراردادهای سرمایه‌گذاری بی‌اوتی یا تأمین مالی خارجی روی این پروژه کار کرد.
این فعال حوزه اقتصادی پروژه را «بسیار مهم و استراتژیک» خواند و گفت: علت اینکه هنوز وارد فاز اجرا نشده همین مسائل تأمین مالی است.
آثار مثبت پروژه برای فارس و هرمزگان
پاکزاد تصریح کرد: این پروژه برای استان فارس می‌تواند در انتقال بار، بهبود گردش و توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای اثرگذار باشد و برای هرمزگان نیز موجب تقویت نقش ترانزیتی بنادر و جذب سرمایه خواهد شد.
او اضافه کرد: برای کل کشور هم می‌تواند تکمیل‌کننده شبکه ریلی جنوب باشد که موجب تسهیل ارتباط شمال، جنوب و شرق و اتصال به شبکه جهانی می‌شود.
شاهرگ حیاتی برای غرب هرمزگان
پاکزاد درباره مزیت‌های این پروژه برای غرب هرمزگان گفت: در غرب هرمزگان صنایع بزرگی هدف‌گذاری شده مثل پتروشیمی، صنایع انرژی‌بر و فولادسازی. این مسیر می‌تواند هم برای تأمین مواد اولیه و هم برای صادرات یک شاهرگ حیاتی باشد.
وی ادامه داد: این خط ریلی می‌تواند تأمین‌کننده مواد اولیه پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها باشد و نقش مهمی در تأمین بار ایفا کند. همچنین برای مناطق خمیر و پارسیان که مزیت‌ها و ظرفیت‌های خاص خودشان را دارند بسیار مؤثر است و می‌تواند مانند یک شاهراه به توسعه و رشد این مناطق کمک کند.
مقایسه مسیر شیراز–بندرعباس با شیراز–بوشهر
پاکزاد در پاسخ به پرسشی درباره سخنان برخی نمایندگان فارس درباره مسیر شیراز–بوشهر، پاکزاد گفت: قابل مقایسه نیست؛ نه اینکه آن مسیر ارزش نداشته باشد، بسیار هم ارزشمند است، اما هرمزگان دروازه صادرات و واردات کشور است. در بخش‌های حمل‌ونقل، گردشگری، صنعت و معدن، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های هرمزگان بسیار بیشتر است.
او ادامه داد: اگر مطالعه فنی درست انجام شود، مشخص می‌شود که هرمزگان در بسیاری بخش‌ها با بوشهر رقابت می‌کند و مزیت‌های بیشتری دارد. این پروژه حتی می‌تواند در قالب طرح‌های سازمان توسعه سواحل مکران دیده شود، اما همه اینها مستلزم تأمین مالی و فاینانس در قالب‌های مختلف است.
پاکزاد در پایان تأکید کرد: هرمزگان مسیر بسیار بهتری نسبت به بوشهر برای اجرای این خط ریلی است.
