خبرگزاری مهر، گروه استانها- مریم سالاری اکبرآبادی: رفتار روزمره انسان‌ها در برابر طبیعت، بازتابی از میزان درک او از زیستن در تعادل است؛ اما تکرار عادت‌های غلط زیست‌محیطی در طول زمان، رابطه دیرینه انسان و زمین را به مرز بحران کشانده است. زمینِ بخشنده با اقیانوس‌ها و دشت‌های گسترده، اکنون زیر بار بی‌توجهی‌ها خمیده است. از گسترش زباله‌ها تا تغییر اقلیم، از خشک‌سالی تا انقراض گونه‌ها، همه نشانه‌هایی هستند از خستگی سیاره‌ای که روزی مأمن حیات بود.
در این میان، پسماندها به نماد آشکار نامهربانی بشر تبدیل شده‌اند؛ زباله‌هایی که نه‌تنها خاک و آب، بلکه سلامت ساکنان زمین را تهدید می‌کنند. زنجیره این بحران تا تربت‌حیدریه نیز رسیده است؛ شهری که روزانه بیش از ۱۲۰ تن پسماند تولید می‌کند و در نبود زیرساخت‌های نوین بازیافت، خاک حاصلخیزش نفس تنگ کرده است.
تولید روزانه ۱۲۰ تن زباله در تربت‌حیدریه
مجتبی شجاعی، معاون استاندار خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: دفن سنتی زباله‌های شهری در تربت‌حیدریه موجب آلودگی محیط‌زیست و هدر رفت منابع شده و لزوم ایجاد کارخانه کمپوست را دوچندان کرده است.
معاون استاندار خراسان رضوی با اشاره به تولید روزانه حدود ۱۲۰ تن زباله در شهرستان تربت حیدریه گفت: در حال حاضر زباله‌های شهری به روش‌های سنتی دفن می‌شوند که نه تنها کارآمد نیست، بلکه به شدت به آلودگی محیط‌زیست دامن می‌زند و منابع ارزشمندی را هدر می‌دهد.
وی با بیان اینکه حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد زباله‌های تولیدی شامل پسماندهای تر قابل پردازش هستند، افزود: «ایجاد کارخانه کمپوست در تربت‌حیدریه ضروری است. در صورت راه‌اندازی چنین کارخانه‌ای، می‌توانیم از پسماندهای تر به شکل بهینه استفاده کرده و به بهبود وضعیت محیط‌زیست و سلامت عمومی کمک کنیم.
شجاعی تأکید کرد: شهرداری باید به سمت مکانیزه کردن حوزه پسماند حرکت کند؛ منابع مالی لازم برای این کار به عنوان یک اولویت در دسترس است.
فرماندار تربت حیدریه همچنین ایجاد کارخانه تولید بیوسوخت را گامی مؤثر در کاهش حجم زباله‌ها دانست.
وی با اشاره به خطرات بهداشتی برای زباله‌گردها اظهار کرد: این افراد به دلیل ناآگاهی از موازین بهداشتی، در معرض ابتلاء به بیماری‌های مختلف قرار دارند. سلامت مردم باید در اولویت باشد و مسئولان در صورت بروز مشکل پاسخگو باشند.
شجاعی سرمایه‌گذاری در مدیریت پسماند را علاوه بر حفظ محیط‌زیست، موجب ایجاد فرصت‌های شغلی و رشد اقتصادی عنوان کرد و گفت: تبدیل تربت‌حیدریه به یک شهر سالم و پایدار نیازمند همکاری شهرداری، سازمان‌های غیردولتی، خیرین و مردم است.
معاون استاندار خراسان رضوی افزود: آموزش و فرهنگ‌سازی در تفکیک زباله و کاهش تولید آن، از اقدامات اساسی برای بهبود شرایط زیست‌محیطی است. مسئولان شهری باید با تصمیمات صحیح، مدیریت مکانیزه پسماند را اجرا و از تبعات منفی مدیریت نادرست جلوگیری کنند.
وی از شهروندان خواست با رعایت اصول تفکیک زباله و کاهش تولید آن، در حفظ سلامت جامعه و بهبود کیفیت زندگی همکاری کنند.
