به گزارش مشرق، هیچ‌کس خاطرش نیست که پسر الفت، پیرزن درون فیلم شیار ۱۴۳، در کدام عملیات به شهادت رسید. هیچ‌کس نمی‌داند، چون آنجا رزمنده مسئله نیست، جنگ هم همین‌طور، بمب و خمپاره هم. موضوع آنجا مادر است و فیلم ساخته شده برای همان یک سکانس پایانی و رویارویی مادر و شهید.
شاید با خودتان فکر کنید اصلاً اسم عملیاتی که پسر الفت در آن شهید شده مگر در دیالوگ‌ها آمده بود؟ واقعیت این است که بله؛ پسر الفت در عملیات والفجر مقدماتی شهید شده. عملیاتی که یک خط و ربط باریکی هم به سینمای ایران دارد.
باید برگردیم به ۴۲ سال و ۹ ماه قبل. بهمن ۶۱ و آغازین دوره جشنواره فیلم فجر. جشنواره‌ای که درست همزمان است با برگزاری والفجر مقدماتی. در جشنواره آن سال هیچ فیلمی برنده سیمرغ نمی‌شود و «مرز» تنها تولیدی است که روی پرده می‌رود و مربوط است به جنگ. همه چیز منطقی هم به نظر می‌رسد، هنوز سینما در برابر پدیده انقلاب در شوک فرو رفته، چه برسد به اینکه بخواهد درباره جنگ چیزی بسازد.
تقریباً هیچ‌کدام از کارگردان‌ها سابقه ساختن یک اثر جنگی را نداشتند و نمی‌دانند چطور باید با چنین پدیده‌ای مواجه شوند؛ باید تغییر ژانر بدهند؟ باید از زاویه‌ای دیگری به جنگ نگاه کنند؟ اگر بخواهیم با یک کلمه رابطه‌ای بین دوره اول جشنواره فیلم فجر و جنگ پیدا کنیم، باید آن را تنها با یک کلمه توصیف کنیم: استیصال.
با این همه، اوضاع فیلم‌های دفاع مقدسی در خارج از فجر و اکران در روزهای جنگ شرایط بهتری دارد؛ که شاهد مثال این موضوع هم عقاب‌هاست با رکورد چشمگیر در فروش تاریخ سینمای ایران.
پس از اتمام دوره اول فجر، اوضاع در سال بعد بهتر می‌شود و ۵ فیلم با موضوع جنگ به فجر می‌آید. البته از این پنج فیلم فقط دیار عاشقان است که سیمرغ می‌برد.
تا پایان جنگ سه فیلم دیگر هم سیمرغ بلورین می‌برند تا تعداد فیلم‌های دفاع مقدسی که در زمان جنگ اکران شدند و سیمرغ بردند به عدد ۴ فیلم برسد. حالا از پایان جنگ حدود ۳۶ سال و ۹ ماه گذشته است و ده‌ها فیلم دفاع مقدسی در جشنواره فیلم فجر اکران و پخش شده‌اند.
به گزارش فرهیختگان، با تمام این اتفاقات فجر امسال تفاوت جدی‌ای با ۴۳ دوره برگزارشده دارد. همان‌طور که عده کثیری از مخاطبان منتظر بودند تا در سال‌های جنگ فیلمی از روزهای دفاع را روی پرده‌های نمایش جشنواره ببینند حالا هم فیلم‌های مربوط به جنگ دوازده روزه، به‌عنوان مهم‌ترین پدیده سال ۱۴۰۴، مهم‌ترین مسئله فجر چهل‌وچهارم و اکران سال ۱۴۰۵ خواهد بود؛ اما از تولیدات در دست ساخت مربوط به جنگ دوازده‌روزه چه می‌دانیم؟
فون‌گویر یا استرنجلاو شرقی!
فون‌گویر اثر متفاوتی است که امسال احتمالاً به فجر خواهد رسید و در فضایی فانتزی روایت می‌شود، فیلمی که از سال قبل قرار بر ساختش بود و حالا باتوجه‌به جنگ دوازده‌روزه تغییراتی در ساخت آن اتفاق افتاده است.
کارگردان فون‌گویر بهروز افخمی است و شاید بتوانیم این اثر را متفاوت‌ترین ساخته او در چند سال اخیر بدانیم. فون‌گویر قرار است با نگاهی به دکتر استرنجلاو کوبریک- البته اسم کامل فیلم این بود: دکتر استرنجلاو یا: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم- ساخته شود.
فیلمی که به‌عنوان یکی از متفاوت‌ترین ساخته‌های کوبریک شناخته می‌شود و سال‌ها به‌عنوان انتقادی‌ترین فیلم سیاسی- کمدی جهان شناخته می‌شد، اثری درباره بمب اتم و دوران جنگ سرد.
