به گزارش خبرنگار مهر، مهدی خراسانچی امروز در نشست خبری «نمایشگاه ملی توانمندی‌های دانش‌بنیان اقتصاد دریامحور» با اشاره به برگزاری این نمایشگاه به مناسبت دومین سالگرد ابلاغ سیاست‌های اقتصاد دریا محور اظهار کرد: این رویداد فرصتی است تا روند رشد، توسعه و پیشرفت اقتصاد دریا را بررسی و نقش دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دستگاه‌های مرتبط در این حوزه را تقویت کنیم. اقتصاد دریا یکی از برنامه‌های رسمی ثبت‌شده در معاونت علمی است و در راستای اجرای سیاست‌های کلان کشور دنبال می‌شود.
وی توضیح داد: اقتصاد دریا مجموعه گسترده‌ای از ظرفیت‌ها را در بر می‌گیرد. فصل اول آن مربوط به منابع زیستی و زیست‌فناوری است که یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصاد دریا به شمار می‌رود و شامل تولید محصولات زیست‌پایه و استخراج مواد ارزشمند از منابع دریایی است. شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در این بخش دستاوردهای قابل توجهی ارائه کرده‌اند.
خراسانچی ادامه داد: دریا همچنین یک منبع بزرگ انرژی تجدیدپذیر در جهان محسوب می‌شود. انواع فناوری‌های مرتبط با انرژی جریان‌های دریایی، امواج، جزر و مد و اختلاف دمای آب در دنیا در حال توسعه است و این حوزه می‌تواند یکی از محورهای آینده اقتصاد پایدار باشد.
امکان تولید صنعتی آب شیرین از خلیج فارس
وی افزود: یکی دیگر از ظرفیت‌های مهم دریا، تأمین آب شیرین است. امروز بسیاری از کشورها برای رفع نیازهای خود به‌ویژه در مناطق گرمسیری از فناوری‌های پیشرفته شیرین‌سازی دریا استفاده می‌کنند. شرایط خلیج فارس نیز در این زمینه مزایای قابل‌توجهی دارد که می‌تواند به تولید صنعتی آب شیرین منجر شود.
سرمایه گذرای چین، ژاپن و انگلستان در حوزه استخراج مواد معدنی
وی گفت: چهارمین حوزه مهم اقتصاد دریا، استخراج مواد معدنی از بستر دریاست. کشورهایی مانند چین، ژاپن و انگلستان سال‌هاست که به‌صورت جدی در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و آینده انرژی و صنایع پیشرفته را به استخراج زیرسطحی گره زده‌اند.
خراسانچی با اشاره به اهمیت حوزه لجستیک و حمل‌ونقل دریایی اظهار کرد: شناورسازی و کشتی‌سازی یک صنعت مادر است و حمل‌ونقل دریایی، بندر و خدمات وابسته نیز بخش‌های مکمل اقتصاد دریا را تشکیل می‌دهند. این حوزه نه‌تنها دارای ارزش افزوده بالا است، بلکه می‌تواند زنجیره گسترده‌ای از صنایع پایین‌دست را فعال کند.
وی اضافه کرد: گردشگری دریایی نیز ظرفیت بزرگی دارد که فقط محدود به استفاده از سواحل نیست، بلکه شامل گردشگری ماجراجویانه، تفریحات دریایی، تجربه‌های تخصصی، توسعه مارینا و فعالیت‌های مرتبط می‌شود. این حوزه می‌تواند دانشگاه‌های فنی و صنایع مرتبط را برای سال‌ها درگیر توسعه و نوآوری کند.
خراسانچی تصریح کرد: حوزه دفاعی نیز یکی از بخش‌های مهم فناوری‌های دریایی است؛ از توسعه و ساخت انواع شناورها تا تجهیزات تسلیحاتی، سامانه‌های پایش و ارتباطات دریایی.اکنون بسیاری از صنایعی که در گذشته بدون محدودیت از محیط دریا بهره‌برداری می‌کردند، باید خود را با الزامات جدید بین‌المللی و استانداردهای محیط زیستی هماهنگ کنند. این تغییرات فرصتی مهم برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده تا در زمینه ارتقای صنایع سنتی، دیجیتالی‌سازی و هوشمندسازی نقش مؤثر ایفا کنند.
در حوزه آبزی پروری اعداد برنامه ششم محقق نشد
خراسانچی با اشاره به وضعیت فعلی اقتصاد دریا در ایران گفت: برخی از کشورهای همسایه ما مانند عربستان سعودی با هدف‌گذاری مشخص توانسته‌اند تنها در حوزه آبزی‌پروری به اعداد قابل‌توجهی دست پیدا کنند. این کشورها با استفاده از فناوری‌های جدید و بهره‌گیری از مشاوران بین‌المللی مسیر توسعه را سریع‌تر طی کرده‌اند. درحالی‌که هدف‌گذاری ایران در پایان برنامه ششم توسعه، تولید بیش از ۲۰۰ هزار تن ماهی بوده که تاکنون به‌طور کامل محقق نشده است و این نشان می‌دهد زنجیره تولید ما هنوز به‌طور متوازن توسعه نیافته است.
وی افزود: در حوزه ساخت شناور نیز جهان به سمت ساخت شناورهای جدید با سوخت‌های جایگزین و سازگار با محیط زیست حرکت کرده است. زمانی که این موضوع در دانشگاه‌ها مطرح می‌شد، شاید جدی گرفته نمی‌شد؛ اما امروز به یک واقعیت اقتصادی و صنعتی تبدیل شده و اگر امروز برای آن برنامه‌ریزی نکنیم، در آینده سهمی در بازار جهانی نخواهیم داشت.
