به گزارش همشهری آنلاین، داده‌های اولیه شرکت ملی گاز ایران نشان می‌دهد که مصرف گاز خانگی در حال بالارفتن است و سایه ناترازی گاز بر سر شبکه انرژی کشور سنگینی می‌کند. درحالی‌که خانواده‌ها از ترس سرمای پیش‌رو دمای خانه خود را بالا می‌برند، صنایع با دلهره زمستانی تازه روبه‌رو هستند؛ آیا امسال هم برای گرم شدن خانه‌ها، باید شعله کوره‌های تولید خاموش شود؟
آمارها نشان می‌دهد در ۱۰روز نخست آبان‌ماه، بخش خانگی، تجاری و صنایع کوچک با مصرف بیش از یک میلیارد و ۸۴۴ میلیون مترمکعب گاز از نیروگاه‌ها سبقت گرفته و نیروگاه‌ها با ۱.۷ میلیارد مترمکعب و صنایع عمده با ۱.۲ میلیارد مترمکعب در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
پشت این ارقام، روایتی از الگوی مصرفی نهفته است که در هر زمستان تکرار می‌شود: مردم بیشتر گرم می‌شوند و چرخ صنایع آرام‌تر می‌چرخد. هرچه دما پایین‌تر می‌آید، سهم گاز خانگی از کل مصرف ملی بالاتر می‌رود. در واقع، خانوارها از مهر تا اسفند، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده گاز کشورند؛ حدود ۷۰ درصد مصرف کل . همین سهم سنگین باعث شده در سال‌های اخیر، دولت ناگزیر به سیاست «اولویت خانوار» باشد؛ سیاستی که در عمل یعنی اگر فشار شبکه کم شود، پیش از آنکه خانه‌ای سرد بماند، شیر گاز کارخانه‌ای بسته خواهد شد.
گرمای خانه‌ها، سرمای کوره‌ها
قطع گاز در صنایع به‌معنای توقف تولید، کاهش صادرات و زیان‌های چندصد میلیاردی است. با این حال، هر سال با شروع موج سرما، همین تصمیم دوباره تکرار می‌شود؛ تصمیمی که می‌توان آن را اجباری اما انسانی توصیف کرد اما مدیران صنایع بزرگ منتظرند تا نامه سهمیه‌بندی گاز به دست‌شان برسد. اما امسال، شرکت ملی گاز وعده داده است که سناریو متفاوت خواهد بود. سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، در تازه‌ترین اظهارات خود اعلام کرده: «در حال حاضر هیچ محدودیتی در گازرسانی به صنایع و نیروگاه‌ها وجود ندارد و شرایط از پارسال بسیار بهتر است. همه تعمیرات اساسی انجام شده و ذخایر گازی کشور ۱۶ درصد بیشتر از سال قبل پر شده است.»
با این حال حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی می‌گوید: ناترازی گسترده در حوزه گاز در زمستان امسال دور از انتظار نیست و در روزهای سرد سال ۷۰ درصد گاز کشور در خانه‌ها مصرف می‌شود و اگر همین روند ادامه یابد، چاره‌ای جز قطع یا محدود کردن گاز صنایع نخواهد بود.
خانه‌ها؛ کانون بحران مصرف
الگوی گرمایی خانوار ایرانی با بسیاری از کشورهای دیگر متفاوت است. در بسیاری از خانه‌ها، بخاری‌ها تا آخر زمستان روشن‌اند و حتی برخی پنجره‌ها را نیمه‌باز نگه می‌دارند. آمار می‌گوید: سرانه مصرف گاز هر خانواده ایرانی ۴تا ۵برابر میانگین جهانی است. برخی کارشناسان هم می‌گویند: در کشوری که گاز ارزان عرضه می‌شود، انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی وجود ندارد. قیمت پایین سوخت خانگی، هرچند به ظاهر به نفع مردم است، اما در عمل بخش تولید و اقتصاد ملی را متضرر می‌کند، درحالی‌که هر مترمکعب گازی که در خانه می‌سوزد، می‌تواند در کارخانه‌ای تبدیل به محصولی صادراتی شود.
افزون بر اینکه ایران از نظر ذخایر گازی در جایگاه دوم جهان است، اما شبکه فرسوده انتقال و مصرف بالای داخلی باعث شده تا در زمستان، این مزیت طبیعی به نقطه‌ضعف تبدیل شود. مدیرعامل شرکت ملی گاز از رشد ذخیره‌سازی خبر می‌دهد، اما میزان ذخیره گاز کشور هنوز کمتر از ۲ درصد مصرف سالانه است؛ عددی که در کشورهای توسعه‌یافته بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است.
راه‌حل در دستان مردم
دولت از طرح‌های مدیریت مصرف سخن می‌گوید، اما در نهایت، نتیجه این معادله در خانه‌ها رقم می‌خورد چرا که حتی کاهش دو درجه‌ای دمای وسایل گرمایشی می‌تواند مصرف گاز خانگی را تا ۱۰ درصد کاهش دهد.
بحران گاز در ایارن فقط یک مسئله فنی یا اقتصادی نیست؛ مسئله‌ای فرهنگی و رفتاری است چرا که ما عادت داریم تا گرمای خانه را با گاز بخریم، نه با صرفه‌جویی.
در آستانه زمستان ۱۴۰۴، ایران در نقطه‌ای حساس ایستاده است. از یک سو، ذخایر گاز و برنامه‌ریزی وزارت نفت امیدبخش است و از سوی دیگر، واقعیت مصرف خانگی و سرمای پیش‌رو، تهدیدی جدی به‌حساب می‌آید. آیا امسال نیز صنایع، قربانی گرمای خانه‌ها می‌شوند؟ پاسخ این پرسش، نه فقط در لایه‌های سیاست و تولید، بلکه در رفتار روزمره هر خانواده نهفته است. اگر خانه‌های ایرانی کمی سردتر شوند، شاید کارخانه‌ها بتوانند گرم بمانند و این شاید، کلید عبور از زمستانی دیگر باشد.
