خبرگزاری مهر، گروه سیاست - نفیسه عبدالهی: در ماه‌های اخیر، جمهوری سودان با شرایطی حساس و پیچیده روبه‌رو بوده است؛ درگیری‌های داخلی و بحران انسانی گسترده، این کشور مهم آفریقایی را در یکی از دشوارترین مقاطع تاریخ معاصر خود قرار داده است. با توجه به جایگاه راهبردی سودان در منطقه شاخ آفریقا و کرانه دریای سرخ، تحولات این کشور نه‌تنها برای مردم سودان، بلکه برای ثبات منطقه‌ای نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این باره گفتگویی را با «عبدالعزیز حسن صالح طاها» سفیر جمهوری سودان در تهران پیرامون بررسی ابعاد مختلف تحولات اخیر و چشم‌انداز آینده سودان و همچنین روابط تهران - خارطوم انجام دادیم.
او در این گفتگو از سکوت نهادهای بین‌المللی و کشورهای غربی در برابر این جنایات انتقاد کرد و از ارائه اسناد حمایت مالی و نظامی امارات از این گروه‌ها به شورای امنیت سازمان ملل خبر داد.
مشروح گفتگو به شرح زیر است:
در حال حاضر مهم‌ترین مراکز درگیری میان نیروهای ارتش سودان و نیروهای «پشتیبانی سریع» در کدام مناطق متمرکز است و چه اهداف استراتژیکی در پشت این درگیری‌ها وجود دارد؟
همان‌طور که می‌دانید، این تجاوز علیه سودان از تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۲۳ آغاز شد. نیروی شورشی و تروریستی که بر ضد مشروعیت کشور قیام کرد، نه‌تنها قصد ترور شخصیت‌های سودانی، بلکه هدف قرار دادن هویت، فرهنگ، ارزش‌ها و اخلاق ملت سودان را داشت. آنان با اعمال غیرانسانی خود مرتکب جنایاتی شدند که به سطح «جنایات جنگی»، «جنایات علیه بشریت» و «نسل‌کشی» می‌رسد.
این نیروها دست به تخریب مراکز فرهنگی، موزه‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس و اماکن مذهبی مانند مساجد زدند و حتی نمازگزاران بی‌گناه را به قتل رساندند؛ کلیساها نیز از این تخریب در امان نماندند.
در برابر این تجاوز سازمان‌یافته، ملت سودان با پایداری، شجاعت و فداکاری در کنار ارتش و نیروهای مسلح و یگان‌های پشتیبان خود ایستاد. در طول دو سال جنگ، توانستند این نیروهای شورشی و تروریستی که با کمک مزدوران خارجی و پشتیبانی برخی کشورها (که پول و تجهیزات برای کشتار ملت سودان در اختیارشان گذاشتند) آمده بودند را از خارطوم پایتخت سودان و چندین شهر در ایالت‌های مختلف بیرون برانند.
اخیراً نیز، در ۲۶ اکتبر گذشته، پس از دو سال محاصرهٔ شهر «الفاشر»، این نیروهای تروریستی وارد شهر شدند و انواع جنایت و قتل‌عام را مرتکب شدند که همهٔ جهان شاهد آن بود، از جمله جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های آزاد آنکه این فجایع را پوشش دادند.
متأسفانه این جنایات در شهرهای «الفاشر» و «بارا» (در ایالت شمال کردفان) با سکوت جامعهٔ جهانی و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای روبه‌رو شده است. ما در سودان، دولت و ملت، از همهٔ جهانیان و رسانه‌های آزاد می‌خواهیم که این نیروهای شورشی و تروریستی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهند و کشورهایی را که آنان را با پول، سلاح و ارسال مزدوران حمایت می‌کنند، محکوم کنند. از همهٔ جهانیان و رسانه‌های آزاد می‌خواهیم که این نیروهای شورشی و تروریستی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهند و کشورهایی را که آنان را با پول، سلاح و ارسال مزدوران حمایت می‌کنند، محکوم کنند.
چه عواملی باعث شد اختلافات سیاسی میان ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع به جنگی تمام‌عیار تبدیل شود؟
در واقع، آنچه در سودان رخ داده، اختلاف سیاسی میان ارتش و این گروه شورشی نیست. این اختلاف بین فرمانده ارتش، رئیس شورای حاکمیت سودان، و رئیس این گروه تروریستی هم نیست، بلکه این یک تجاوز و طرح از پیش برنامه‌ریزی‌شده برای کودتا علیه حکومت قانونی کشور و تصاحب قدرت با حمایت خارجی برخی کشورها بود.
