خبرگزاری مهر، گروه استانها - مرجان فرهمند: تئاتر خیابانی خراسان رضوی در سی‌وپنجمین دوره جشنواره استانی خود با جهشی چشمگیر در کیفیت ساختاری و محتوایی روبه‌رو شد. آنچه در این دوره جلب توجه می‌کرد، عبور از نگاه صرفاً نمایشی به خوانش‌های اجتماعی و انسان‌محور از مسائل روز بود. گروه‌های شرکت‌کننده با بهره‌گیری از زبان مردم و فضاهای شهری، توانستند نقش واقعی تئاتر خیابانی را به‌عنوان رسانه‌ای هم‌دل، منتقد و آگاه بازآفرینی کنند.
رشد کیفی آثار در بخش خیابانی نسبت به سال‌های گذشته نتیجه تلفیق تجربه و انرژی نسل‌های مختلف بازیگران و کارگردانان مشهد است. تعامل چهره‌های باسابقه با نیروهای جوان‌تر به پیدایش زبان تازه‌ای انجامیده که هم از سنت‌های اجرایی محیطی بهره می‌برد و هم در پی آزمودن ساختارهای مدرن است. این روند موجب شده تئاتر خیابانی خراسان رضوی بیش از گذشته به عنوان جریان واقعی و نه فقط قالبی جشنواره‌ای مطرح شود.
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، نبود آموزش ساختارمند و حمایت مالی منسجم هنوز مهم‌ترین دغدغه هنرمندان فعال در این حوزه است. ادامه رشد خلاقیت و پایداری آثار نیازمند پشتیبانی نهادی، تسهیل در امکانات اجرایی، و توجه به اقتصاد هنر خیابانی است. بسیاری از گروه‌ها با هزینه‌های شخصی و انگیزه درونی کار می‌کنند، که در درازمدت می‌تواند پویایی جریان را تهدید کند.
برآیند کلی جشنواره امسال، نمایشگر شکل‌گیری هویت مستقل تئاتر خیابانی خراسان رضوی است؛ هویتی که در آن مضامین اجتماعی، زبان بومی، دغدغه‌های فرهنگی و نقدهای مدنی هم‌زمان نفس می‌کشند. این مسیر اگر با سیاست‌های حمایتی دقیق و آموزش مستمر همراه شود، می‌تواند استان را در سال‌های آینده به یکی از قطب‌های جدی تئاتر خیابانی کشور تبدیل کند.
افزایش چشمگیر کیفیت تئاتر خیابانی در خراسان رضوی
امیر رستگار مطلق، داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر با ارزیابی مثبت از کیفیت آثار امسال، این دوره را نسبت به سال‌های گذشته «قدرتمندتر و حرفه‌ای‌تر» توصیف کرد و در عین حال یکی از مهم‌ترین چالش‌ها را «عدم شناخت دقیق نسبت به ماهیت تئاتر خیابانی» دانست.
داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی با اشاره به اهمیت برگزاری این رویداد هنری گفت: جشنواره یک بزنگاه برای عمق دادن به اندیشه‌های نمایشی در قالب رقابت است و این فرایند برای گروه‌هایی که قصد ارائه اثر در یک مسابقه هنری دارند بسیار مفید خواهد بود.
وی با ارزیابی کیفیت آثار این دوره افزود: نمایش‌های امسال، چه در بخش خیابانی و چه در بخش صحنه‌ای، نسبت به چند سال گذشته ساختارمندتر و قدرتمندتر بودند. عمده آثار صحنه‌ای را نیز مشاهده کردم و این رشد کیفی کاملاً محسوس بود.
رستگار مطلق معیارهای داوری در بخش خیابانی را نیز تشریح کرد و گفت: تئاتر خیابانی صرفاً نمایشی نیست که در خیابان اجرا شود. این قالب مؤلفه‌های خاصی دارد؛ از جمله ارتباط مستقیم، اعتراضی و کم کردن فاصله میان مخاطب و بازیگر تا حدی که تماشاگر خود بخشی از اجرا محسوب می‌شود.
داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی بزرگ‌ترین ضعف برخی آثار را «اشتباه گرفتن تئاتر صحنه‌ای با تئاتر خیابانی» عنوان کرد و توضیح داد: گاهی نمایش‌هایی می‌بینیم که با ساختار تئاتر صحنه‌ای شکل گرفته‌اند اما در خیابان اجرا می‌شوند. کمبود دکور یا امکان اجرا در فضای باز دلیل نمی‌شود که به آن تئاتر خیابانی بگوییم و این مسئله یکی از ضعف‌های دیده‌شده در بخشی از آثار امسال بود.
وی با اشاره به ظرفیت گروه‌های شرکت‌کننده برای حضور در جشنواره فجر تصریح کرد: نمایش‌های این دوره از پتانسیل بالایی در بازیگری، کارگردانی، طرح و ایده و طراحی فضا برخوردارند. اگر نقاط ضعف خود را برطرف کنند، امید جدی برای موفقیت و کسب رتبه در جشنواره بین‌المللی فجر وجود دارد.
آثار خیابانی از ماهیت اصلی خود دور شده‌اند
احسان روحی، داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه بخشی از آثار خیابانی از ماهیت واقعی این گونه نمایشی فاصله گرفته‌اند، تأکید کرد هنوز نمی‌توان این دوره را نسبت به سال‌های گذشته رو به رشد یا دچار افت دانست.
داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی با اشاره به معیارهای داوری در این دوره اظهار کرد: ملاک اصلی داوری، سنجش آثار بر اساس ویژگی‌های شناخته‌شده تئاتر خیابانی و میزان انطباق آن‌ها با جهان نمایش خیابانی است.
به گفته وی، در چند سال اخیر بخشی از گروه‌ها شناخت دقیق و درستی از این گونه نمایشی نداشته‌اند و همین موضوع باعث فاصله گرفتن برخی آثار از ماهیت اصلی تئاتر خیابانی شده است.
روحی افزود: گرچه برخی کارها در سطحی قرار داشتند که حتی امکان دیده‌شدن در جشنواره فجر را دارند، اما میان آثار شرکت‌کننده اختلاف سطح قابل توجهی وجود دارد و همه آثار از کیفیت لازم برای قرار گرفتن در ویترین بخش خیابانی برخوردار نبودند.
داور بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی تصریح کرد که به دلیل تفاوت رویکردها و شرایط هر دوره، نمی‌توان به‌طور قطعی جشنواره امسال را نسبت به سال‌های گذشته دارای رشد یا افت دانست، اما هیجان و انرژی موجود در این دوره نویدبخش حضور قدرتمندتر استان در سال آینده است.
وی درباره احتمال موفقیت آثار منتخب این جشنواره در جشنواره فجر نیز گفت: با توجه به ظرفیت‌ها و کیفیت برخی آثار، امید به کسب رتبه و دیده‌شدن در فجر وجود دارد و می‌توان به عملکرد گروه‌های خراسان رضوی در سطح ملی امیدوار بود.
تقابل دو نسل در خیابان؛ موسیقی زنده حلقه گمشده نمایش «آنچه تو می‌دانی»
سعید خاکپور، نویسنده و مشاور نمایش خیابانی «آنچه تو می‌دانی»، در گفتگو با خبرنگار مهر با توضیح درباره ایده محوری اثر، از چالش‌های مالی تولید تئاتر در خراسان رضوی و برنامه‌های احتمالی گروه برای اجرای عمومی یا حضور در جشنواره فجر گفت.
نویسنده و مشاور گروه نمایشی «آنچه تو می‌دانی»، درباره ایده مرکزی این اثر خیابانی گفت: نخستین بار ایده تقابل دو نسل نسلی که دوران انقلاب و جنگ را تجربه کرده و نسل امروز یعنی نسل زد به ذهنم رسید. می‌خواستم این تضاد فکری، عاطفی و اجتماعی را در قالب یک اثر خیابانی روایت کنم.
