همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی پور: ازجمله نمادهای مقابله در برابر استبداد حقیر، سردار و سالار ملی‌اند؛ ستارخان و باقرخان لوطی و جوانمرد! فلسفه مبارزه این دو نماد مقاومت هم فلسفه‌ای ساده بود؛ همان جمله‌ای که منتسب به ستارخان است که گفت: «اگر یک روز از زندگی‌ام باقی مانده باشد، آن یک روز را هم برای استقلال و حفظ کرامت ایران خواهم جنگید...»

بیش‌تر بخوانید:

معلمی عشق است

قصه از این قرار بود که در سال ۱۲۸۷خورشیدی، وقتی محمدعلی‌شاه مجلس را به توپ بست، برای از بین بردن تفکر مشروطه‌خواهی تا توانست سران مشروطه‌ را کشت یا اسیر کرد؛ آن‌قدر که به‌نظر رسید هیچ صدای مقاومتی در برابر استبداد شنیده نمی‌شود؛ جز یک شهر! شهر تبریز که در آن شور مقاومت در برابر استعمار و استبداد به خروش آمد و تبریز با رشادت‌های این دو سردار، ۱۱‌ماه در برابر زور، دوباره نسیم مشروطه‌خواهی در کشور پیچید و شهر به شهر، مردم دربرابر ظلم بیدار شدند.

۲۵آبان، مصادف است با درگذشت و ۲۸ آبان هم‌زمان با سالروز تولد ستارخان قهرمان. به همین مناسبت‌ها گشتی در تاریخ معاصر ایران، یعنی از عهد صفوی تا آخرین یورش متجاوزانه و گسترده عراق به ایران زدیم و به نمایندگی از هزاران شهیدی که در طول تاریخ، در برابر متجاوزان به این آب و خاک ایران قد علم کردند، به نام گروهی از نمادهای مقاومت اشاره کردیم؛ گروهی که بی‌واسطه در برابر حمله مهاجمان خارجی سینه سپر کردند و اکنون نیز در سراسر ایران، از آنها بنا یا نشانه‌ای به یادگار مانده است.

• ستارخان و باقرخان در خانه مشروطه

خانه مشروطه نماد مقاومت مردم تبریز در دوران مشروطه است. این بنا نه‌تنها ارزش معماری دارد، بلکه یادآور یکی از مهم‌ترین جنبش‌های آزادی‌خواهی ایران است. در همین خانه بود که ستارخان، باقرخان و دیگر مشروطه‌خواهان گرد هم می‌آمدند تا راهبرهای مقاومت را طراحی کنند. در این خانه، مجسمه ستارخان و باقرخان و عکس‌های فراوانی از آن روزگار است.

• رئیسعلی دلواری در نجف اشرف

رئیس‌علی دلواری از برجسته‌ترین چهره‌های مقاومت مردمی علیه استعمار بریتانیا در جنوب ایران بود. بریتانیا در آن سال‌ها که حکومت مرکزی ضعیف شده بود، برای حفظ منافع خود در خلیج‌فارس بوشهر را اشغال کرد و این رئیسعلی دلواری بود که با جنگ‌های چریکی امان انگلیسی‌ها را بریده بود. مقبره او در وادی‌السلام نجف اشرف در فضایی به مساحت ١٧ مترمربع و با ارتفاع ۵ متر، روبه‌روی مقام امام صادق(ع) و امام زمان (عج) است.

• نادر مهدوی در خارک

در سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق، آمریکا به بهانه حفاظت از نفتکش‌های کویتی و عراقی، حضور نظامی گسترده‌ای در خلیج‌فارس داشت. شهید نادر مهدوی از فرماندهان برجسته نیروی دریایی سپاه در جریان مقابله مستقیم با ناوهای آمریکایی در خلیج‌فارس در سال ۱۳۶۶ به شهادت رسید. تندیس این سردار اکنون در جزیره خارک ایستاده است.

• میرزا کوچک‌خان در رشت

با تکیه بر آرمان‌های عدالت‌خواهی و استقلال‌طلبی، میرزا کوچک‌خان در زمانی که استبداد داخلی و استعمار خارجی در دوره پس از مشروطه کشور را محاصره کرده بود، توانست نیروهای مردمی را گرد خود جمع کند و در برابر بیگانگان بایستد. مقاومت او، هرچند به پیروزی نهایی نینجامید، اما در تاریخ ایران به‌عنوان نماد ایستادگی باقی ماند. مجسمه او در میدان شهرداری رشت یادآور قیام جنگل است.

• مصطفی چمران در دهلاویه

شهید چمران از چهره‌های مقاومت در برابر ظلم است که پس از پایان تحصیلات عالی در آمریکا، به‌جای زندگی در آسایش، راه مبارزه علیه آمریکا را انتخاب کرد. او پیش از انقلاب در لبنان به آموزش رزم چریکی به نیروهای مقاومت شیعه پرداخت و در آغاز جنگ تحمیلی، چمران با تشکیل «ستاد جنگ‌های نامنظم» در جبهه‌های جنوب حاضر شد. بنای یادبود شهید مصطفی چمران در دهلاویه، محل شهادت او، یکی از نمادهای مهم دفاع‌مقدس است.

• سه مرزبان در مرز جلفا

در سوم شهریور ۱۳۲۰، سه مرزبان ایرانی در پل آهنی جلفا با رشادت و ایثار همزمان با اشغال ایران در برابر لشکر ارتش سرخ شوروی ایستادگی کردند و حماسه‌ای جاودانه در تاریخ مقاومت ایران آفریدند. می‌گویند وقتی خبر عقب‌نشینی از مرکز به این سربازان مرزی صادر شد سرجوخه ملک‌محمدی با شجاعت اعلام کرد هرکس می‌خواهد برود، من اینجا می‌مانم و می‌خواهم از کشورم در برابر اجنبی دفاع کنم. یادمان ۳ شهید مرزبان در نقطه صفر مرزی جلفا نصب شده است.

• وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی در جنگ چالدران

سید صدرالدین صفوی، وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی، در نبرد چالدران در سال ۸۹۳ خورشیدی با رشادت فراوان در برابر ارتش عثمانی جنگید و همراه با ۲۷ هزار سرباز ایرانی در میدان نبرد به شهادت رسید. او نماد ایثار، وفاداری و مقاومت در برابر تجاوز بیگانگان است. بنای یادبود او در چالدران با معماری اصیل ایرانی-اسلامی و مصالح سنتی مانند آجر قرمز و سنگ سفید ساخته شده و نماد مقاومت است.

• زن تبر به دست در کرمان

استان کرمان با داشتن چهره‌هایی چون شهید حاج قاسم سلیمانی، همواره به‌عنوان یکی از مناطق پیشرو در مقاومت و ایثار شناخته شده است. می‌گویند در حمله نظامیان عراقی به یکی از روستاهای کرمان، زنی دلاور با یک تبر از خود و ناموس و وطنش در برابر سربازان بعثی دفاع کرد. حالا در یادبود اینگونه رشادت‌های زنانه، مجسمه زن تبر به‌دست، بیشتر در قالب هنرهای تجسمی، نمایشگاه‌ها و روایت‌های فرهنگی مطرح شده و به‌عنوان یک تصویر ذهنی از مقاومت زنانه در کویر شناخته می‌شود.