خبرآنلاین - رسول سلیمی - منازعه میان ایالات متحده و ونزوئلا که از سال ۲۰۱۹ و با تحریم‌های دولت دونالد ترامپ علیه دولت نیکولاس مادورو آغاز شده بود، در سپتامبر ۲۰۲۵ به نقطه عطف خطرناکی رسید. واشنگتن با توجیه مبارزه با قاچاق مواد مخدر، به سه کشتی ونزوئلایی حمله کرد که به کشته شدن ۲۰ نفر انجامید. سپس در ۱۵ اکتبر، ترامپ به سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) مجوز اجرای عملیات پنهان برای بی‌ثبات کردن دولت مادورو را صادر کرد. این اقدامات صراحتاً در چارچوب دکترین "اول آمریکا" و گسترش استراتژی فشار حداکثری قابل تحلیل است.

واکنش مادورو و ظهور یک جبهه چندملیتی

در برابر این تحرکات، رئیس‌جمهور ونزوئلا با اعلام "تهدید قریب‌الوقوع اشغال"، بسیج هشت میلیون نفر از نیروهای شبه‌نظامی را سامان داد. اما مولفه مهمتر، چرخش به سمت قدرت‌های غرب‌ستیز بود. واشنگتن‌پست ادعا کرده است که کاراکاس رسماً از روسیه، چین و ایران درخواست کمک نظامی و سیاسی کرد. این اقدام، استراتژی کلان‌تری را نشان می‌داد که در آن دولت‌های محاصره شده توسط غرب، در حال تشکیل یک جبهه متحد ضد هژمونی آمریکایی هستند.

نقش راهبردی روسیه: از متحد سنتی تا بازیگر جهانی

مسکو که از زمان هوگو چاوز در سال ۲۰۰۰ روابط استراتژیک با کاراکاس داشته و حدود ۴ میلیارد دلار تسلیحات به این کشور فروخته بود، در ۲۸ اکتبر ۲۰۲۵ با ارسال هواپیمای باری ایلیوشین-۷۶ (وابسته به گروه واگنر سابق) پاسخ داد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با زبانی صریح اعلام کرد: "ما آماده پاسخگویی به هر درخواستی از سوی ونزوئلا هستیم. " این موضع‌گیری را باید در راستای استراتژی کلی کرملین برای ایجاد توازن در برابر نفوذ آمریکا در نیمکره غربی تفسیر کرد.

ابعاد اقتصادی و امنیتی همکاری روسیه و ونزوئلا

به همین دلیل، روابط دو کشور فراتر از حمایت سیاسی صرف است. حجم مبادلات دو جانبه در سال ۲۰۲۴ که به ۲۷۰ میلیون دلار رسیده بود، مسکو را وادار کرد در ازای وام‌های ۶ میلیارد دلاری (در بازه ۲۰۱۹-۲۰۲۵)، امتیاز انحصاری ۴۰ درصد از استخراج نفت ونزوئلا با ذخایر ۳۰۰ میلیارد بشکه‌ای را کسب کند. از منظر امنیتی نیز، بر اساس گزارش واشنگتن پست، روسیه در اکتبر ۲۰۲۵ محموله‌ای شامل ۵۰۰۰ موشک دوش‌پرتاب ایگلا-اس (معادل روسی استینگر آمریکایی) را به همراه تجهیزات تعمیر و نوسازی جنگنده‌های سوخو-۳۰ و سیستم‌های راداری به ونزوئلا ارسال کرد.

جبهه‌بندی‌های نهادی و دیپلماتیک

در عرصه سیاست خارجی نیز، نماینده روسیه در سازمان ملل، واسیلی نبنزیا، در جلسه اضطراری شورای امنیت (به درخواست ونزوئلا) در ۱۰ اکتبر، آمریکا را به "تهدید صلح بین‌المللی" متهم کرد. همزمان، عضویت ونزوئلا در گروه بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) به مشروعیت‌بخشی بین‌المللی به دولت مادورو کمک شایانی کرده است. مسکو با استفاده از مکانیسم‌های مالی بریکس و انجام مبادلات به روبل و یوان، موفق شده تحریم‌های دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری آمریکا (اوافایسی) را دور بزند.

 ونزوئلا به عنوان میدان نبرد نیابتی جدید

در مجموع، این بحران را باید حلقه‌ای از زنجیره درگیری‌های نیابتی بین قدرت‌های بزرگ تلقی کرد. همان‌گونه که شاهد بودیم در سوریه، روسیه و آمریکا در دو جبهه مقابل قرار گرفتند، اکنون ونزوئلا به عرصه جدید این رقابت تبدیل شده است. برای مسکو، حمایت از مادورو هم دسترسی به منابع انرژی را تضمین می‌کند، هم پایگاهی استراتژیک در حیات خلوت آمریکا ایجاد می‌کند و هم توانایی خود برای منظم کردن نظم لیبرال به رهبری آمریکا را به نمایش می‌گذارد. این موازنه قوای جدید، ویژگی بارز سیستم بین‌الملل در حال گذار است که در آن بازیگران غیرغربی به طور فزاینده‌ای در حال بازتعریف قواعد بازی ژئوپلیتیک هستند.

۲۱۳