زمانی که ارتش سودان این طرح را ناکام گذاشت، جنگ به جنگی تمام‌عیار علیه ملت سودان تبدیل شد، نه فقط علیه دولت قانونی؛ در همهٔ جنگ‌ها، معمولاً نبرد میان دو نیروی مسلح است، اما در جنگ سودان، هدف اصلی مردم بی‌دفاع بودند؛ ترور، بمباران مناطق مسکونی، تخریب زیرساخت‌ها و خدمات عمومی مثل بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های آب و برق، آوارگی مردم، غصب منازل و بانک‌ها (حتی بانک مرکزی)، و سرقت گستردهٔ دارایی‌های مردم از خودرو و پول گرفته تا تجهیزات مدارس و دانشگاه‌ها از جمله اهداف این جنگ بودند.
حتی اماکن مذهبی هم از این جنایات در امان نماندند، و زنان و دختران نیز مورد آزار این جنایتکاران قرار گرفتند. بنابراین، این موضوع صرفاً اختلاف میان «ارتش و نیروهای حمایت سریع» نیست؛ بلکه یک گروه شورشی و تروریستی است که مزدورانی از چند قاره و کشور آورده و قصد دارد ترکیب جمعیت اصلی سودان را تغییر دهد.
شما خود ویدئوهای منتشرشده در هفته‌های اخیر را دیده‌اید که نشان می‌دهد چگونه این افراد، بی‌گناهان بی‌دفاع را می‌کشند. این جنگ میان ارتش رسمی یک کشور مستقل و گروهی شورشی نیست؛ بلکه گروهی است که متأسفانه از سوی برخی کشورهای خارجی، چه منطقه‌ای و چه بین‌المللی، حمایت می‌شود.
گزارش‌هایی از حمایت تسلیحاتی و لجستیکی امارات از نیروهای پشتیبانی سریع منتشر شده است. چه شواهدی در این‌باره وجود دارد و واکنش رسمی خارطوم چه بوده است؟
دولت سودان مدارک و اسنادی رسمی به شورای امنیت سازمان ملل و دبیرخانهٔ سازمان ملل ارائه داده است که نشان می‌دهد دولت امارات از این نیروهای شورشی و تروریستی پشتیبانی مالی و نظامی کرده است و از جمله در تأمین پول برای خرید سلاح و جذب مزدوران مشارکت دارد. دولت امارات از این نیروهای شورشی و تروریستی پشتیبانی مالی و نظامی کرده است و از جمله در تأمین پول برای خرید سلاح و جذب مزدوران مشارکت دارد. این گزارش‌ها حتی در اسناد و تحقیقات برخی کمیته‌های سازمان ملل و کشورهای غربی، و در رسانه‌های معتبر آمریکایی و اروپایی نیز تأیید شده است. تمام این اسناد توسط نمایندگی دائم سودان در سازمان ملل در نیویورک ارائه شده است و در مورد آن تردیدی وجود ندارد.
آیا امارات با هدف تقویت نفوذ اقتصادی در مسیر دریای سرخ و منابع طلای دارفور، از شورشیان حمایت می‌کند؟ و از طریق خاک چاد یا جمهوری آفریقای مرکزی برای ارسال کمک به شورشیان استفاده می‌کند؟
بله، این پرسش به‌حق در ذهن بسیاری از ناظران و رسانه‌ها مطرح است، و ما هم همین سوال را داریم که باید از دولت امارات پرسید: چرا چنین موضع خصمانه‌ای علیه ملت سودان اتخاذ کرده است؟ چرا از شورشیانی حمایت می‌کند که مردم سودان را می‌کشند و دارایی‌های کشور را غارت می‌کنند؟
ما در سودان می‌دانیم بخش زیادی از کمک‌هایی که به این تروریست‌ها و مزدوران می‌رسد، متأسفانه از امارات تأمین می‌شود. اما اینکه چرا امارات چنین می‌کند، پرسشی است که باید از خودشان پرسید. سودان کشوری صلح‌جوست و هیچ دشمنی با هیچ کشوری ندارد.
