خبرگزاری مهر - گروه استانها: در سال‌های اخیر و با افزایش هزینه‌های جاری، بسیاری از مدارس دولتی با چالش‌های مالی روبه‌رو شده‌اند؛ چالشی که اگرچه می‌تواند بر کیفیت آموزشی اثر بگذارد اما در برخی استانها از جمله قزوین مدیران مدارس با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بلااستفاده و مشارکت جامعه محلی، توانسته‌اند این تهدید را به فرصت تبدیل کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بخشی از مدارس در قزوین به‌جای اتکا به کمک‌های مقطعی، با اجاره اصولی و قانونی فضاهای غیرآموزشی مانند انبارهای مازاد، محوطه‌های بلااستفاده و سوله‌های قدیمی، منابع پایدارتری برای تأمین هزینه‌های نگهداری محیط آموزشی فراهم کرده‌اند.
این اقدام که طبق آئین‌نامه‌ها و با نظارت اداره کل آموزش‌وپرورش انجام می‌شود نه‌تنها بار مالی خانواده‌ها را کاهش خواهد داد بلکه موجب بهبود امکانات رفاهی و آموزشی دانش‌آموزان نیز شده است.
هزینه‌ها مدارس برای خانواده‌ها افزایش یافته است
غفوری پدر یکی از دانش‌آموزان و عضو انجمن اولیا و مربیان یک مدرسه دولتی در قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به شرایط اقتصادی سال‌های اخیر گفت: نیاز مدارس به مشارکت و همراهی مردم افزایش یافته و برای اینکه بار مالی روی دوش خانواده‌ها کمتر شود مدارس، دولت و انجمن‌های اولیا و مربیان باید به‌دنبال راهکارهای پایدار باشند.
وی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از هزینه‌های جاری مدارس در سال‌های گذشته افزایش یافته، تأکید کرد: مدرسه برای ادامه فعالیت استاندارد، نیازمند منابعی فراتر از بودجه رسمی است و اگر این فاصله پوشش داده نشود ناخواسته فشار مالی به سمت خانواده‌ها می‌رود و این موضوع برای بسیاری از والدین قابل تحمل نیست.
غفوری یکی از راهکارهای مؤثر را استفاده اصولی و قانونی از فضاهای بلااستفاده مدارس عنوان کرد و افزود: در بسیاری از مدارس فضاهایی وجود دارد که هیچ کارکرد آموزشی ندارند و اگر این بخش‌ها با نظارت آموزش‌وپرورش و در چارچوب ضوابط به فعالیت‌های کم‌مزاحمت و درآمدزا اختصاص یابد می‌تواند کمک بزرگی به مدیریت هزینه‌ها باشد و به کاهش فشار بر دولت و خانواده‌ها منجر شود.
وی در عین حال هشدار داد: هرگونه فعالیت اقتصادی باید با رعایت کامل حرمت محیط آموزشی صورت گیرد و نباید اجازه دهیم چنین اقدامات کمکی کوچک‌ترین آسیبی به فضای تربیتی و آموزشی دانش‌آموزان وارد کند.
این عضو انجمن اولیا و مربیان نقش دولت را در مدیریت این روند حیاتی دانست و گفت: انتظار خانواده‌ها این نیست که دولت تمام هزینه‌ها را به‌تنهایی پوشش دهد، اما انتظار داریم دولت تسهیل‌گری کند؛ یعنی قوانین شفاف ارائه دهد تا با تعیین مسیر درآمدهای جانبی مدیران مدارس مجبور نباشند در فضای مبهم تصمیم‌گیری کنند.
غفوری با تأکید بر لزوم حرکت مدارس به‌سمت مدیریت هوشمندانه منابع، خاطرنشان کرد: اگر این فرآیند درست و شفاف پیش برود می‌تواند الگویی موفق برای خوداتکایی مدارس باشد.
تقویت مشارکت خانواده‌ها راهکار اصلی بهبود کیفیت مدارس
حسین بی‌نیاز، رئیس اداره انجمن اولیا و مربیان استان قزوین نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تأکید بر نقش خانواده‌ها در ارتقای کیفیت آموزشی مدارس اظهار کرد: مشارکت اولیا امروز یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های نظام تعلیم و تربیت است و هر جا این مشارکت تقویت شده، مدرسه توانسته با کیفیت بهتر و خدمات گسترده‌تر فعالیت کند.
