به گزارش مشرق، این تحول بزرگ، هرچند به دموکراتیزه‌شدن اطلاع‌رسانی کمک کرده، اما از سوی دیگر موجب رشد نگران‌کننده پدیده‌ای به نام اخبار جعلی (Fake News) شده است. دیگر روز یاهفته‌ای نیست که در فضای مجازی، خبری جعلی در حوزه‌های گوناگون (اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و…) منتشر نشود.

این اخبار جذاب با سرعت سرسام‌آوری منتشر می‌شوند و با وجود تأثیرگذاری عمیق بر مخاطبان، به‌همان سرعت نشر، اثرگذاری و التهاب خود را از دست می‌دهند. اخبار جعلی، به‌عنوان اطلاعات نادرست یا تحریف‌شده‌ای که باهدف فریب مخاطب منتشرمی‌شود، امروز دربسیاری از کشورها به یکی از چالش‌های اساسی رسانه‌ها، نهادهای حاکمیتی و حتی امنیت اجتماعی تبدیل شده است.

با گسترش شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، انتشار خبر بدون تأیید منبع رسمی امری عادی تلقی می‌شود. مسائلی همچون نوسانات اقتصادی، حوادث طبیعی یا اعتراضات اجتماعی، بارها بستر گسترش شایعات و اطلاعات نادرست بوده‌اند. اما چرا جامعه تا این اندازه در برابر اخبار جعلی آسیب‌پذیر شده است؟

پدیده گسترش اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی تنها حاصل ضعف فناوری یا نبود نظارت نیست، بلکه در سازوکارهای روانی و شناختی انسان ریشه دارد. ویژگی‌های شخصیتی و انگیزش‌های درونی نقش مهمی در رفتار آنها نسبت به اخبار ایفا می‌کند.

افراد با وجدان‌گرایی پایین و روان‌رنجوری بالا معمولاً در تصمیم‌گیری‌های رسانه‌ای دچار بی‌دقتی هستند و احتمال بیشتری داردکه بدون بررسی صحت منابع، اخبارجعلی رابازنشر کنند.

ازدیدگاه روان‌شناسی شناختی، نحوه پردازش اطلاعات در ذهن افراد تأثیر چشمگیری بر گسترش و پذیرش اخبار جعلی دارد.پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که بسیاری ازکاربران درشبکه‌های‌اجتماعی اطلاعات رانه براساس‌اعتبارمنبع، بلکه برپایه‌سازگاری‌آن‌باباورهاو پیش‌فرض‌های ذهنی خود ارزیابی می‌کنند. احساسات نقش تعیین‌کننده‌ای در رفتار کاربران دارند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که هیجان‌های منفی مانند خشم، ترس، اضطراب و اندوه، افراد را به واکنش‌های سریع و غیرمنطقی سوق داده و احتمال انتشار محتوا بدون بررسی را بیشتر می‌کند.

بسیاری از کاربران بدون بررسی صحت مطالب یا آگاهی از اهداف تولیدکنندگان محتوا، اخبار را صرفاً به‌دلیل جذاب‌بودن تیتر یا هماهنگی با نگرش خود بازنشر می‌کنند. ناآگاهی نسبت به شیوه‌های جعل خبر و شباهت ظاهری وبسایت‌های جعلی با منابع رسمی، از مهم‌ترین دلایل پایداری این چرخه اطلاعات نادرست است.

گسترش اخبار جعلی در جامعه ایران پدیده پیچیده‌ای است که از ترکیب آسیب‌پذیری‌های عمیق روانی و شناختی، مانند تمایل به پذیرش اطلاعات همسو با باورهای قبلی (سوگیری تأیید) و تأثیر قدرتمند واکنش‌های هیجانی چون خشم و ترس که تحلیل منطقی را تضعیف می‌کنند نشأت می‌گیرد. این تمایلات فردی، در ترکیب با یک زمینه اجتماعی شامل بحران اعتماد به منابع رسمی‌و سطح پایین سواد رسانه‌ای که تشخیص حقیقت از دروغ را دشوار می‌سازد، به‌شدت تقویت می‌شوند.