ایران از نظر شاخص‌های بندری و حمل‌ونقل دریایی در جایگاه مطلوبی قرار ندارد
او در ادامه گفت: بر اساس بررسی‌های انجام‌شده در سال‌های اخیر، ایران از نظر شاخص‌های بندری و حمل‌ونقل دریایی در جایگاه مطلوبی قرار ندارد و زمان توقف و عبور کالا در بنادر کشور قابل مقایسه با استانداردهای جهانی نیست. این موضوع نشان‌دهنده نیاز فوری به توسعه فناوری و بهبود زیرساخت‌هاست.
برگزاری نمایشگاه در راستای توسعه زنجیره ارزش اقتصاد دریا
خراسانچی تأکید کرد: رسالت معاونت علمی حمایت از توسعه فناوری‌های حوزه دریاست و نگاه ما پروژه‌محور است. توسعه زنجیره ارزش اقتصاد دریا از حلقه‌های اولیه تا صنایع پیشرفته، نیازمند همکاری مشترک دانشگاه، صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان است و این نمایشگاه در همین مسیر برگزار می‌شود.
توسعه پروژه‌های هوشمند و ارتقای فناوری شناورها
دبیر برنامه ملی توسعه اقتصاد دریا محور در ادامه افزود: اقتصاد دریایی زمانی جذاب و مورد توجه قرار می‌گیرد که پروژه‌های شاخص آن عملیاتی شوند. در این راستا، چند پروژه مهم در حوزه لوجستیک دریایی با همکاری سازمان برنامه و سازمان دریانوردی انجام شده است که شامل توسعه پروژه‌های هوشمند و ارتقای فناوری شناورها می‌شود. همکاری با سازمان‌های حوزه شناورسازی و کشتی‌سازی خصوصی باعث شده شرکت‌های فعال در این بخش توانمندی‌های فناورانه خود را ارتقا دهند.
خراسانچی با تاکید بر اینکه فرایندهای کنونی در بنادر شامل تعداد زیادی مراحل اداری و محدودیت‌های غیرضروری است، گفت: هدف اصلی خروج فرایندهای زائد از چرخه و روان‌سازی ورود و خروج کالا است. در حال حاضر دستگاه‌های متعدد مقرراتی مثلاً حدود ۱۵ سازمان مختلف متناسب با نوع کالا سبب ایجاد توقف‌های طولانی برای ترخیص می‌شود. برای مثال کالایی مانند اسباب‌بازی ممکن است صرفاً به دلیل تمرکز برخی فعالیت‌های غیرمرتبط در اختیار بندر با تأخیرهای غیرمنطقی مواجه شود.
خراسانچی با اشاره به تجربه فرودگاه‌ها در خصوص روان‌سازی گفت: همان‌طور که یک مسافر بدون توقف‌های غیرضروری در فرودگاه بیهقی وارد و خارج می‌شود، کالا نیز باید با همین روانی وارد بندر و بدون تشریفات اضافی خارج شود. بندر محل انجام امور کالایی نیست؛ وظیفه بندر تسهیل ورود، خروج و عملیات بندری است.
به گفته او فاز نخست هوشمندسازی بر اجرای عملیات بندری و حذف فرایندهای دستی متمرکز است. در این فاز احراز هویت راننده، شاگرد راننده و خودرو به‌جای روش‌های سنتی، با فناوری‌هایی مانند تشخیص چهره و سامانه‌های هوشمند انجام می‌شود.
دبیر برنامه ملی توسعه اقتصاد دریا محور افزود: در این حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند زیادی داریم که می‌توانند نیازهای تصویری، اسکن و پردازش داده‌ها را تأمین کنند.
خراسانچی یکی از مهم‌ترین چالش‌ها را تعیین اصالت کالا و ارزش‌گذاری صحیح دانست و گفت: سامانه هوشمند باید بتواند با ترکیب داده‌ها از جمله اطلاعات اظهار صاحب کالا، داده‌های فنی، سوابق حمل و اطلاعات طبقه‌بندی کالا اصالت و ارزش واقعی کالا را تشخیص دهد.
او تاکید کرد: وقتی یک کالا مثل اسباب‌بازی یا کفش وارد می‌شود، سیستم باید بتواند بر اساس ترکیب داده‌ها تشخیص دهد که کالا همان است که در اظهارنامه آمده و از بروز خطاهای انسانی جلوگیری کند.
خراسانچی اعلام کرد که در چارچوب اجرای این برنامه بندر بوشهر به عنوان بندر پایلوت در حوزه لجستیک انتخاب شده است. انتخاب بوشهر به‌دلیل ظرفیت‌های عملیاتی، موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های قابل توسعه صورت گرفته است.
توسعه سه بندر هوشمند در کشور تا پایان برنامه هفتم توسعه
او افزود: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا پایان برنامه هفتم توسعه سه بندر هوشمند در کشور توسعه خواهد یافت و بوشهر نخستین گام این مسیر است.
به گفته دبیر برنامه ملی توسعه اقتصاد دریامحور، موفقیت این طرح به همکاری کامل گمرک و سایر سازمان‌های مرتبط وابسته است و هوشمندسازی بدون همکاری بین‌سازمانی ممکن نیست. گمرک باید در حوزه ارزش‌گذاری و اصالت‌سنجی کالا مشارکت فعال داشته باشد تا حلقه‌های زنجیره به‌صورت کامل و یکپارچه عمل کند.