افخمی پیش‌ازاین هم تجربه ساختن فیلم‌های مختلف جاسوسی و سیاسی داشته است؛ اما حالا و پس از ساختن صبح اعدام و خداحافظی با اجرای برنامه هفت، فون‌گویر را در فضایی متفاوت می‌سازد.
پوریا منجزی نقش اصلی این فیلم را بر عهده دارد و عمده بازیگران آخرین ساخته افخمی با بازیگران صبح اعدام تقریباً یکسان است.
دومین اثر و ساختن از جنگ
دیگر اثری که تاکنون مجوز ساخت گرفته است و احتمال دارد به فجر امسال هم برسد، فیلم دوم ابراهیم امینی، با نام فعلی دماوند است. اثری که می‌خواهد بر خلاف نیم‌شب و فون‌گویر، فضایی متفاوت از جنگ را روایت کند. فیلم تازه ابراهیم امینی به‌مانند اثر اول او محوریت را روی خانواده گذاشته و قرار است داستانی خانوادگی را روایت کند.
بر اساس آنچه اعلام شده، تهیه‌کنندگی این کار را سعید خانی برعهده گرفته و یکی از بازیگران مشهور سینمای کمدی نیز در این اثر به ایفای نقش می‌پردازد. این فیلم تاکنون مراحل پیش‌تولید خود را طی کرده و احتمالاً از گزینه‌های اکران در سال ۱۴۰۵ خواهد بود.
امینی پیش از این فیلم سینمایی چشم بادومی را ساخت که مربوط به موج کی‌پاپ در میان نوجوانان ایرانی بود و داستان تعارض بین یک دختر نوجوانِ طرفدار کی‌پاپ با پدر و مادرش را روایت می‌کند. جدای از این نکته امینی سال‌ها به عنوان یک جنگی‌نویس شناخته می‌شود و در کودکی نیز جنگ‌زدگی را تجربه کرده است.
امینی در فیلمنامه آثاری همچون ماجرای نیمروز، ردخون، ایستاده در غبار، دسته دختران و موقعیت مهدی سهیم بوده و از این حیث به‌عنوان یکی از موفق‌ترین نویسندگان آثار دفاع مقدس شناخته می‌شود.
۵ فیلم جشنواره مقاومت در بیم و امید
در نشست خبری جشنواره فیلم مقاومت، جلال غفاری‌قدیر، دبیر این دوره جشنواره اعلام کرد: ۵ فیلم با موضوع جنگ دوازده روزه در حال ساخت است که ما پذیرای آن‌ها خواهیم بود.»
این صحبت‌های غفاری‌قدیر مشخص نیست که ناظر به چند مورد از فیلم‌های اشاره شده است و چند اثر از این ۵ اثر، همین ساخته‌های ابراهیم امینی، شهبازی، افخمی و مهدویان خواهد بود.
با این همه آنچه در این بین مطرح است، دیگر نهادهایی هستند که قصد خود را برای ساختن فیلم‌هایی درباره دفاع مقدس ۱۲ روزه اعلام کرده‌اند که از شاخص‌ترینشان می‌توان به بنیاد سینمایی روایت فتح اشاره کرد که آثاری را در دست ساخت دارد و احتمالاً تا پایان سال اخباری تکمیلی بسیاری از آن‌ها شنیده خواهد شد.
نیم‌شب و ماجرای یوسف‌آباد
تازه‌ترین اثر محمدحسین مهدویان، بازگشت او به سینمای جنگ است. از آخرین فیلم مربوط به جنگ حدود ۶ سال می‌گذرد و مهدویان پس از درخت گردو دیگر به سراغ ساخت یک اثر مربوط جنگ نرفت.
با این همه مهدویان، به سراغ ماجرای خوردن موشک در نزدیکی دو بیمارستان در محله یوسف‌آباد تهران رفته است و با همان سبک روایی مستند درامی (داکیو درام) که در ماجرای نیمروز به کار بسته بود، به سراغ نیم‌شب رفته و یک داستان واقعی را در این بین روایت می‌کند.
در این فیلم الناز ملک به ایفای نقش می‌پردازد و عمده بازیگرانش، چهره‌های کمترشناخته‌شده هستند. نیم‌شب سوای اهمیت در موضوع در کارنامه مهدویان هم حائز نکات جدی‌ای است، اول آنکه بازگشت مهدویان به داکیودرام است و دوم هم اینکه عدم استفاده مهدویان و افخمی از چهره‌های مشهور برای آثارشان نشان می‌دهد، این دو کارگردان تلاش دارند حتی از نظر بصری هم آشنایی‌زدایی انجام دهند.
فیلم کوتاهی‌ها هم درباره جنگ می‌سازند
محمدابراهیم شهبازی را اهالی فیلم کوتاه با بدرود پاریس می‌شناسند. فیلمی درباره بابک به همراه پسرش افشین که یک نوجوان هجده‌ساله سندروم دان است؛ تصمیم گرفته‌اند تا به فرانسه مهاجرت کنند و حالا طبق قوانین این کشور برای گرفتن ویزای افشین با چالش روبه‌رو می‌شوند.
