خبرگزاری مهر - گروه استانها: در دل منطقه‌ای خشک و کم آب در استان کرمان، کشاورزان منطقه دشتخاک شهرستان زرند با جایگزینی کشت زعفران به جای محصولات پرآب‌بر، تحولی چشمگیر در اقتصاد و معیشت خود ایجاد کرده‌اند که این تغییر، نه تنها بر اقتصاد محلی تأثیر گذاشته، بلکه این منطقه را به یکی از قطب‌های تولید زعفران در استان تبدیل کرده است.
بر اساس گزارش‌ها، پیش‌بینی می‌شود امسال حدود ۱۷۴۴ کیلوگرم زعفران خشک از مزارع این شهرستان برداشت شود.
شرایط اقلیمی و توسعه کشت زعفران
شهرستان زرند با دارا بودن بیش از ۴۰۰ هکتار زمین زیر کشت زعفران، به قطب تولید این محصول در استان کرمان تبدیل شده است.
دهستان دشتخاک به دلیل برخورداری از خاک حاصلخیز و شرایط اقلیمی مناسب، یکی از کانون‌های اصلی کشت زعفران با کیفیت در این منطقه شناخته می‌شود.
کیفیت بالای زعفران تولیدی در این منطقه، مرهون عوامل متعددی از جمله چیدن گل‌های زعفران در طلیعه طلوع آفتاب است که به عطر و طعم بی‌نظیر آن منجر شده است
تغییر الگوی کشت؛ راهبردی برای مقابله با خشکسالی
کشاورزان منطقه دشتخاک، با تجربه سال‌ها خشکسالی پی در پی و کاهش منابع آبی، به پیشنهاد کارشناسان جهاد کشاورزی، کشت زعفران را به عنوان جایگزینی برای محصولات سنتی و پرآب‌بر مانند گندم، جو و سیب زمینی انتخاب کردند.
محمد فضایلی، یکی از زعفران‌کاران پیشگام منطقه، در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: خوشبختانه زعفران هم به آب کم نیاز دارد و هم درآمد چندین برابری نسبت به محصولات پرآب دارد.
وی می‌افزاید: این محصول بازار خوبی هم دارد، اما ما زیر سایه زعفران کاران استانی دیگر هستیم و حتی مردم استان کرمان نیز با وجود کیفیت بالای زعفران دشت خاک، بخش زیادی از نیاز خود را از استان‌های دیگر تأمین می‌کنند که این مساله به ما ضربه می‌زند.
مهدی ضیالدینی، یکی دیگر از کشاورزان، به ضرورت پرداختن به فرآوری و برند سازی زعفران شهرستان زرند اشاره کرده و می‌گوید: هم اکنون خرید و فروش زعفران به صورت سنتی یا بعضاً به نام جاهای دیگر شاهد هستیم که این امر نشان‌دهنده از دست رفتن فرصت‌های ارزش افزوده برای کشاورزان بومی است.
وی می‌افزاید: زعفران دشت خاک از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است، در حالی که برخی از زعفران‌های وارداتی به کرمان بسیار بی کیفیت هستند.
وی ادامه می‌دهد: دهستان دشتخاک زرند، واقع در شرق استان کرمان، این روزها به یکی از کانون‌های نوظهور کشت زعفران در ایران تبدیل شده است و اگر تا دیروز نام زرند با زغال سنگ و کشاورزی سنتی گره خورده بود، امروز عطر طلای سرخ زعفران، هوای کویر این منطقه را معطر کرده است.
با این حال، این گذار اقتصادی با چالش‌های ساختاری عمیقی همراه است.
زهرا ابراهیمی، دیگر کشاورز زرندی به خبرنگار مهر گوید: برخلاف بسیاری از مناطق زعفران‌خیز کشور، خاک دشتخاک دارای ترکیب شن و رس مناسب برای کشت زعفران است و به گفته کشاورزان محلی پیاز زعفران در این منطقه در برابر آفات مقاوم‌تر بوده و گل‌دهی زودرس‌تری دارد.
وی می‌افزاید: در بخشی از اراضی دشتخاک، برای نخستین بار در استان کرمان، کشت دیم زعفران با استفاده از آب باران و سیستم‌های آبخیزداری آزمایش شده است، هرچند این روش هنوز به بهره‌وری اقتصادی نرسیده، اما در صورت موفقیت، می‌تواند الگویی برای سایر مناطق کم‌آب کشور باشد.