نبود کارخانه بازیافت زباله؛ تهدیدی برای محیط زیست و سلامت عمومی
سید جمال یوسف زاده، رئیس کمیسیون حمل و نقل، خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر تربت حیدریه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در دنیای امروز، با افزایش جمعیت، مصرف‌گرایی و تولید روزافزون زباله، بازیافت به یکی از راهکارهای حیاتی برای حفظ محیط زیست تبدیل شده است. اما در بسیاری از مناطق کشور، نبود کارخانه بازیافت زباله به یک معضل جدی تبدیل شده است؛ مشکلی که نه‌تنها محیط زیست، بلکه سلامت انسان‌ها را نیز تهدید می‌کند.
رئیس کمیسیون حمل و نقل، خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر تربت حیدریه گفت: نبود این کارخانه‌ها باعث می‌شود حجم زیادی از زباله‌های تر و خشک، بدون تفکیک و پردازش، در طبیعت رها یا دفن شوند. این روند علاوه بر آلودگی خاک و منابع آبی، موجب تولید گازهای گلخانه‌ای و افزایش خطر بروز بیماری‌های مختلف می‌شود. همچنین پلاستیک‌های غیرقابل تجزیه و زباله‌های صنعتی یا الکترونیکی می‌توانند تا سال‌ها در محیط باقی مانده و به حیات وحش آسیب بزنند.
وی بیان کرد: در مناطقی که کارخانه بازیافت وجود ندارد، معمولاً مسئولیت مدیریت پسماند به شکل سنتی و ناکارآمد انجام می‌شود. این موضوع نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی زیان‌بار است، بلکه فرصت‌های اقتصادی زیادی را نیز از بین می‌برد. در حالی که با ایجاد یک کارخانه بازیافت می‌توان اشتغال‌زایی کرد، مواد اولیه قابل استفاده را دوباره وارد چرخه تولید کرد و هزینه‌های دفع زباله را کاهش داد.
یوسف زاده افزود: راه‌حل این مشکل، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت، آموزش عمومی برای تفکیک زباله از مبدأ و حمایت از بخش خصوصی برای ورود به صنعت بازیافت است. همچنین دولت و شهرداری‌ها باید برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای ایجاد کارخانه‌های بازیافت در سطح مناطق مختلف داشته باشند.
رئیس کمیسیون حمل و نقل، خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر تربت حیدریه تاکید کرد: در نهایت، نبود کارخانه بازیافت، مشکلی است که پیامدهای آن نه‌تنها در حال حاضر، بلکه در آینده نیز دامن‌گیر نسل‌های بعدی خواهد شد. تغییر این روند، نیازمند اراده جدی، مشارکت عمومی و حمایت عملی از طرح‌های زیست‌محیطی است.
مزایای اقتصادی بازیافت و تولیدات حاصل از آن
وی فرآیند بازیافت نه‌تنها از جنبه زیست‌محیطی اهمیت دارد، بلکه از نظر اقتصادی نیز بسیار سودآور است. یکی از مهم‌ترین مزایای اقتصادی ایجاد کارخانه‌های بازیافت، کاهش هزینه‌های دفع زباله برای شهرداری‌ها و دولت است. دفن و سوزاندن زباله هزینه‌های بالایی دارد، در حالی که بازیافت می‌تواند این هزینه‌ها را به درآمد تبدیل کند.
یوسف زاده تصریح کرد کرد: از سوی دیگر، بازیافت باعث کاهش وابستگی به منابع طبیعی می‌شود. برای مثال، بازیافت آلومینیوم تا ۹۵ درصد انرژی کمتری نسبت به تولید آن از سنگ معدن نیاز دارد. همچنین بازیافت کاغذ، چوب، فلز، شیشه و پلاستیک باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف انرژی، آب و منابع معدنی می‌شود.
رئیس کمیسیون حمل و نقل، خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر تربت حیدریه گفت: یکی دیگر از مزایای مهم بازیافت، ایجاد فرصت‌های شغلی است. صنایع بازیافتی، زنجیره‌ای از مشاغل را در زمینه جمع‌آوری، تفکیک، پردازش و تولید محصولات جدید ایجاد می‌کنند. بر اساس آمار جهانی، صنعت بازیافت می‌تواند چندین برابر بیشتر از دفن شغل ایجاد کند. بازیافت همچنین در تولید انرژی از زباله‌های خاص نیز نقش دارد، به‌ویژه در تبدیل زباله‌های غیرقابل بازیافت به انرژی از طریق فناوری‌های پیشرفته.
