عصر ایران؛ محمد حسن گودرزی- تحلیل گران پیش‌بینی می‌کنند چین با ارائه کمک‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بدون پیش‌شرط سیاسی، به شریکی جذاب‌تر از غرب برای دولت جدید سوریه تبدیل خواهد شد. آینده روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور چگونه رقم خواهد خورد؟
به گزارش عصرایران به نقل از عنب بلدی، به دنبال تغییرات سیاسی در سوریه و سقوط رژیم سابق، چین به عنوان یکی از بازیگران بین‌المللی در حال ظهور به دنبال بازآرایی روابط خود با دولت فعلی سوریه می‌باشد. هدف پکن از این اقدام، حفظ میراثی از روابط دیپلماتیک مستحکم و منافع اقتصادی است که پیش از تحولات اخیر در صحنه سیاسی سوریه وجود داشته است.
یک ماه پس از سقوط رژیم، پکن با اعزام هیئتی به ریاست «شی هونگ‌وی»، سفیر چین در دمشق، ابتکار عمل را برای گشودن فصلی جدید در روابط با سوریه به دست گرفت. این هیئت با «احمد الشرع»، رئیس‌جمهور دولت انتقالی سوریه، دیدار کرد.
ریاست‌جمهوری سوریه جزئیات و موضوعات مورد بحث این دیدار که در ماه فوریه گذشته برگزار شد یا را فاش نکرد.
سفرهای سفیر «شی هونگ‌وی» به دمشق در ماه ژوئیه از سر گرفته شد و در تاریخ ۱۰ اوت، وی در سفر دیگری با «اسعد الشیبانی»، وزیر امور خارجه سوریه، دیدار کرد. دو طرف در این دیدار به بررسی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد علاقه مشترک، علاوه بر روابط دوجانبه و راه‌های تقویت آن در زمینه‌های مختلف پرداختند.
این سفرها پرونده روابط چین و سوریه را که در طول سال‌های جنگ از طریق دیدارهای رسمی و مواضع حمایتی در مجامع بین‌المللی (از جمله استفاده از حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل به نفع رژیم سابق) زنده مانده بود، احیا کرده است. با این حال، امروز این رابطه در بحبوحه تغییرات سیاسی و رویکرد باز دولت کنونی سوریه در قبال شرکای جدید، ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد.
«محمود علوش»، پژوهشگر روابط بین‌الملل، به عنب بلدی گفت: چین به دنبال ایجاد رابطه‌ای نوین با سوریه است، اما این رابطه با چالش‌ها و موانع بزرگی روبرو است که در رأس آن‌ها پرونده جنگجویان اویغور و نگرانی‌های چین از حضور گروه‌هایی در سوریه است که تهدیدی برای امنیت ملی این کشور محسوب می‌شوند.
علوش توضیح داد: تمایل متقابل روشنی بین چین و مقامات جدید سوریه برای ایجاد یک رابطه خوب وجود دارد، اما این فرایند هنوز در مراحل اولیه خود بوده و ممکن است زمان‌بر باشد، زیرا دو طرف در حال مذاکره مجدد بر سر شرایط خود هستند.
«نادر الخلیل»، تحلیلگر سیاسی، معتقد است که روابط چین و سوریه پس از سال‌ها حمایت مداوم چین از رژیم سابق در دوران قیام، در حال گذر از مرحله تجدید و نوسازی است.
وی تصریح کرد: دیدار اخیر میان وزیر خارجه سوریه و سفیر چین نشان‌دهنده رویکرد مستمر پکن برای تعمیق شراکت با سوریه است، اما این بار در چارچوبی جدید که توسط تحولات سیاسی اخیر در دمشق شکل گرفته است.
به گفته الخلیل، چین یکی از مهم‌ترین متحدان رژیم اسد بود و چندین بار از حق وتو در شورای امنیت برای محافظت از رژیم سابق در برابر تحریم‌های بین‌المللی استفاده کرد و در مقایسه با نقش نظامی روسیه، حمایت دیپلماتیک و اقتصادی محدودی ارائه داد. امروز، با روی کار آمدن رهبری جدید در سوریه، به نظر می‌رسد پکن مشتاق است تا ضمن حفظ منافع استراتژیک خود، کارت‌های بازی خود را از نو بچیند.
به گفته الخلیل، چندین عامل چین را به تقویت روابط خود با سوریه در این مرحله ترغیب می‌کند که شامل منافع اقتصادی و بازسازی است. سوریه برای بازسازی زیرساخت‌های ویران خود به سرمایه‌گذاری هنگفتی نیاز دارد، در حالی که چین دارای منابع مالی عظیم و توانایی‌های فنی گسترده در این زمینه است و می‌خواهد سهمی از قراردادهای بازسازی، به ویژه در بخش‌های انرژی و زیرساخت، به دست آورد.
الخلیل اشاره کرد که چین منافع ژئوپلیتیکی نیز دارد، زیرا به دنبال تقویت نفوذ خود در خاورمیانه به عنوان بخشی از ابتکار کمربند و راه است و سوریه را یک موقعیت استراتژیک می‌بیند که به این پروژه خدمت می‌کند.
