کمال شفیعی شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره کتاب جدیدش «صلح زبان مشترک همه درخت‌هاست»، گفت: این کتاب یک مجموعه‌شعر سپید نوجوان است و از معدود مجموعه‌شعرهای سپید نوجوان است که در سال‌های اخیر چاپ شده است.
شعر نوجوان کم‌مخاطب نیست!
شفیعی ادامه داد: البته من این حرکت را سال‌ها پیش شروع کردم و باید بگویم مجموعه‌شعر سپید در فضای نوجوان بسیار کم است. از معدود کسانی که در حوزه شعر سپید نوجوان فعال هستند، آقای حسین تولایی است که ایشان هم تلاش‌هایی می‌کند. احساس می‌کنم که شعر نوجوان ظرفیت بسیار شگفت و ناشناخته‌ای دارد، از همین رو برای اینکه به اندیشه و نگاه نوجوان، هم در قالب رو و هم موضوعات، احترام بگذاریم، تلاش کردیم که این شعرهای این کتاب متفاوت باشد. همین‌طور که خودتان هم در نشست‌های شعر کودک و نوجوان شاهد بودید، خیلی‌ها به اشتباه معتقد هستند که از کتاب شعر نوجوان استقبال نمی‌شود. به نظر من این حرف غلط است.
وی افزود: دلیل اینکه از کتاب‌های شعر نوجوان در حال حاضر استقبال نمی‌شود، به خاطر خود شعر نوجوان نیست. این وضعیت دو عامل دارد. یکی به خاطر نوع کتاب‌سازی شعر نوجوان، یعنی شکل و فرم و طرح جلد و صفحه آرایی کتاب‌هاست. به عنوان مثال یکی از مسائلی که به این وضعیت دامن زده، تصویرگری کتاب‌های شعر نوجوان است که مورد پسند نوجوان‌ها نیست. دلیل دوم هم این است که موضوعات شعر شاعران نوجوان، خیلی دغدغه نوجوان‌ها نیست. فاصله بین شاعران و نوجوان‌ها یک فاصله معناداری است. در دنیایی که هوش مصنوعی آمده و نرم‌افزارهای جدید و محتواهای جدید هستند، دغدغه نوجوان دیگر فلان مسأله نوستالژیک یا طبیعت‌گرایی نیست. شاعر نوجوان باید مسلح به علم روز باشد و با دغدغه‌های نوجوان زیست کند.
این شاعر درباره ویژگی‌های کتاب «صلح زبان مشترک همه درخت‌هاست»، گفت: همین دغدغه‌ها باعث شده که در این مجموعه‌شعر به این موارد توجه کنم و از ظرفیت زبان برای همدلی با نوجوان‌ها استفاده کنم. پیش از این مجموعه‌شعرهای نوجوان مثل یک هدیه بسته‌بندی شده بود که نوجوان هیچ دخالتی در خلق آن نداشت و مانند یک تماشاگر، به تماشای تلاش دیگران می‌نشست. یعنی هیچ دخل و تصرفی در موضوع کتاب و شعرهای آن نداشت. شاعر به جای نوجوان فکر می‌کرد و مخاطب را در عمل انجام شده قرار می‌داد و می‌گفت باید این شعرها را بخوانی. حالا اینکه مخاطب آن شعرها را دوست دارد یا نه، به آن توجهی نمی‌شد. اما نگاه پیشرو این است که در سرایش شعر برای نوجوانان، باید به جای اینکه به جای آنها فکر کنیم، آنها را به دعوت به فکر کردن کنیم. یعنی شعر پنجره‌ای باشد برای فکر کردن و تعامل و گفتگوسازی. بعد از اینکه اثر تمام می‌شود و مخاطب شعرها را می‌خواند، احساس کند که شعرها از جنس دغدغه‌ها و ظرافت‌ها و دلخواه‌های نوجوان است.