پسماند به عنوان یک ظرفیت جایگزین تهدید برای محیط زیست
عباسعلی خسروی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تربت حیدریه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: همه ما بارها شنیده‌ایم که از زباله‌ها به‌عنوان طلای کثیف یاد می‌شود و این واژه خود نشان‌دهنده درآمدزا بودن پسماندهاست به‌شرط آنکه پسماندها مدیریت شوند. چه‌بسا با تفکیک زباله‌ها و ساماندهی موضوع مدیریت پسماند، ضمن کسب درآمد به محیط‌زیست هم می‌توان کمک کرد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تربت حیدریه گفت: این در حالی است که در اغلب کشورها به پسماند به عنوان مواد زائد نگاه نمی‌کنند و برای آنها کاملاً جا افتاده که زباله‌ها قیمتی‌اند از این رو نسبت به تفکیک آن حساس هستند و از راه مدیریت پسماند سالانه چندین میلیارد دلار درآمد به دست می‌آورند زیرا مدیریت پسماند می‌تواند در زمینهٔ ایجاد شغل سالم نقش‌آفرین باشد و به اقتصاد کشور کمک کند.
قابل تفکیک بودن ۲۰ در صد از پسماندهای شهری از مبدأ
وی افزود: با توجه به آخرین سرشماری انجام‌شده در سال ۱۳۹۵ در زمینهٔ سرانه پسماند تولیدی در شهرها و روستاها (مندرج در طرح جامع پسماند کشور)، روزانه حدود ۳۲۹۰ تن پسماند شهری و ۷۸۰ تن پسماند روستایی در خراسان رضوی تولید می‌شود. میزان تولید زباله هر شهروند در شهرستان تربت حیدریه ۷۵۰ گرم در روز بوده که با احتساب نقاط روستایی متوسط تولید زباله در شهرستان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ تن در روز است.
خسروی گفت: در سال جاری کارگروه مدیریت پسماند شهرستان به ریاست شجاعی معاونت استاندار و فرماندار ویژه شهرستان تربت حیدریه به صورت مستمر در هر فصل برگزارشده و همچنین کمیته تخصصی ساماندهی فاضلاب شهرستان نیز برگزار که در این راستا بازدید میدانی مشترک نیز با حضور اعضا نیز انجام گرفت.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تربت حیدریه با بیان اینکه حدود ۲۰ درصد از پسماندهای شهری قابل تفکیک از مبدأ هستند، به اهمیت و نقش بازیافت اشاره کرد و گفت: بازیافت به کاهش استفاده از منابع کمک می‌کند و کاهش مواد دفن شده موجب کاهش آلودگی خاک و محیط‌زیست می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بازیافت ضمن تقویت تأمین مواد اولیه صنایع بازیافت موجب افزایش فرصت‌های شغلی نیز می‌شود، اظهار کرد: در شهرستان تربت حیدریه واحد فعال صنعتی بازیافت کننده وجود ندارد که در راستای اجرای مدیریت اصولی پسماند شهرستان، این یک خلأ محسوب می‌گردد.
خسروی افزود: نظر به تکلیف اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان مبنی بر صدور پروانه بهره‌برداری برای واحدهای صنعتی بازیافت کننده، همچنین تکلیف در خصوص نظارت بر نحوه مدیریت پسماندهای صنعتی قابل بازیافت (طبق ماده ۱۱ قانون مدیریت پسماند و ماده ۳ ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی) نیاز به اطلاعات تکمیلی و به‌روز از آن مجموعه است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تربت حیدریه با اشاره به ضرورت‌های بازیافت اصولی و بهداشتی اظهار کرد: پذیرش و بازیافت پسماندها صرفاً در واحدهای بازیافت کننده مجاز و ذی‌صلاح که دارای پروانه بهره‌برداری و فعالیت از اداره کل صنعت، معدن و تجارت و همچنین مجوز زیست‌محیطی از اداره کل حفاظت محیط‌زیست باشند، میسر است.
وی افزود: در این راستا واحدهای صنعتی بازیافت کننده موظف به رعایت ضوابط و استانداردهای زیست‌محیطی مربوطه هستند.