وی با اشاره به شرایط اقتصادی سال‌های اخیر افزود: طبیعی است که بخشی از هزینه‌های جاری مدارس افزایش یافته اما هدف انجمن اولیا و مربیان این است که با سامان‌دهی مشارکت‌ها و استفاده صحیح از ظرفیت‌های مردمی، فشار مالی از دوش خانواده‌ها برداشته شود و مدارس بتوانند به‌صورت شفاف و قانونمند از این ظرفیت بهره‌مند شوند.
بی‌نیاز بیان کرد: انجمن اولیا و مربیان وظیفه دارد ارتباط میان خانه و مدرسه را تقویت کند و اجازه ندهد هیچ تصمیم مالی یا فرهنگی بدون هماهنگی و گفت‌وگو با نمایندگان خانواده‌ها اجرا شود و بدون شک این رویکرد باعث شفافیت، اعتماد و مشارکت مؤثرتر والدین خواهد شد.
رئیس اداره انجمن اولیا و مربیان استان قزوین همچنین خاطرنشان کرد: برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و تربیتی در استان بر مبنای هم‌افزایی میان معلمان، مدیران و خانواده‌ها تدوین شده و تلاش می‌شود در سال تحصیلی جاری تعامل سه‌جانبه خانه، مدرسه و جامعه بیش از گذشته تقویت شود.
۴۲ میلیارد تومان درآمد مولدسازی صرف تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام شد
روح‌الله محمدخانی معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش استان قزوین نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به سیاست‌های ملی وزارت آموزش و پرورش در حوزه مولدسازی اظهار کرد: وزارتخانه براساس ماده ۲۷ قانون الحاق (۲) و در چارچوب ضوابط قانونی، مجاز است املاک و دارایی‌های کم‌استفاده یا بلااستفاده را به منابع فعال تبدیل کند تا بخشی از نیازهای مالی و عمرانی نظام تعلیم و تربیت از این مسیر تأمین شود.
وی با تأکید بر اینکه مولدسازی به‌معنای خصوصی‌سازی یا واگذاری مالکیت آموزش و پرورش نیست، گفت: برخی این موضوع را با خصوصی‌سازی اشتباه می‌گیرند.
این مسئول اضافه کرد: مولدسازی به معنای استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود برای ایجاد درآمدهای مکمل، جذب مشارکت‌های مردمی و ارتقای خدمات رفاهی فرهنگیان است و هیچ ارتباطی با کاهش نقش دولت در آموزش ندارد.
محمدخانی شفافیت و نظارت را اصل بنیادین اجرای این سیاست دانست و افزود: تمام فرآیندهای مولدسازی و تجاری‌سازی زیر نظر اداره کل، هیئت‌های نظارت و سامانه‌های رسمی انجام می‌شود و هیچ بهره‌برداری خارج از چارچوب قانونی پذیرفته نیست.
وی تاکید کرد: عدالت آموزشی، حفظ هویت تربیتی مدارس و نگاه بلندمدت به سرمایه اجتماعی آموزش‌وپرورش در اولویت اصلی این برنامه قرار دارد.
۳ فضای مازاد شناسایی و ۴۲ میلیارد تومان درآمد حاصل شد
معاون آموزش‌وپرورش قزوین با اشاره به اجرای این طرح در استان گفت: فرآیند مولدسازی در قزوین از سال ۱۴۰۱ آغاز شد و در همان سال سه فضای بلااستفاده شناسایی و فعال‌سازی شد که ۴۲ میلیارد تومان درآمد برای استان به همراه داشت.
وی درباره نحوه مصرف این اعتبار توضیح داد: بخش عمده این درآمد صرف تکمیل ۲۲ پروژه نیمه‌تمام نوسازی مدارس شد که اغلب بالای ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشتند. همچنین بخشی از اعتبار در حوزه تجاری‌سازی مدارس هزینه شد که شامل ایجاد ۸ واحد تجاری در مدرسه بشارت، ۲ واحد در مدرسه شاهد فضیلت و ۴ واحد در مدرسه سیه‌کبری است.
