خبرگزاری مهر، گروه استانها - محراب علوی: خوزستان جایی که رودخانه‌ها روزگاری، زندگی را جاری می‌کردند، امروز نفس کشیدن به چالشی روزانه بدل شده است. آسمان خاکستری، خیابان‌های نیمه‌خالی و ماسک‌هایی که دیگر نه برای کرونا بلکه برای غبار و دود بر چهره‌ها نشسته‌اند، تصویری از زیست در بحران را ترسیم می‌کنند.
شاخص‌های آلودگی هوا در شهرهایی چون اهواز، آبادان، ماهشهر و دزفول این روزها به وضعیت قرمز رسیده‌اند؛ وضعیتی که به گفته کارشناسان، برای تمامی گروه‌های سنی خطرناک است. مدارس ابتدایی و متوسطه اول در بسیاری از شهرها تعطیل شده‌اند و بیمارستان‌ها با موج جدیدی از بیماران قلبی و تنفسی مواجه‌اند.
با وجود هشدارهای مکرر، آتش‌سوزی مزارع، سوزاندن پسماندها و ترافیک سنگین شهری همچنان ادامه دارد. مسئولان از اجرای طرح‌های بهسوزی فلرهای نفتی و احداث نیروگاه‌های گازی سخن می‌گویند، اما شهروندان خوزستانی هنوز منتظر هوایی هستند که بتوان در آن نفس کشید.
سهم انسان در آلودگی بیش از طبیعت
محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت بحرانی آلودگی هوا در استان، تأکید کرد: آلودگی هوای اهواز و دیگر شهرهای استان، حاصل اثرات تجمیعی چند منبع آلاینده است که در کنار هم، شرایط ناسالم و پایدار آلودگی را رقم زده‌اند.
وی با اشاره به کاهش نسبی دود ناشی از تالاب هورالعظیم در روزهای اخیر، افزود: اگرچه سهم هورالعظیم کمتر شده اما دود ناشی از آتش‌سوزی مزارع کشاورزی و ترافیک شهری همچنان هوای اهواز را در وضعیت ناسالم نگه داشته است. در روزهای اخیر بیش از ۲۰ هزار هکتار از مزارع به‌ویژه شالیزارها، دچار حریق شده‌اند. این آتش‌سوزی‌ها در کنار سکون هوا و نبود باد، موجب انباشت آلاینده‌ها و تشدید آلودگی شده‌اند.
۰ اشرفی با استناد به مطالعات دانشگاهی، حمل‌ونقل شهری را اصلی‌ترین منبع تولید آلاینده‌ها دانست و گفت: حدود ۶۶ درصد از آلودگی هوا مربوط به تردد خودروهاست؛ سهمی که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. فلرهای نفتی نیز به‌تنهایی ۱۶ درصد از آلودگی را تولید می‌کنند اما آنچه کمتر دیده می‌شود، سوزاندن زباله و لاستیک‌های فرسوده در حاشیه شهرهاست؛ پدیده‌ای که در مناطقی مانند کیانشهر و کوت‌عبدالله به‌وضوح مشاهده می‌شود.
وی با ابراز نگرانی از پایداری جوی و نبود جریان باد در روزهای اخیر، تصریح کرد: حتی با کاهش دود قابل مشاهده، شاخص آلودگی همچنان بالاست چرا که آلاینده‌های صنعتی و شهری در جو ساکن می‌مانند و پراکنده نمی‌شوند. مهار آلودگی هوای خوزستان نیازمند عزم جدی همه دستگاه‌ها، کاهش ترددهای غیرضروری، مدیریت اصولی پسماند و پیشگیری از آتش‌سوزی مزارع است.
اشرفی درباره تصمیمات مدیریتی در شرایط بحرانی گفت: تعطیلی مدارس و تغییر ساعات کاری ادارات بر اساس پروتکل‌های ملی کیفیت هوا انجام می‌شود و در صورت عبور شاخص از عدد ۲۰۰، تعطیلی ادارات نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت. اما تا زمانی که رفتارهای آلاینده ادامه دارد، نمی‌توان انتظار کاهش شاخص آلودگی را داشت.
بحران قابل مدیریت است
صادق رضایی، کارشناس محیط زیست، در گفتگو با خبرنگار مهر، وضعیت فعلی خوزستان را «بحرانی اما قابل مدیریت» توصیف می‌کند.
