خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، زهرا اسکندری: کتاب «فرشته طوبی» دفتر نخست از مجموعه‌ «خاطرات یک فرشته» است. مجموعه‌ای داستانی و روایی که به بازآفرینی زندگانی ائمه معصومین علیهم‌السلام از زاویه‌ دید یک فرشته می‌پردازد. در این دفتر، رویدادهای زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها از پیش از تولد تا شهادت، از زبان فرشته‌ای روایت می‌شود که مأموریت دارد موکل و همراه آن بانوی بزرگوار باشد.

روایت با مأموریتی الهی آغاز می‌شود. فرشته‌ای از سوی پروردگار مأمور می‌گردد تا سیبی را به نزد انسانی ببرد که او را نمی‌شناسد. این مأموریت مقدمه‌ رخدادی بزرگ است؛ ولادت نوری که در آینده «طوبی» نامیده خواهد شد. به آن انسان سفارش می‌شود تنها خود از آن سیب بخورد و کسی دیگر لب بر آن نزند، زیرا در بطن این فرمان، اراده‌ای آسمانی نهفته است. فرشته مأمور با دقت وظیفه‌ خود را انجام می‌دهد و در ادامه، قدم‌به‌قدم با خانواده‌ای آشنا می‌شود که قرار است میزبان یکی از برترین آفریدگان الهی باشند.

فرشته از آن پس در کنار مادری قرار می‌گیرد که هنوز فرزندش متولد نشده و از او مراقبت می‌کند. او ناظر تلاش شیاطین و جادوگران برای آسیب رساندن به آن نوزاد است و به فرمان خداوند همه‌ طلسم‌ها و سحرها را پیش از اجرا باطل می‌سازد. پس از گذشت زمانی، آن کودک در شرایطی متفاوت از دیگر ولادت‌ها دیده به جهان می‌گشاید. چهار زن بهشتی به فرمان الهی برای یاری مادر و تولد نوزاد فرود می‌آیند، زیرا زنان قریش از کمک به آن مادر خودداری کرده‌اند. این بخش از روایت، تولد حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را به‌عنوان رویدادی آسمانی و نشانه‌ای از پیوند زمین و آسمان توصیف می‌کند.

فرشته موکل، که از این پس همراه طوبی است، شاهد رشد او در خانه‌ پیامبر و رفتارهای پدرش می‌شود؛ پدری که با آموزه‌های خود، جامعه‌ جاهلی را از زنده‌به‌گور کردن دختران بازمی‌دارد. با وفات مادر طوبی، مأموریت فرشته سنگین‌تر می‌شود و او علاوه بر محافظت، باید تسکین‌دهنده‌ غم‌های کودک نیز باشد.

در بخش‌های بعدی روایت، یکی از رخدادهای تاریخی و دینی از زاویه‌ای نمادین بازگو می‌شود. فرشته به محلی می‌رود که پیمان‌نامه‌ای در آن نگهداری می‌شود. گروهی از موریانه‌ها که از گرسنگی در رنج‌اند، به‌وساطت فرشته مأمور می‌شوند تا از صندوقی بالا روند و از پوست آهو تغذیه کنند. آن پوست، جز بخشی که نام خدا بر آن نوشته شده، به دست موریانه‌ها خورده می‌شود و همین رخداد نشانه‌ای از شکست پیمان‌نامه ظالمان است. فرشته مژده این واقعه را به پدر طوبی می‌رساند و شادی در میان یاران او و به خصوص طوبی می‌پیچد.

روایت در ادامه به ازدواج آسمانی طوبی با ایلیا که همان امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است می‌رسد. ازدواجی که پیش از زمین در آسمان مقدر شده است. مهر و محبت ایلیا در دل طوبی از پیش نهاده شده و وقتی او خواستگاری می‌کند، طوبی با رضایت و آرامش می‌پذیرد. در شب عروسی، مهریه‌ مالی تعیین می‌شود اما طوبی در گفت‌وگویی معنوی از پدرش می‌خواهد که از خدا بخواهد به جای دارایی دنیوی، مقامی در جهان دیگر به او عطا کند؛ مقامی که بتواند به گناهکاران شفاعت عطا کند. این درخواست پذیرفته می‌شود و مهریه‌ آسمانی طوبی تثبیت می‌گردد.