خسروی به تبعات بازیافت غیراصولی برای محیط‌زیست اشاره کرد و گفت: بازیافت غیراصولی و غیربهداشتی می‌تواند تبعات جدی برای محیط‌زیست و جوامع انسانی داشته باشد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان تربت حیدریه با بیان اینکه آلودگی خاک و آب، انتشار گازهای گلخانه‌ای، تخریب زیستگاه‌ها و مشکلات بهداشتی ازجمله تبعات بازیافت غیراصولی است، اعلام کرد: مدیریت غیراصولی و غیربهداشتی پسماند، مانند ریختن مواد شیمیایی خطرناک یا مواد پلاستیکی در زمین، می‌تواند آلودگی‌های جدی در سطح خاک و آب‌های زیرزمینی ایجاد کند که این آلودگی می‌تواند به چرخه غذایی و اکوسیستم‌ها آسیب برساند و بر زندگی روزمره ساکنان منطقه تأثیر سو بگذارد.
وی انتشار گازهای گلخانه‌ای را یکی دیگر از تبعات بازیافت غیراصولی دانست و گفت: فرآیندهای نادرست بازیافت و مدیریت پسماند ممکن است منجر به انتشار دی‌اکسید کربن و گازهای گلخانه‌ای دیگر شوند که بر تغییرات اقلیمی نیز تأثیر می‌گذارند؛ همچنین در برخی موارد، انتخاب مکان‌های نادرست بازیافت و مدیریت پسماند و یا استفاده از روش‌های غیراصولی مدیریت پسماندها، می‌تواند باعث تخریب زیستگاه‌های طبیعی و کاهش تنوع زیستی شود.
خسروی به مشکلات بهداشتی تبعات بازیافت غیراصولی اشاره کرد و گفت: بازیافت غیراصولی و غیربهداشتی می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلف ازجمله بیماری‌های تنفسی و بیماری‌های پوستی شود، همچنین قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند سلامت عمومی را به خطر اندازد.
دفن زباله‌های شهری منابع طبیعی تربت‌حیدریه را بلعید
تربت‌حیدریه در میانه بحران پسماند، نمونه‌ای روشن از چالش ملی مدیریت زباله است؛ شهری با ظرفیت‌های طبیعی و انسانی فراوان که از نبود زیرساخت‌های نوین تفکیک و بازیافت رنج می‌برد. نبود کارخانه کمپوست و بازیافت به معنای دفن مستقیم سرمایه‌ای است که می‌توانست منبع درآمد، انرژی و اشتغال باشد. خاکی که زباله را می‌بلعد، در واقع منابع آینده را دفن می‌کند.
با توجه به تولید روزانه صدها تُن پسماند شهری، هر روز تعلل در احداث کارخانه‌های بازیافت، معادل سال‌ها تأخیر در مسیر سلامت محیط و آینده ساکنان شهرستان است. تفکیک زباله از مبدأ و آموزش شهروندان از پایه‌ترین شروط موفقیت در مدیریت نوین پسماند است؛ اما تا زمانی که شهرداری‌ها به‌صورت مکانیزه و علمی عمل نکنند، حلقه آموزش به نتیجه نخواهد رسید.
بازیافت در دنیای امروز تنها یک اقدام محیط‌زیستی نیست؛ بلکه یک فرصت اقتصادی واقعی است که می‌تواند از هزینه‌های سنگین دفن زباله بکاهد و اشتغال پایدار ایجاد کند. در مناطقی که مدیریت علمی پسماند برقرار است، زباله نه تهدید بلکه منبع است؛ تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد تبدیل پسماند به انرژی و کمپوست می‌تواند حتی هزینه اداره شهرها را کاهش دهد.
خطرات دفن سنتی زباله‌ها تنها محدود به آلودگی خاک و آب نیست؛ این روند مستقیماً بر سلامت عمومی، شیوع بیماری‌ها و کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی تأثیر می‌گذارد. محیط زیست شهرستان نه به موعظه، بلکه به تصمیم‌های اجرایی، اراده مالی و حمایت بخش خصوصی نیاز دارد. بدون ورود سرمایه‌گذاران و نهادهای محلی، بحران پسماند به نقطه غیرقابل بازگشت می‌رسد.
تربت‌حیدریه می‌تواند با تکیه بر ظرفیت بومی خود، الگویی در تولید انرژی از پسماند و توسعه صنایع پاک شود. این مسیر نیازمند هماهنگی فرمانداری، محیط زیست، شهرداری و بخش صنعت است. زمین، این میزبان مهربان، هنوز گوش به زنگ تغییر است. اگر امروز عقلانیت زیستی را جایگزین مصرف‌گرایی کنیم، شاید هنوز فرصت آن باشد که زباله‌ها را از تهدید به ثروت بدل کنیم و هوای سالم، آب زلال و خاک زنده را به نسل بعد بسپاریم.