پس از عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین ایران و سودان، دو کشور چه گام‌های مشخصی برای تقویت همکاری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و انسانی برداشته‌اند و سودان چگونه این حوزه‌ها را اولویت‌بندی کرده است؟
روابط ما با جمهوری اسلامی ایران روابطی نزدیک، خوب و قدیمی است. دو کشور را اشتراکات زیادی پیوند می‌دهد، هر دو کشور مسلمان‌اند، عضو سازمان همکاری اسلامی، جنبش عدم تعهد و عضو سازمان ملل متحد هستند. البته این روابط از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ برای هشت سال قطع بود، اما از سال گذشته (۲۰۲۴) روابط از سر گرفته شد و سفارت سودان در تهران و سفارت ایران در بندر پورت‌سودان گشایش یافت.
روابط ما با جمهوری اسلامی ایران روابطی نزدیک، خوب و قدیمی است. در این مدت کوتاه، گام‌های مثبتی در توسعهٔ روابط دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری برداشته شده است در این مدت کوتاه، گام‌های مثبتی در توسعهٔ روابط دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری برداشته شده است و هر دو طرف و هر دو دولت بر تعهد خود به همکاری در حوزه‌های گوناگون از جمله اقتصاد، تجارت، فناوری و کشاورزی تأکید کرده‌اند. اما چون تنها یک سال از تجدید روابط گذشته و جنگ از سال ۲۰۲۳ آغاز شده بود (در زمانی که روابط قطع بود)، اساساً در این مدت فرصتی برای کمک نظامی ایران به سودان وجود نداشته است. بنابراین تأکید می‌کنم که روابط سودان و ایران طبیعی است و مانند روابط عادی سودان با سایر کشورها، روابطی بر اساس احترام متقابل و حاکمیت ملی است.
در مورد روابط اقتصادی میان تهران - خارطوم هم بفرمائید؟ اگر آمار و یا ارقامی از حجم تبادلات تجاری میان دو کشور وجود دارد، بفرمائید؟
تا این لحظه گزارش سالانهٔ روابط بین دو کشور منتشر نشده است، زیرا همان‌طور که گفتم، از احیای روابط تنها یک سال گذشته است. انتظار می‌رود تا پایان امسال آمار دقیق‌تری ارائه شود. در این مدت، بخش عمدهٔ تلاش‌ها صرف بازسازی ارتباط میان وزارتخانه‌ها و یافتن زمینه‌های همکاری اقتصادی و شناسایی شرکت‌هایی شده که پیش‌تر با سودان همکاری داشتند.
اکنون این روند با گام‌هایی تدریجی پیش می‌رود و امیدواریم در آینده سطح همکاری اقتصادی و تجاری میان دو کشور افزایش یابد، چون ظرفیت‌های مشترک زیادی وجود دارد.
عربستان سعودی از بازیگران مهم منطقه‌ای در موضوع سودان به شمار می‌رود. به نظر شما، مواضع ریاض در قبال بحران سودان چه ویژگی‌هایی دارد و آیا با دیدگاه‌های امارات هم‌سویی دارد؟
روابط سودان و عربستان سعودی بسیار خوب و مستحکم است. دو کشور عربی و مسلمان با اشتراکات فرهنگی و تاریخی فراوان هستند. در ماه‌های آغازین جنگ علیه سودان، عربستان سعودی نقش مثبتی ایفا کرد و همراه با آمریکا میزبان مذاکراتی میان دولت سودان و نیروهای شورشی تروریستی در شهر جده در ماه مه ۲۰۲۳ بود.
ما به روابط عالی با عربستان سعودی افتخار می‌کنیم. این روابط کاملاً متفاوت از روابط فعلی با امارات است؛ زیرا امارات از شورشیان حمایت می‌کند، در حالی که عربستان نقش سازنده‌ای در حمایت از ملت و دولت قانونی سودان دارد.
تجربه جدایی سودان جنوبی در سال ۲۰۱۱ چه تأثیری بر ذهنیت رهبران کنونی سودان گذاشته و آیا احتمال تجزیه دوباره کشور وجود دارد؟
سودان در گذشته کشوری واحد بود، اما در سال ۲۰۱۱ و بر اساس توافقنامه‌ای که در سال ۲۰۰۵ میان دولت سودان و جنبش مردمی (که از مدت‌ها پیش علیه دولت مرکزی شوریده بود) امضا شد، مقرر گردید که در جنوب سودان همه‌پرسی برگزار شود. در نتیجه، در سال ۲۰۱۱ جنوب سودان با رأی بیش از ۹۰ درصد مردمش از سودان جدا شد و کشور مستقل «جمهوری سودان جنوبی» تشکیل گردید. دولت سودان به این نتیجه احترام گذاشت و استقلال سودان جنوبی را به رسمیت شناخت.