پس از ازدواج، زندگی طوبی و ایلیا در خانه‌ای ساده اما پر از نور آغاز می‌شود. در همان شب عروسی، صدای زنی سالخورده از پشت در شنیده می‌شود که درخواست لباسی برای پوشیدن دارد. طوبی ابتدا می‌خواهد پیراهن کهنه‌ خود را بدهد، اما فرشته‌ وحی او را به یاد فرمان الهی می‌اندازد که انسان تا از دارایی مورد علاقه‌ خود نبخشد به مرتبه‌ نیکوکاران نمی‌رسد. طوبی پیراهن عروسی‌اش را به آن پیرزن می‌بخشد و در همان لحظه لباسی بهشتی از آسمان برایش فرود می‌آید. از آن پس فرشتگان به فرمان خداوند در کارهای خانه‌ او یاری می‌رسانند و خانه‌ کوچک طوبی محل عبور فرشتگان می‌شود.

در ادامه‌ روایت، طوبی طعم مادر شدن را حس می‌کند. او دو فرزند به دنیا می‌آورد که نخست به نام‌های عبری «شُبّر» و «شُبّیر» نامیده می‌شوند و سپس به فرمان الهی معادل عربی همان کلمات نام‌های «حسن» و «حسین» برای آنان برگزیده می‌شود.

با گذشت زمان و حضور کمتر ایلیا در خانه به دلیل مأموریت‌ها و مسئولیت‌هایش، کارهای خانه بر دوش طوبی سنگین می‌شود. او علاوه بر نگهداری فرزندان، آسیاب کردن گندم، پخت نان و پاسخ‌گویی به پرسش‌های دینی زنان، شب‌ها نیز به عبادت می‌پردازد. سختی کارها چنان است که تاول بر دستانش می‌نشیند. ایلیا که این وضعیت را می‌بیند، پیشنهاد می‌کند خدمتکاری از پدر طوبی درخواست کند. سرانجام، فضّه با میل خود به خانه‌ آنان می‌آید. طوبی با فضّه چنان رفتار می‌کند که نشانی از ارباب و برده در میانشان نیست. آنان دو همراه در راه بندگی‌اند. فضّه تا بیست سال تنها با کلام قرآن سخن می‌گوید.

در یکی از بخش‌های برجسته کتاب، تسبیحی معرفی می‌شود که از خاک مزار حمزه ساخته شده است. طوبی با این تسبیح به ذکر و عبادت می‌پردازد و هرگاه آن را در دست می‌گیرد، حال و هوای روحی‌اش دگرگون می‌شود. نویسنده در روایت فرشته، لحظه‌های عبادت را با توصیف دقیق سکوت شب، نور شمع و دعاهای پیاپی طوبی بازگو می‌کند. در این دعاها، او پیش از یاد خود، از همسایگان، دوستان و دیگر مردم نام می‌برد و برای همه طلب رحمت می‌کند. وقتی فرزندش می‌پرسد چرا برای خود دعا نکردی، پاسخ می‌دهد: «اول همسایه، بعد خانه.»

پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، سختی‌ها بر خاندان طوبی فرود می‌آید. اموالشان مصادره می‌شود و روزهای اندوه و فشار آغاز می‌گردد. طوبی تلاش می‌کند تا سخنان پدرش را به مردم یادآوری کند، اما گوش شنوایی نیست. در این دوران، فرشته راوی از بی‌قراری خود می‌گوید و از سکوت و رنجی که بر خانه‌ طوبی سایه انداخته است.

