خبرگزاری مهر، گروه استانها: دریای خزر به عنوان بزرگ‌ترین پهنه آبی بسته جهان، امروز فراتر از یک دریاچه به شاهراه حیاتی تأمین امنیت غذایی و توسعه اقتصادی کشورهای ساحلی تبدیل شده است ایران نیز با تکیه بر ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و کشاورزی خود، نقش مهمی در این مسیر ایفا می‌کند.
رشت میزبان نخستین اجلاس استانداران خزر
شهر رشت در روزهای ۲۷ و ۲۸ آبان‌ماه، میزبان نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه خزر خواهد بود این رویداد بین‌المللی با محوریت گسترش همکاری‌های منطقه‌ای، توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و تقویت تعاملات اقتصادی برگزار می‌شود.
این نشست قرار است بستر تازه‌ای برای گفتگو میان مدیران اجرایی استان‌های ساحلی ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان ایجاد کند تا همکاری‌های محلی و منطقه‌ای به سطح بالاتری از همگرایی برسد.
ایران در نقطه اتصال شرق و غرب و در محور کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال – جنوب قرار گرفته است این کریدور با هدف اتصال هند و خلیج فارس به روسیه و اروپا از طریق دریای خزر طراحی شده و به‌عنوان مسیری کوتاه‌تر و اقتصادی‌تر نسبت به کانال سوئز شناخته می‌شود.
بنادر شمالی کشور شامل بندرانزلی، امیرآباد و نوشهر، پل ارتباطی ایران با بنادر آستارا خان روسیه، اکتائو قزاقستان و باکو در جمهوری آذربایجان هستند این مسیر آبی علاوه بر ترانزیت کالا، به توسعه تجارت کشاورزی و تبادلات غذایی میان ایران و کشورهای شمالی کمک کرده است.
امنیت غذایی اولویت مشترک کشورهای خزر
دریای خزر نقشی فراتر از یک مسیر حمل و نقل دارد. این پهنه آبی به‌طور مستقیم در تأمین پروتئین منطقه از طریق صید ماهیان خاویاری، کیلکا و گونه‌های استخوانی مؤثر است و همزمان زنجیره‌ای از صنایع غذایی و اشتغال مرتبط را در کشورهای ساحلی فعال نگه می‌دارد.
برای ایران، خزر نه تنها منبعی برای تولید پروتئین، بلکه مسیر حیاتی واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی است جو و ذرت از روسیه، گندم از قزاقستان و دانه‌های روغنی از جمهوری آذربایجان از جمله اقلامی هستند که نقش مستقیم در امنیت غذایی کشور دارند.
در مقابل، صادرات محصولات کشاورزی ایران به کشورهای حوزه خزر نیز متنوع و رو به رشد است؛ سیب، کیوی، مرکبات، سبزیجات، خرما و فرآورده‌های شیلاتی از جمله مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به بازارهای شمالی به شمار می‌آیند.
گیلان قطب تولید کشاورزی و صادرات شمال
استان گیلان با برخورداری از اقلیم خاص و منابع طبیعی غنی، یکی از قطب‌های اصلی تولید محصولات کشاورزی کشور محسوب می‌شود برنج‌های ممتاز هاشمی، صدری، چای با کیفیت لاهیجان و فومن، بادام زمینی آستانه اشرفیه، زیتون رودبار، کیوی تالش و فندق صومعه‌سرا از جمله برندهای شاخص این استان هستند.
تولید گل و گیاهان زینتی، سبزیجات و صیفی‌جات، پرورش ماهی در قفس و صنایع وابسته به نوغانداری نیز از دیگر ظرفیت‌های اقتصادی گیلان است که علاوه بر تأمین نیاز داخلی، قابلیت صادرات به بازار کشورهای حاشیه خزر را دارد.
کیوی گیلان طی سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای در بازار روسیه، آذربایجان و قزاقستان پیدا کرده و به عنوان یکی از محصولات رقابتی ایران در منطقه مطرح است.