ابراهیمی، بیان می‌کند: بر اساس آمارهای محلی، نزدیک به ۶۰ درصد از نیروی کار برداشت و پاک‌کردن زعفران در دشتخاک را زنان تشکیل می‌دهند که این موضوع نه تنها به اقتصاد خانواده‌ها کمک کرده، بلکه بستری برای ایجاد تعاونی‌های زنان روستایی فراهم آورده است.
پیاز زعفران در دشتخاک به دلیل گرمای هوا، نیازمند نگهداری در سردخانه در ماه‌های گرم سال است.
نزدیک‌ترین سردخانه به این منطقه در شهر کرمان قرار دارد و هزینه حمل و نقل، سود کشاورزان را به شدت کاهش داده است.
همچنین بیش از ۸۰ درصد مزارع زعفران دشتخاک، کمتر از نیم هکتار مساحت دارند که این پراکندگی، مدیریت استاندارد و عرضه حجمی به بازارهای بزرگ را غیرممکن کرده است.
اگرچه کیفیت زعفران دشتخاک به دلیل عطر تند و رنگ‌دهی بالا از نظر آزمایشگاهی تأیید شده، اما تاکنون اقدامی برای ثبت نشان آن انجام نشده است و همین مسئله باعث شده تا دلالان، زعفران این منطقه را به نام مناطق دیگر بفروشند.
در دشتخاک، دسترسی به اینترنت پرسرعت برای بازاریابی آنلاین و تجارت الکترونیک محدود است و بسیاری از کشاورزان برای فروش، وابسته به شبکه سنتی دلالان هستند.
لزوم توجه به برندینگ و بسته بندی زعفران
فرماندار زرند در گفتگو با خبرنگار مهر زعفران را یکی از قابلیت‌های مهم شهرستان در بحث اقتصاد مقاومتی و افزایش تولید در این شهرستان دانست که در خصوص اشتغالزایی هم تأثیر قابل توجهی دارد.
همت ایزدی، می‌گوید: یکی از مسائلی که باید در بحث تولید زعفران در شهرستان مدنظر باشد بهبود وضعیت معیشتی مردم منطقه است، زیرا به وضوح در مناطقی که زعفران کشت می‌شود معیشت مردم بهبود یافته است.
وی با اشاره به خشکسالی در شهرستان زرند می‌افزاید: زعفران بسیار کم آب بر است و این نقطه بسیار ارزشمندی است.
وی بر راه اندازی واحدهای دانش بنیان برای بهبود و توسعه کشت زعفران در شهرستان اشاره کرد و گفت: باید بحث برندینگ و بسته بندی زعفران با جدیدت پیگیری شود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زرند نیز در گفتگو با مهر می‌گوید: بیش از ۴۵۰ هکتار زمین در شهرستان زرند زیر کشت زعفران است و هزار و ۶۰۰ کیلو زعفران مرغوب در این شهرستان تولید می‌شود که جزو بهترین محصول تولید شده در کشور محسوب می‌شود.
فاطمه علیزاده، می‌افزاید: بسیاری از جوانان منطقه در زمینه کشت، برداشت و بسته بندی و صادرات زعفران فعال هستند، اما مشکل ما عدم برندینگ، صادرات فله‌ای و صادرات به کشورهای دیگر با نام سایر استانها است.
وی خواستار سرمایه گذاری در زمینه‌های پیش تولید و بعد از تولید محصول زعفران در شهرستان زرند شد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان زرند می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود امسال حدود یک هزار و ۶۰۰ کیلوگرم زعفران از ۴۵۰ هکتار مزارع زیر کشت این شهرستان برداشت شود.
دشتخاک زرند، امروز در آستانه یک تحول اقتصادی پایدار قرار دارد و این منطقه نشان داده که می‌توان با تکیه بر کشت کم آب‌بر، معادلات کشاورزی در مناطق خشک را تغییر داد.
شکوفایی کامل این ظرفیت، نیازمند عبور از مدیریت سنتی و ورود نهادهای متولی برای رفع چالش‌های زیرساختی و حقوقی است.