در واپسین روزهای زندگی، طوبی در حالی که پیوسته نام‌های خدا را بر زبان دارد، آمادهٔ دیدار می‌شود. فرشتگان بزرگ الهی روح‌الامین، میکائیل و عزرائیل در خانه‌ او حاضر می‌شوند. به فرمان فرشته‌ مرگ، فرزندان از اتاق دور می‌شوند. در آن لحظه پرده‌ای از برابر چشمان طوبی کنار می‌رود و او برای نخستین بار چهره‌ فرشته موکل خود را می‌بیند. لبخندی از شناخت بر لبانش می‌نشیند و از او تشکر می‌کند. آنگاه با آرامش به همه‌ فرشتگان سلام می‌دهد. فرشته‌ مرگ که چهره‌اش همیشه جدی و بی‌احساس بوده، لبخندی می‌زند و در همان لحظه روح طوبی را با آرامش می‌گیرد.

خبر شهادت طوبی برای ایلیا سنگین است. او از شدت اندوه توان ایستادن ندارد. خانه‌ کوچک آنان به عزاخانه‌ای خاموش تبدیل می‌شود. گروهی برای تشییع حاضر می‌شوند، اما بنا به سفارش طوبی، مراسم به صورت پنهانی برگزار می‌گردد. ایلیا خود به‌تنهایی غسل و کفن همسرش را انجام می‌دهد؛ زیرا طبق فرمان الهی، غسل برگزیدگان باید به دست برگزیدگان انجام گیرد. هنگامی که بدن طوبی در قبر گذاشته می‌شود، دستی از درون قبر گشوده می‌شود؛ دست پدر او که بدن دختر را تحویل می‌گیرد. پس از دفن، قبر آن بانو پنهان می‌ماند و راز مکان آن تا سالیان دراز محفوظ می‌ماند.

با پایان یافتن روایت، فرشته مأموریت خود را تمام‌شده می‌یابد. او از آسمان به زمین نگریسته و از تولد تا شهادت بانویی را دیده است که نور وجودش روشنی‌بخش عالم است. مأموریت او با احساس فقدان و در عین حال آرامشی عمیق به پایان می‌رسد.

کتاب «فرشته طوبی» روایت زندگانی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را در قالب داستانی پیوسته و از زاویه‌ دید فرشته‌ای موکل ارائه می‌دهد. زبان روایت ساده و صریح است و رویدادها به‌ترتیب تاریخی و با پیوستگی زمانی بیان می‌شوند. گفت‌وگوهای اثر اندک و توصیف‌ها پررنگ‌اند، تا تمرکز روایت بر جنبه‌های معنوی و وقایع تاریخی باقی بماند.

روایت از پیش از تولد آغاز و با دفن پیکر آن حضرت پایان می‌پذیرد. در طول کتاب، بخش‌هایی از حوادث صدر اسلام و سیره‌ پیامبر اکرم (ص) نیز به‌صورت ضمنی بازتاب یافته است، اما محور اصلی اثر زندگی حضرت زهرا (س) و حضور مداوم فرشته‌ موکل در کنار اوست.

زاویه‌ دید در سراسر کتاب ثابت است و مخاطب جهان را از نگاه موجودی فراتر از انسان مشاهده می‌کند. در این شیوه، رویدادهای تاریخی رنگی از معنا و قدسیت می‌گیرند و مفاهیمی چون اطاعت، ایثار، عبادت و شفاعت در مرکز روایت قرار می‌گیرند.

اثر به‌لحاظ محتوا بر اساس منابع دینی و تاریخی تنظیم شده است و نویسنده تلاش کرده تا با بهره‌گیری از زبان روایی، مفاهیم عمیق دینی را برای مخاطب عام نیز قابل درک سازد.

کتاب «فرشته طوبی» نوشتا حمزه شریفی دوست در ۸۵صفحه و به بهای ۷۰هزارتومان در انتشارات معارف منتشر شده است.