او گفت: آلودگی هوا در خوزستان حاصل تجمیع منابع متعدد آلاینده است؛ از فلرهای نفتی گرفته تا پسماندسوزی و ترافیک شهری. اما آنچه این بحران را تشدید کرده، نبود مدیریت یکپارچه و اراده عملی برای مقابله با آن است.
رضایی با اشاره به طرح‌های در حال اجرا از جمله بهسوزی فلرها و احداث نیروگاه‌های گازی، تأکید کرد: این اقدامات در بلندمدت مؤثر خواهند بود اما در کوتاه‌مدت نیازمند تصمیمات فوری هستیم؛ از جمله ممنوعیت کامل سوزاندن پسماندها، کنترل ترافیک، و افزایش نظارت بر صنایع آلاینده.
وی خاطرنشان کرد: آلودگی هوا نه فقط یک بحران زیست‌محیطی، بلکه تهدیدی برای سلامت عمومی، آموزش کودکان، و حتی اقتصاد منطقه است. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا شاید دیر باشد.
لایه‌های بحران و تلاش‌های پراکنده
در کنار هشدارهای زیست‌محیطی، نظام سلامت نیز تحت فشار قرار گرفته است. فرهاد سلطانی، سرپرست معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به افزایش ۲۵ درصدی مراجعه بیماران قلبی و تنفسی در آبان‌ماه نسبت به سال گذشته، گفت: آلودگی هوا به مرحله هشدار رسیده و ادامه این روند می‌تواند منجر به بروز سرطان و بیماری‌های مزمن ریوی شود. ازدحام در بیمارستان‌ها، فرسودگی نیروها و اشغال تخت‌ها، ما را با چالشی جدی مواجه کرده است.
از سوی دیگر، فرهاد قلی‌نژاد، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، با انتقاد از سوزاندن پسماندها در اهواز و روستاهای اطراف، اظهار کرد: پسماندسوزی از عوامل مؤثر در افزایش آلودگی هواست و سلامت عمومی شهروندان را تهدید می‌کند. این اقدام غیرقانونی باید فوراً متوقف شود و ما موضوع را از مسیر حقوقی و قضائی پیگیری خواهیم کرد.
در حوزه صنعت نیز تلاش‌هایی در جریان است. مهرام روانبخش، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خوزستان، با اشاره به آغاز احداث نیروگاه‌های گازی در صنایع استان، گفت: این پروژه‌ها با هدف تأمین پایدار انرژی، ایجاد اشتغال و کاهش وابستگی به منابع آلاینده در حال اجرا هستند. نیروگاه ۲۵ مگاواتی شرکت پاک چوب شوش نمونه‌ای از این طرح‌هاست که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و همکاری وزارت نفت در حال احداث است.
ابراهیم پیرامون مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب نیز در بازدید از اجرای پروژه بهسوزی فلرهای حاشیه شهر اهواز در واحد بهره‌برداری شماره ۲ گفت: پروژه بهسوزی و حذف کامل دود برای ۲۱ مشعل بلند واقع در اطراف شهر اهواز تعریف شده که تاکنون بهینه سازی ۱۲ دستگاه از این تعداد به پایان رسیده و در مدار عملیات قرار گرفته‌اند.
وی افزود: در ادامه فعالیت‌هایی که در زمینه جمع‌آوری و بهسوزی گازهای مشعل در مناطق مختلف داریم، به طور همزمان شاهد به نتیجه رسیدن پروژه بهسوزی دو فلر در واحد بهره برداری اهواز ۲ هستیم. این فلرها اکنون بخشی از گازهای مرحله یک تا چهار حاصل از تفکیک نفت بنگستان را بدون هرگونه دودزایی می‌سوزانند.
امید در مه
در میان غبار و دود، خوزستان هنوز نفس می‌کشد؛ هرچند سنگین و با زخم‌هایی که بر ریه‌هایش نشسته‌اند. کودکان در خانه‌هایشان درس می‌خوانند، بیمارستان‌ها پر از بیماران‌اند و آسمان همچنان خاکستری است اما در دل همین تاریکی، جرقه‌هایی از امید روشن شده‌اند؛ طرح‌هایی که شاید روزی هوای پاک را به این سرزمین بازگردانند. شاید روزی، در اهواز و آبادان، نسیمی بوزد که نه بوی سوختن مزارع بلکه عطر زندگی را با خود بیاورد. تا آن روز، خوزستان چشم‌انتظار است؛ چشم‌انتظار تصمیماتی که نه در جلسات که در خیابان‌ها و نفس‌های مردم معنا پیدا کنند.