با توجه به اهمیت ویژه نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه دریای خزر و نقش کلیدی گیلان در کریدور بین المللی شمال - جنوب خبرنگار مهر با «هادی حق شناس» استاندار گیلان به گفتگو نشسته تا ابعاد و اهداف این رویداد بین المللی و ظرفیت‌های اقتصادی استان را بررسی کند.
*آقای استاندار، چرا شعار «خزر، پل دوستی و توسعه منطقه‌ای» برای این اجلاس انتخاب شد؟
این شعار نمادی از همکاری، تعامل و هم‌افزایی میان کشورهای ساحلی دریای خزر است هدف ما از برگزاری این اجلاس، ارتقای همکاری‌های اقتصادی، گردشگری و حمل‌ونقل در منطقه و دستیابی به توسعه پایدار است. شعار اجلاس بیانگر این است که ما به دنبال روابط مبتنی بر منافع مشترک و همگرایی اقتصادی هستیم.
*چه کشورهایی در این اجلاس حضور خواهند داشت و چه سطحی از مشارکت پیش‌بینی می‌شود؟
علاوه بر استانداران پنج کشور ساحلی دریای خزر، دو استاندار از استان‌های حوزه خلیج فارس نیز دعوت شده‌اند حضور این استانداران نشان‌دهنده اهمیت کریدور شمال-جنوب و نقش ایران در توسعه روابط ترانزیتی و اقتصادی در سطح منطقه است. همچنین هیئت‌های تجاری و برخی وزرا نیز در این رویداد شرکت می‌کنند.
*محورهای اصلی نشست‌ها و پنل‌های تخصصی چیست؟
در این اجلاس سه پنل تخصصی با محوریت توسعه همکاری‌های اقتصادی، گردشگری و حمل‌ونقل برگزار خواهد شد همچنین بر همکاری‌های کشاورزی، محیط‌زیست دریایی، توسعه پایدار و هماهنگی بندری نیز تأکید می‌شود. هدف نهایی ایجاد شبکه‌ای از استانها و مناطق همکار در اطراف خزر است که فراتر از روابط دولتی، پایه توسعه پایدار منطقه را مستحکم کند.
*تجربه ایران در تعاملات منطقه‌ای چه درس‌هایی دارد؟
تجربه‌های گذشته نشان داده هرجا توانسته‌ایم با کشورهای منطقه منافع مشترک ایجاد کنیم، هم از نظر اقتصادی و هم سیاسی موقعیت بهتری پیدا کرده‌ایم. به عنوان نمونه، سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار باعث شد این پروژه از فهرست تحریم‌ها خارج شود و برق صادراتی ایران به عراق مشمول تحریم‌ها نشود. این نمونه نشان می‌دهد همکاری منطقه‌ای می‌تواند اثرات منفی تحریم‌ها را کاهش دهد.
*نقش دریای خزر در تأمین امنیت غذایی و توسعه اقتصادی استان و کشور چیست؟
دریای خزر نه تنها یک کریدور ترانزیتی است، بلکه ستون اصلی امنیت غذایی ایران و منطقه محسوب می‌شود ماهیان خاویاری، کیلکا و سایر محصولات دریایی سهم مهمی در پروتئین غذایی دارند و پرورش ماهی در قفس در آب‌های خزر، اشتغال و زنجیره تولید پروتئین را تقویت می‌کند. این دریای استراتژیک همچنین شرایط اکولوژیک مناسبی برای کشاورزی حاصلخیز فراهم می‌آورد و استان گیلان، با تولید برنج‌های مرغوب، چای، کیوی، زیتون و محصولات سبزی و صیفی، نقش مهمی در تأمین نیازهای داخلی و صادراتی دارد.
صادرات کیوی، برنج و چای گیلان به کشورهای حاشیه خزر شامل روسیه، جمهوری آذربایجان و قزاقستان، ظرفیت بسیار خوبی برای رشد اقتصاد غیرنفتی کشور فراهم کرده است همزمان واردات کالاهای اساسی، غلات، ذرت و جو از کشورهای همسایه، به ویژه روسیه و قزاقستان، برای تأمین امنیت غذایی کشور حیاتی است.