وی درباره خط داستانی نمایش توضیح داد: قصه درباره سیاه، شخصیت نمایش سیاه‌بازی است که از دوران جنگ تئاتر کار می‌کرده. او در اجرای خیابانی با دختری دست‌فروش مواجه می‌شود که نماینده نسل زد است. این دختر، خود از یک خانواده با سرپرست نامناسب جدا شده و قصد خودکشی داشته اما با زنی به نام زری آشنا می‌شود؛ کسی که سال‌ها پیش در دوران جنگ نامزد سیاه بوده و پس از اسارت، به‌دلیل مشکلات جسمی و روحی، نتوانسته خود را به او معرفی کند. این دختر خط وصل این دو روایت است و گره قصه را باز می‌کند.
خاکپور درباره مراحل تولید و مشکلات اجرا گفت: کارهای خیابانی و جشنواره‌ای تقریباً بدون حمایت مالی انجام می‌شود و تمام هزینه‌ها بر دوش کارگردان و گروه است. در خراسان شاید به تعداد انگشتان یک دست هم نباشند کسانی که از تئاتر درآمد واقعی دارند. بیشتر کارها با عشق پیش می‌رود و بودجه‌ها هزینه‌ها را جبران نمی‌کند.
نویسنده و مشاور گروه نمایشی «آنچه تو می‌دانی» با اشاره به اینکه گروه به دلیل محدودیت‌ها نتوانست از موسیقی زنده استفاده کند، افزود: به‌خاطر کمبود امکانات و مشغله گروه‌های تخصصی، مجبور شدیم موسیقی‌ها را انتخابی و غیرزنده استفاده کنیم. اگر فرصت اجرای عمومی یا حضور در جشنواره فجر فراهم شود، قطعاً موسیقی زنده به کار اضافه می‌شود. همچنین متن نمایش هم با توجه به بازخوردها روتوش خواهد شد.
وی درباره بازخورد مخاطبان نیز اظهار کرد: در جشنواره واکنش‌های بسیار خوبی گرفتیم؛ چون کار هم کمدی بود، هم روایت داشت و هم در پایان مخاطب را غافلگیر می‌کرد. اما همچنان ایراداتی وجود دارد که قصد داریم اصلاح کنیم.
خاکپور با تأکید بر نیاز گروه‌های تئاتری به حمایت سازمان‌ها و نهادها گفت: حمایت فقط مالی نیست؛ گاهی یک تماس ساده می‌تواند کاری انجام دهد که شاید تهیه‌کننده با هزینه زیاد هم نتواند. حمایت معنوی و ساختاری می‌تواند مسیر تئاتر را در استان بسیار هموارتر کند.
«مجنونِ آسایشگاه»؛ روایتی خیابانی از زخم‌های پنهان جانبازان اعصاب و روان
نمایش خیابانی «مجنون» به کارگردانی علی صدایی، از دلِ دیدار با جانبازان اعصاب و روان در یک آسایشگاه جنگی شکل گرفت؛ نمایشی که تلاش دارد گوشه‌ای از دردهای خاموش این قشرِ کم‌دیده و خانواده‌هایشان را بی‌واسطه به مخاطب نشان دهد.
علی صدایی، کارگردان و بازیگر نمایش خیابانی «مجنون»، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره شکل‌گیری این اثر اظهار کرد: ایده اصلی نمایش پس از بازدید او و گروهش از آسایشگاه جانبازان اعصاب و روان در پی جشنواره استانی سال گذشته شکل گرفته است.
کارگردان و بازیگر نمایش خیابانی «مجنون» توضیح داد: وقتی به آسایشگاه رفتیم و از نزدیک با دردها، تغییرات رفتاری و وضعیت سخت زندگی این عزیزان روبه‌رو شدیم، جرقه کار در ذهنم زده شد. خیلی از مردم نمی‌دانند جانبازان اعصاب و روان چه رنج بزرگی را تحمل می‌کنند و خانواده‌هایشان با چه دشواری‌هایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
وی تاکید کرد: در «مجنون» تلاش شده آشفتگی‌های ذهنی، تغییرات لحظه‌ای رفتار، اختلالات گفتاری و وضعیت جسمی و روانی این جانبازان با زبانی صریح و بی‌پرده نشان داده شود تا تماشاگر با واقعیتی کمتر دیده‌شده روبه‌رو شود.