روابط میان دو کشور، چه در سطح دولتی و چه مردمی، خوب است و دو ملت پیوندهای تاریخی، فرهنگی و خانوادگی دارند. ما امیدواریم همکاری و هماهنگی میان دو کشور، حتی اگر دوباره یک کشور واحد نشویم، برای منافع مشترک ادامه یابد.
در سطح آفریقا، کدام کشورها از ارتش سودان و کدام از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت می‌کنند؟ آیا سازمان‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه آفریقا یا ایگاد (IGAD) هنوز نفوذ مؤثری برای میانجی‌گری دارند یا عملاً کنار گذاشته شده‌اند؟
دولت قانونی سودان، که توسط شورای حاکمیت انتقالی و رئیس آن، ژنرال عبدالفتاح البرهان، نمایندگی می‌شود، روابط خوبی با کشورهای آفریقایی دارد. منشور اتحادیهٔ آفریقا نیز بر حق کشورها در حاکمیت و شناسایی دولت قانونی خود تأکید دارد.
همه شاهد بودند که وقتی نیروهای شورشی تلاش کردند یک دولت موازی اعلام کنند، هیچ کشور یا سازمان منطقه‌ای یا بین‌المللی این اقدام را به رسمیت نشناخت. اتحادیهٔ آفریقا و جامعهٔ جهانی همگی دولت قانونی سودان را به عنوان تنها نمایندهٔ مشروع کشور پذیرفتند.
با توجه به موقعیت سودان در دریای سرخ، رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی چه نقشی در تداوم درگیری‌ها دارد؟
کشور سودان مشرف بر دریای سرخ بوده و حدود ۸۵۰ کیلومتر خط ساحلی دارد. این منطقه مسیر تجاری و اقتصادی بسیار مهمی است. سودان به‌عنوان کشوری مستقل، با سایر کشورهای حاشیهٔ دریای سرخ برای تأمین امنیت دریانوردی همکاری دارد و بر آب‌های ساحلی خود کنترل کامل دارد.
البته کشورهای بزرگ و حتی برخی کشورهای منطقه‌ای نیز در این مسیر آبی منافع و طمع‌هایی دارند، اما سودان اجازه نخواهد داد حاکمیت ملی‌اش ابزاری برای اجرای دستور کار خارجی شود.
در صورت تداوم بی‌ثباتی سودان، چه پیامدهایی برای کشورهای همسایه مانند اریتره، اتیوپی، چاد و سودان جنوبی قابل پیش‌بینی است؟
سیاست خارجی سودان همواره بر اصل «حسن همجواری» و «عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها» استوار بوده است. اما متأسفانه در جریان این جنگ، برخی کشورها به گذرگاهی برای ورود شورشیان، مزدوران و سلاح‌هایی تبدیل شدند که برای کشتار مردم سودان استفاده می‌شود. ان‌شاءالله پس از پیروزی سودان بر این نیروهای شورشی، کشور ما روابط خود با این دولت‌ها را بازنگری خواهد کرد.
آیا می‌توان گفت بحران سودان به الگویی از «خصوصی‌سازی جنگ» در آفریقا تبدیل شده که در آن دولت‌ها و بازیگران اقتصادی خارجی، جنگ را به ابزاری برای نفوذ تبدیل کرده‌اند؟
هرگونه دخالت خارجی در امور داخلی سودان، چه از سوی دولت‌ها و چه سازمان‌ها، برای دولت و ملت سودان غیرقابل‌قبول است. ملت سودان اکنون یکپارچه در کنار دولت قانونی و ارتش ملی خود ایستاده و دخالت کشورهایی را که از شورشیان با پول، سلاح، فناوری و پهپاد حمایت می‌کنند، رد می‌کند.
بنابراین هر کشوری که بخواهد در آینده روابط طبیعی با سودان داشته باشد، باید فوراً این حمایت‌ها را متوقف کند، صادقانه از مردم سودان عذرخواهی کند، و ثابت نماید که این پشتیبانی قطع شده است. در آن صورت، سودان آمادهٔ برقراری روابط دوستانه با آن خواهد بود.