اجاره فضاهای کم‌استفاده و توسعه مراکز رفاهی
محمدخانی درباره راهکارهای درآمدزایی مدارس افزود: یکی از ابزارهای مهم، کسب درآمدهای اختصاصی است.
وی اضافه کرد: فضاهای نیمه‌فعال یا بلااستفاده طبق ضوابط قانونی در سامانه قرار می‌گیرد و پس از اعلام قیمت از سوی متقاضیان، امتیاز بهره‌برداری به بالاترین پیشنهاد واگذار می‌شود.
وی به خدمات رفاهی و درمان فرهنگیان نیز اشاره کرد و گفت: با فعال‌سازی فضاهای مازاد توانستیم مراکز رفاهی جدید ایجاد کنیم. مانند مرکز رفاهی تازه‌تأسیس شهید مجابی در شهرک مینو یا مراکز رفاهی خیابان و خیابان نواب؛ این مراکز کمک می‌کنند معلمان به جای پرداخت هزینه‌های سنگین هتل و رستوران، از خدمات مناسب و باکیفیت با هزینه بسیار پایین‌تر استفاده کنند.
معاون آموزش‌وپرورش قزوین ادامه داد: در بحث درمان نیز خدمات درمانگاه فرهنگیان شامل ویزیت، آزمایش، دندان‌پزشکی و خدمات بینایی با تخفیف ویژه برای معلمان ارائه می‌شود. درآمدهای حاصل نیز مجدداً در نواحی و اداره کل برای تقویت زیرساخت‌ها و خدمات فرهنگیان هزینه می‌گردد.
نگاه آموزش و پرورش: سرمایه‌گذاری اجتماعی و تقویت عدالت آموزشی
محمدخانی در پایان گفت: مدرسه تنها یک واحد خدماتی نیست؛ یک سرمایه ماندگار برای توسعه ملی است و هر اقدامی که به پایداری منابع مدارس کمک کند در حقیقت نوعی سرمایه‌گذاری اجتماعی برای آینده کشور است.
وی در پایان یادآور شد: در تمام برنامه‌های مولدسازی، اصل بر عدالت آموزشی، حفظ شأن مدرسه و تقویت خدمات آموزشی بوده و خواهد بود.
تحولات اخیر در مدارس استان قزوین نشان می‌دهد که استفاده بهینه و قانونی از فضاهای بلااستفاده، می‌تواند در عمل بخشی از فشار مالی مدارس را کاهش دهد و مسیر تازه‌ای برای تأمین منابع پایدار ایجاد کند؛ مسیری که اگر با شفافیت، نظارت و رعایت اصول تربیتی همراه باشد نه‌تنها آسیبی به هویت آموزشی نمی‌زند بلکه ظرفیت‌های تازه‌ای را برای توسعه زیرساخت‌ها و ارتقای کیفیت خدمات آموزشی و رفاهی فراهم می‌کند.
از سوی دیگر مشارکت خانواده‌ها، تسهیل‌گری دولت و مدیریت هوشمندانه منابع سه ضلع اصلی حل چالش‌های مالی مدارس هستند.
تجربه موفق قزوین در مولدسازی دارایی‌های مازاد نشان می‌دهد که این راهکار در صورت اجرای صحیح، می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها، بهبود فضای آموزشی و افزایش رضایت فرهنگیان و خانواده‌ها شود.
در نهایت، آنچه امروز اهمیت دارد تعریف الگویی پایدار، دقیق و قابل تعمیم برای مدارس سراسر کشور است؛ الگویی که ضمن حفظ شأن و حرمت مدرسه، منابع مالی را تقویت کرده و اجازه دهد مدیران به‌جای دغدغه هزینه‌های روزمره، بر کیفیت یادگیری و تربیت نسل آینده تمرکز کنند.
تجربه قزوین نشان می‌دهد که اگر این مسیر با همراهی مردم، سیاست‌گذاری دقیق و نظارت مستمر ادامه یابد می‌تواند به یکی از موفق‌ترین مدل‌های خوداتکایی مدارس در کشور تبدیل شود.