صدایی گفت: گاهی در یک لحظه حال و حرف‌شان عوض می‌شود. یک تصویر یا خاطره کل سیستم رفتاری‌شان را دگرگون می‌کند. ما سعی کردیم این تجربه‌ها را صادقانه در قالب نمایش خیابانی بازتاب بدهیم.
کارگردان و بازیگر نمایش خیابانی «مجنون» با اشاره به اینکه این نمایش تنها با سه میلیون تومان هزینه شخصی ساخته شده، بزرگ‌ترین چالش مسیر تولید را «کمبود بودجه و نبود حمایت مالی جدی» دانست.
وی افزود: مشکل مالی در همه تئاتر ایران هست. ورودی جشنواره چند میلیون تومان است اما همان را هم اول کار نمی‌دهند که گروه بتواند پیش‌بُرد داشته باشد. با این حال کار را ساختیم، اجرا کردیم و خوشبختانه جایزه هم گرفتیم.
صدایی از برنامه گروه برای ارسال نمایش به جشنواره‌های ایثار، مقاومت و میثاق خبر داد و گفت در صورت راه‌یابی به جشنواره‌های کشوری، قطعاً تغییراتی در ساختار و شیوه اجرا ایجاد خواهد شد: ما همیشه در لحظه کار را ارتقا می‌دهیم. حتی شب اجرا هم بخش‌هایی تغییر کرد. حالا هم بعد از پایان اجراها در مشهد درباره تغییر شیوه کار صحبت کردیم تا نسخه‌ای بهتر و پخته‌تر برای جشنواره‌های ملی ارائه دهیم.
کارگردان و بازیگر نمایش خیابانی «مجنون» در پایان سمت خود را در این پروژه کارگردان و بازیگر نمایش «مجنون» اعلام کرد.
شکل‌گیری هویت مستقل تئاتر خیابانی خراسان رضوی
تئاتر خیابانی خراسان رضوی در سی‌وپنجمین دوره جشنواره استانی خود با جهشی چشمگیر در کیفیت ساختاری و محتوایی روبه‌رو شد. آنچه در این دوره جلب توجه می‌کرد، عبور از نگاه صرفاً نمایشی به خوانش‌های اجتماعی و انسان‌محور از مسائل روز بود. گروه‌های شرکت‌کننده با بهره‌گیری از زبان مردم و فضاهای شهری، توانستند نقش واقعی تئاتر خیابانی را به‌عنوان رسانه‌ای هم‌دل، منتقد و آگاه بازآفرینی کنند.
رشد کیفی آثار در بخش خیابانی نسبت به سال‌های گذشته نتیجه‌ی تلفیق تجربه و انرژی نسل‌های مختلف بازیگران و کارگردانان مشهد است. تعامل چهره‌های باسابقه با نیروهای جوان‌تر به پیدایش زبان تازه‌ای انجامیده که هم از سنت‌های اجرایی محیطی بهره می‌برد و هم در پی آزمودن ساختارهای مدرن است. این روند موجب شده تئاتر خیابانی خراسان رضوی بیش از گذشته به عنوان جریان واقعی و نه فقط قالبی جشنواره‌ای مطرح شود.
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، نبود آموزش ساختارمند و حمایت مالی منسجم هنوز مهم‌ترین دغدغه هنرمندان فعال در این حوزه است. ادامه‌ی رشد خلاقیت و پایداری آثار نیازمند پشتیبانی نهادی، تسهیل در امکانات اجرایی، و توجه به اقتصاد هنر خیابانی است. بسیاری از گروه‌ها با هزینه‌های شخصی و انگیزه درونی کار می‌کنند، که در درازمدت می‌تواند پویایی جریان را تهدید کند.
برآیند کلی جشنواره امسال، نمایشگر شکل‌گیری هویت مستقل تئاتر خیابانی خراسان رضوی است؛ هویتی که در آن مضامین اجتماعی، زبان بومی، دغدغه‌های فرهنگی و نقدهای مدنی هم‌زمان نفس می‌کشند. این مسیر اگر با سیاست‌های حمایتی دقیق و آموزش مستمر همراه شود، می‌تواند استان را در سال‌های آینده به یکی از قطب‌های جدی تئاتر خیابانی کشور تبدیل کند.