کتاب‌سازی مجموعه‌شعرها، مناسب نوجوان‌ها نیست
شفیعی با اشاره به نحوه کتاب‌های این کتاب، گفت: وقتی که با نشر قدیانی درباره این کتاب صحبت کردیم، قرار شد کتاب بدون هیچ نقاشی و تصویرسازی چاپ شود. در واقع تلاش کردیم که کتاب شبیه کتاب بزرگسالان باشد؛ بدون اینکه آن را به لحاظ طرح جلد و صفحه‌آرایی و تصویرسازی، شبیه به کتاب کودک کنیم. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نوجوان‌ها کتاب‌های نقش‌دار یا کتاب‌هایی را که شبیه کتاب کودکان است، نمی‌خرند. دلیل اینکه نوجوان‌ها بیشتر کتاب‌های سهراب سپهری، قیصر رامین‌پور و فروغ را بیشتر ترجیح می‌دهند، این است که کتاب‌سازی خوبی دارند و دغدغه‌های آنها را هم مطرح می‌کنند. ما در روانشناسی اصطلاحی به عنوان «رفتار غیر کلامی» داریم. خیلی وقت‌ها کتاب‌سازی یک مجموعه‌شعر نوجوان با رفتار غیرکلامی‌اش به مخاطب می‌گوید «من به درد شما می‌خورم یا نمی‌خورم». از طرح جلد گرفته تا صفحه‌آرایی و متن، در این مسأله دخیل هستند. وقتی نوجوان‌ها خودشان را بزرگسال می‌دانند، هرگونه کتاب‌سازی شبیه به کتاب‌های شعر کودک، به آنها می‌گوید که به سمت این کتاب نیایند؛ این یعنی رفتار غیرکلامی. هرچقدر در کتاب‌سازی به سلیقه نوجوان توجه کنیم، نوجوان اشتیاق بیشتری برای خرید کتاب دارد.
وی ادامه داد: همچنین تعداد شعرها هم زیاد شد و مثل کتاب‌های بزرگسال شد. زشت است که وقتی یک نوجوان پول رو می‌دهد و کتاب می‌خرد، تنها ده پانزده تا شعر بخواند. برای اولین بار است که یک مجموعه‌شعر در شأن و شخصیت نوجوان چاپ می‌شود و کتاب ۸۶ شعر دارد. شعرها از منظر روانشناسی نوجوان نوشته شده و به درک متقابل نوجوان‌ها و گفتگو با نوجوان‌ها می‌نشیند. همچنین در این کتاب سراغ قالب شعر سپید رفتم و دلیلش این است که قالب‌های پرتکرار مثل نیمایی و چهارپاره، برای نوجوان‌ها کمتر جذابیت دارند. این قالب‌ها شعر نوجوان را به سمت شعر کودک می‌برند و همین باعث شده که کلیشه‌ای در ذهن نوجوان‌ها نسبت به این قالب‌ها شکل بگیرد. نوجوان‌ها همیشه خودشان را بزرگتر از سن خودشان می‌دانند و شاعر باید در خلق اثر برای آنها، به این ظرائف روحی و زیبایی‌شناسانه هم توجه داشته باشد. تمرکز زیاد بر قالب نیمایی و چهارپاره، در شعر نوجوان، باعث شده که شعرها تکراری شوند و این برای نوجوان‌ها خوشایند نیست. ما سعی کردیم پیشگام این حرکت باشیم و جریانی در ایران راه بیندازیم و برای نوجوان‌ها در قالب شعر سپید، اثر خلق کنیم. فضای شعر سپید فرصت‌های بیشتری برای گفتگو در اختیار مولف و مخاطب می‌گذارد و زمینه خلق آثار با اندیشه‌های نوجوان امروز را بیشتر فراهم می‌کند.
شاعر «صلح زبان مشترک همه درخت‌هاست» در پایان گفت: این کتاب هفته گذشته با قیمت ۱۶۰ تومان، در ۸۸ صفحه و توسط انتشارات قدیانی منتشر شده است. فضای شعرها بیشتر شامل دغدغه نوجوان‌هاست و به مسائلی مثل عشق، مرگ، دوستی، محبت، خانواده و دیگر دغدغه‌های نوجوان‌ها پرداخته است. سعی شده لحظه‌های متفاوت و تازه‌ای برای نوجوان‌ها خلق شود و برای مخاطبان تازگی داشته باشد.