البته او در جشنواره فیلم کوتاه امسال هم یک اثر متفاوت درباره جنگ ۱۲ روزه -با عنوان دریچه- داشت که مورد اقبال مخاطبان قرار گرفت و در میان آثار مورد پسند از نگاه تماشاگران در میان ده اثر اصلی جای داشت.
حالا او می‌خواهد اثری بلند درباره جنگ دوازده روزه بسازد. اثری که فضای متفاوتی با آخرین ساخته او یعنی دریچه خواهد داشت. آخرین فیلم کوتاه شهبازی درباره یک پیرمردی بود که در زمان جنگ دوازده‌روزه از تهران خارج نشد.
«گلوریا»؛ عاشقانه‌ای در جنگ ۱۲ روزه
در کنار پروژه‌های جنگی پیش‌روی سینما، فیلم «گلوریا» به کارگردانی بابک برجسته، با روایتی عاشقانه در بستر جنگ ۱۲ روزه کلید خورده است. فیلمبرداری این اثر حدود یک ماه در تهران ادامه خواهد داشت.
برجسته با اشاره به آغاز فیلمبرداری گفت: «امروز به لطف خدا کار را کلید زدیم. در حالی که مدتی در بستر بیماری بودم، با انرژی گرفتن از استاد لطیفی، کار را شروع کردیم.» او امیدوار است این فیلم بتواند جنایات جنگ ۱۲ روزه را به تصویر بکشد و در جشنواره فجر سربلند باشد.
محمدحسین لطیفی نیز به عنوان مشاور کارگردان در این پروژه حضور دارد.
فارابی ۲ فیلم و اوج شاید یک فیلم
به جز کارگردانانی که نامشان به‌عنوان سازنده آثار مربوط به جنگ شناخته می‌شود، اوج و فارابی هم چند فیلم را در چرخه ساخت خود قرار داده است. فارابی بر سر یکی از فیلم‌هایش به توافق رسیده و دیگر فیلمش هم در مرحله فیلمنامه در حال چانه‌زدن و رسیدن به نتیجه نهایی است.
فیلم‌هایی که مشخص نیست زمان اکرانشان دقیقاً کی باشد؛ اما عدم رسیدن اخبار موثق تکمیلی از ساخت آن‌ها نشان می‌دهد، نباید منتظر ساخت این آثار حداقل در آینده خیلی نزدیک باشیم.
البته کارگردان فیلم سینمایی اوج هم تاکنون مشخص شده و قرار است یک کارگردان نام‌آشنا فیلم سینمایی اوج درباره جنگ دوازده‌روزه را بسازد.
از برآیند سازندگان جنگ دوازده‌روزه چه می‌دانیم؟
از سه کارگردان باسابقه‌ای که فیلمی با موضوع جنگ در دست ساخت دارند، هر سه مورد پیش‌ازاین هم تجربه یک اثر جنگی و جاسوسی یا شرکت در ساخت یک اثر مربوط به دفاع مقدس را داشته‌اند.
افخمی که به شکل متعدد فیلم جاسوسی ساخته و مهدویان نیز همین‌طور. امینی هم که مهم‌ترین تولیدات دفاع مقدس در طی ۱۵ سال اخیر را در کارنامه خود دارد. این درست درحالی است که ابعاد مختلف جنگ دوازده‌روزه به‌قدری زیاد است که فیلمسازان مختلف و از ژانرهای متفاوت می‌توانند به این اثر بپردازند، اما امروز و این لحظه چنین اتفاقی رخ نداده است.
اینکه چه تعداد از این آثار به فجر می‌رسند یا خیر هنوز به‌صورت قطعی مشخص نیست و صرفاً می‌توان نسبت به این نکته اطمینان داشت که حدود ۱۰ اثر مربوط به جنگ دوازده‌روزه در مرحله پیش‌تولید و ساخت است و احتمالاً در سال ۱۴۰۵ شاهد اکران چند مورد از این فیلم‌ها خواهیم بود.
آثاری که شاید باعث شود تغییری جدی در مفهوم سینمای دفاع مقدس پدید بیاید، یا حتی کسی چه می‌داند؟ شاید شاهد ظهور ژانر و مدل پرداختی جدید در سینمای ایران باشیم.
تا اینجا و براساس اخباری که از فیلم‌ها به دست آمده احتمالاً در برابر ۴ اثر مهدویان، امینی، افخمی و شهبازی با ۴ فیلم متفاوت روبه‌رو خواهیم شد.
حالا باید منتظر ماند و دید در اولین آزمون فیلم‌های جنگی، یعنی در فجر ۱۴۰۴ چه تعداد از فیلم‌های ذکرشده را خواهیم دید و آیا اثری از فیلمسازان سینمای اجتماعی را با موضوع جنگ می‌بینیم؟
