تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد ایران را با چالش‌های متنوعی مواجه کرده است. با این حال، توسعه همکاری‌ها با چین و روسیه، از سوی مسوولان همواره به‌عنوان یکی از مسیرهای مقابله با تحریم‌ها مطرح شده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، یکی از شاخص‌هایی که می‌توان در بررسی سطح روابط اقتصادی میان ایران و چین به آن استناد کرد، میزان سرمایه‌گذاری این شریک راهبردی در بخش‌های اقتصادی ایران است. بر اساس داده‌های این گزارش، تنها برخی از پروژه‌های مشترک، به‌طور کامل اجرایی شده‌اند و بسیاری از ابرپروژه‌هایی که چین در آنها مشارکت کرده، به ثمر نرسیده است.
حجم مبادلات اقتصادی چین با ایالات متحده و سایر کشورهای غربی چندین برابر میزان تجارت با ایران است. در نتیجه چینی‌ها با توجه به منافع ملی خود، ریسک‌‌های سرمایه‌گذاری در ایران را محاسبه می‌کنند و در صورت افزایش مخاطرات سرمایه‌گذاری، پروژه‌های خود را محدود می‌کنند.
چین طی ۲دهه اخیر یکی از مهم‌ترین شرکای اقتصادی ایران بوده است؛ با وجود این، بررسی روندهای سرمایه‌گذاری چین در ایران حکایت از آن دارد که در عمل تنها تعداد محدودی از پروژه‌ها به ثمر نشستند و سهم واقعی چین در برخی از بخش‌ها چندان چشمگیر نبوده‌است.
مشکلات اعتبار اسنادی، نبود پوشش بیمه صادراتی، تحریم‌های ایالات متحده، قرار گرفتن در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف و ریسک بانک‌های چینی از مهم‌ترین دلایل عدم موفقیت این پروژه‌ها بوده است.
در نگاه منتقدان، شرایط تحریمی و انزوای مالی ایران فرصتی برای چین فراهم آورده است تا با کمترین هزینه به منابع انرژی و بازارهای استراتژیک دست یابد. در مقابل، گروهی دیگر سرمایه‌گذاری‌های چین را فرصتی تاریخی می‌دانند که می‌تواند زیرساخت‌های فرسوده ایران را بازسازی کند. مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تلاش کرده روند این سرمایه‌گذاری‌ها را از منظر تحول قراردادها و پروژه‌های اجرایی بررسی کند.
در میان پروژه‌های بزرگ، برقی‌سازی راه‌آهن تهران ـ مشهد و قطار سریع‌السیر تهران - قم - اصفهان به دلیل بازنشدن اعتبار اسنادی و نداشتن تضمین بانکی کافی، به مرحله اجرایی نرسیدند. تجربه آزادراه تهران ـ شمال نیز نشان داد که با تشدید تحریم‌ها، ریسک همکاری برای شرکت‌های چینی افزایش یافت و ادامه سرمایه‌گذاری متوقف شد.
در بخش انرژی نیز چین بیشتر در قالب قراردادهای خدمات توسعه وارد شده است اما برخی پروژه‌ها مانند قرارداد LNG به دلیل نبود فناوری و تحریم‌ها اجرا نشد.
برآیند تجربه‌ها نشان می‌دهد که مهم‌ترین چالش‌های مشترک بسته‌نشدن اعتبارات، نبود بیمه صادراتی، تحریم‌های آمریکا و ریسک بانک‌های چینی بوده است. برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر چین، ایران باید سازوکارهای مطمئن مالی مانند حساب‌های امانی، طراحی آبشار پرداخت و استفاده از یوآن را فعال کند. همزمان باید مسیر استفاده از یوآن در واردات کالا و خدمات چینی باز بماند تا بازپرداخت‌ها ارزش عملیاتی داشته باشند.