پکن همچنین در تلاش است تا در منطقه‌ای حیاتی که با ایالات متحده و روسیه رقابت می‌کند، جای پای استراتژیکی برای خود باز کند تا به توازن منطقه‌ای کمک نماید. با توجه به احیای نسبی روابط سوریه و آمریکا، چین خواهان تضمین‌هایی است که سوریه به طور کامل تحت نفوذ غرب قرار نگیرد.
این رویکرد بازتاب‌دهنده موضع گسترده‌تر چین در قبال غرب است. پکن با مداخله خارجی در امور داخلی کشورها مخالف است و خود نیز مسائل و پرونده‌های داخلی دارد که نمی‌خواهد علیه آن استفاده شود؛ موضعی که با مقامات جدید دمشق و گفتمان آن‌ها مبنی بر تأکید بر حاکمیت ملی و رد مداخله خارجی همسو است.
از سوی دیگر، الخلیل منافع سوریه از بازآرایی رابطه با چین اینگونه دانست:
جذب حمایت مالی و سرمایه‌گذاری برای بازسازی.
تقویت مشروعیت بین‌المللی از طریق اتحاد با یک قدرت بزرگ مانند چین.
متنوع‌سازی اتحادها برای جلوگیری از وابستگی کامل به روسیه یا غرب.
از دیدگاه محمود علوش، روابط با چین در سطوح مختلفی برای سوریه اهمیت دارد، از جمله نقش بالقوه چین در بازسازی و اهمیت حفظ روابط خوب با یک عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل که دارای حق وتو است؛ امری که برای سوریه بسیار حائز اهمیت است.
توجه‌ها به موضع واشنگتن در قبال تجدید روابط سوریه و چین معطوف شده است، به ویژه پس از حمایت قوی ایالات متحده از سوریه از زمان سقوط رژیم سابق و لغو تحریم‌های آمریکا.
علوش معتقد است که ایالات متحده خواهان حضور قدرتمند چین در سوریه نیست و این موضوع یکی از نقاط فشار بر مقامات جدید دمشق در حین شکل‌دهی به رابطه خود با پکن خواهد بود. با این حال، سوریه هنوز فضایی برای مانور دارد تا رابطه‌ای را ایجاد کند که منافع آمریکا در سوریه و منطقه را نقض نکند.
وی خاطرنشان کرد که ایالات متحده محدودیت‌هایی را بر روابط سوریه، چه با چین و چه حتی با روسیه، اعمال می‌کند، زیرا سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه و آسیای مرکزی تا حدی برای مقابله با پروژه کمربند و راه چین طراحی شده است.
از سوی دیگر، نادر الخلیل معتقد است که احیای نسبی روابط سوریه و آمریکا ممکن است تنش ظریفی در اتحادهای دمشق ایجاد کند، اما بعید است که شراکت آن با چین را به طور قابل توجهی تضعیف کند، زیرا:
۱. چین در سوریه با ایالات متحده رقابت نظامی ندارد و عمدتاً بر مسیر اقتصادی متمرکز است.
۲. سوریه برای جلوگیری از قرار گرفتن تحت کنترل یک طرف واحد، به اتحادهای متنوع نیاز دارد.
۳. پکن و واشنگتن ممکن است به یک تقسیم کار نانوشته در سوریه دست یابند؛ به طوری که ایالات متحده بر پرونده‌های امنیتی، به ویژه مبارزه با تروریسم، تمرکز کند و چین بر مسائل اقتصادی متمرکز شود.
ابتکار کمربند و راه، پروژه چینی است که بر اساس میراث جاده ابریشم باستان ساخته شده و هدف آن اتصال چین به جهان از طریق سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار در زیرساخت‌های مسیرهای «جاده ابریشم» است که آن را به اروپا متصل می‌کند و این پروژه را به بزرگترین پروژه زیربنایی تاریخ بشر تبدیل کرده است. پیش از این، مذاکرات جدی بین بشار اسد، رئیس‌جمهور مخلوع، و شی جین پینگ، همتای چینی او، در مورد پیوستن سوریه به این ابتکار انجام شده بود.
در مورد آینده روابط سوریه و چین، الخلیل پیش‌بینی می‌کند که از نظر سیاسی، چین به حمایت از مواضع سوریه در مجامع بین‌المللی، به ویژه در شورای امنیت سازمان ملل، ادامه خواهد داد.
به گفته او، این روابط همچنین می‌تواند شاهد هماهنگی بیشتر در مورد مسائل منطقه‌ای مانند آرمان فلسطین و مواضع در قبال اسرائیل باشد.
در سطح اقتصادی، او انتظار دارد که توافق‌نامه‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند انرژی، حمل و نقل و ارتباطات به امضا برسد و سوریه ممکن است شاهد افزایش کمک‌های چینی باشد که «در مقایسه با کمک‌های غربی که به شرایط سیاسی گره خورده است، بدون قید و شرط» خواهد بود.