*درباره ظرفیت‌های ترانزیتی گیلان و بهره‌برداری از مسیرهای شمال-جنوب توضیح دهید.
مسیر رشت-آستارا ظرفیت باربری ۱۵ میلیون تن را دارد، اما در حال حاضر کمتر از یک میلیون تن از این ظرفیت استفاده می‌شود استفاده کامل از این مسیر، علاوه بر منافع اقتصادی، اثر تحریم‌های خارجی را نیز کاهش می‌دهد. گیلان با دسترسی همزمان به مسیرهای ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی، نقش کلیدی در کریدور بین‌المللی شمال-جنوب دارد و می‌تواند حلقه اتصال ایران به بازارهای اوراسیا و اروپا باشد.
*آیا این اجلاس در تاریخ گیلان و کشور سابقه دارد؟
خیر، چنین رویدادی در سطح استانداران کشورهای حاشیه خزر پیش از این در رشت سابقه نداشته است میزبانی رشت فرصتی تاریخی برای معرفی ظرفیت‌های اقتصادی، بندری و گردشگری استان است و می‌تواند نقطه عطفی در همکاری‌های منطقه‌ای باشد.
*برنامه‌ریزی برای مدیریت ترافیک و زندگی شهری در این روزها چگونه است؟
با توجه به حضور هیئت‌های بلندپایه و وزرا، احتمال افزایش ترافیک وجود دارد پیشاپیش از صبر و همراهی شهروندان سپاسگزاریم تدابیری مانند آموزش مجازی مدارس و آغاز فعالیت ادارات با چند ساعت تأخیر در حال بررسی است تا کمترین اختلال ایجاد شود.
*اهمیت این اجلاس را برای گیلان و کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
گیلان به عنوان دروازه شمالی ایران و نقطه اتصال به کریدور شمال-جنوب، فرصت کم‌نظیری برای معرفی ظرفیت‌های اقتصادی، ترانزیتی و کشاورزی خود پیدا کرده است برگزاری این اجلاس می‌تواند زمینه‌ساز گسترش همکاری‌های اقتصادی، تجاری، گردشگری و زیست‌محیطی شود و روح همکاری و همگرایی میان کشورهای حاشیه خزر را تقویت کند. امیدواریم این رویداد، فصل تازه‌ای از تعاملات سازنده و پایدار در منطقه رقم بزند.
همگرایی منطقه‌ای در سایه تهدیدهای زیست‌محیطی
تحلیلگران اقتصادی و محیط زیستی معتقدند که هم‌افزایی میان استان‌های ساحلی خزر می‌تواند گام مؤثری در مدیریت چالش‌های مشترک باشد. کاهش سطح آب دریا، تغییرات اقلیمی و تهدیدهای زیست‌محیطی، موضوعاتی هستند که تنها از طریق همکاری منطقه‌ای قابل مهارند.
بر اساس این دیدگاه، تشکیل شبکه همکاری میان استانها و مناطق ساحلی، راهی برای عبور از روابط صرفاً دولتی و حرکت به سمت تعاملات پایدار اقتصادی، فرهنگی و محیط‌زیستی است.
دریای خزر امروز نه تنها به عنوان منبعی برای انرژی، شیلات و ترانزیت، بلکه به عنوان محور همگرایی اقتصادی و غذایی منطقه شناخته می‌شود. پیوند اقتصادهای ساحلی از طریق خزر می‌تواند الگویی برای توسعه پایدار و متوازن میان کشورهای شمالی و جنوبی این پهنه باشد.
ایران با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های کشاورزی و بندری خود، می‌تواند نقش محوری در تحقق این هدف ایفا کند و دریای خزر را از یک مرز جغرافیایی به محور همکاری و امنیت غذایی منطقه تبدیل سازد.