سودان، چه در سطح دولت و چه در سطح ملت، با هیچ کشوری دشمنی ندارد و هیچ‌گاه در امور داخلی دیگران دخالت نکرده است. سیاست همیشگی ما حسن همجواری و احترام متقابل است. سودان، چه در سطح دولت و چه در سطح ملت، با هیچ کشوری دشمنی ندارد و هیچ‌گاه در امور داخلی دیگران دخالت نکرده است. سیاست همیشگی ما حسن همجواری و احترام متقابل است.
شما از واکنش ضعیف برخی نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای نسبت به کشتارهای الفاشر انتقاد کرده‌اید. به نظر شما چرا واکنش به رویدادهای اکتبر ۲۰۲۵ تا این حد کم‌رنگ‌تر از بحران دارفور در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ بوده است؟
ما در دولت سودان، به همراه مردم سودان، از سکوت کشورهای غربی و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در برابر جنایاتی که توسط نیروهای شورشی تروریستی در دارفور به‌ویژه در شهرهای الفاشر انجام شده، شگفت‌زده‌ایم.
این کشورها مدعی دفاع از حقوق بشر هستند، اما زمانی که موضوع به سودان مربوط می‌شود، رفتارشان در تضاد کامل با اصولی است که خودشان تبلیغ می‌کنند.
از این رو، ما خواستار محکومیت این اقدامات، قرار دادن نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) در فهرست سازمان‌های تروریستی و محکومیت کشورهایی که از آن‌ها حمایت می‌کنند شده‌ایم.
آیا دولت سودان روندهای قضائی داخلی یا بین‌المللی برای پیگرد عاملان این کشتارها و سایر جنایات جنگی در دارفور آغاز کرده است؟ اگر چنین است، لطفاً جزئیاتی از وضعیت و دامنه این اقدامات ارائه دهید.
دولت سودان این جنایات را از نزدیک رصد و مستندسازی کرده و مدارک مربوط را به نهادهای بین‌المللی و بشردوستانه ارسال کرده تا از طریق مجاری حقوقی بین‌المللی پیگیری شود.
ما از تمام ملت‌ها و مردم آزاده جهان که جنایات دو هفته گذشته را محکوم کرده‌اند، صمیمانه سپاسگزاریم.
دولت سودان همه جنایاتی را که از آغاز جنگ در سال ۲۰۲۳ تا هفته گذشته رخ داده، مستند کرده است. تمامی اطلاعات، اسناد، تصاویر، ویدئوها و شواهد به سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، و نیز به شمار زیادی از مؤسسات حقوق بشری در سراسر جهان ارسال شده است. این سازمان‌ها هم‌اکنون در حال ارسال و گردش این مدارک میان نهادهای حقوقی و حقوق بشری بین‌المللی هستند.
ما قدردان همبستگی گسترده و حمایت قوی وجدان‌های بیدار، ملت‌ها و افکار عمومی آزاد جهان هستیم.
در گفتگوی تلفنی اخیر میان وزیر خارجه سودان و همتای ایرانی او در اول نوامبر، تهران جنایات الفاشر را محکوم و بر حمایت خود از حاکمیت سودان تأکید کرد. لطفاً درباره اهمیت این تماس و تأثیر آن بر روابط ایران و سودان توضیح دهید.
این موضع‌گیری ایران در زمینه روابط خارجی بسیار حائز اهمیت است.
ما در دولت سودان از گفتگوی تلفنی اخیر میان جناب آقای عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، و جناب آقای محی‌الدین سالم، وزیر امور خارجه سودان، عمیقاً قدردانی می‌کنیم. این تماس بار دیگر حمایت دولت و ملت ایران از دولت و ملت سودان را در برابر تجاوزهای جاری تأیید و هم‌زمان این جنایات را محکوم کرد.
این گفتگو بازتاب‌دهنده تعهد جمهوری اسلامی ایران به محکومیت هرگونه تجاوز علیه کشورهای مسلمان است.
سودان، به‌عنوان کشوری که روابط خوبی با جمهوری اسلامی ایران دارد و هر دو عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) هستند، این تماس را نشانه‌ای از حمایت سیاسی، دیپلماتیک، حقوقی و انسانی ایران از مردم سودان در این شرایط دشوار می‌داند.
