به گزارش تسنیم، این روزها سیاست خارجی دولت اردوغان در شرق مدیترانه و به ویژه در قبرس، حال و روز خوشی ندارد. چرا که اولاً نامزد مورد حمایت آنکارا یعنی ارسین تاتار طرفدار گفتمان استقلال ترک‌های شمال جزیره، متحمل شکست سنگینی شده و رقیبی برنده شده که طرفدار فدرالیسم و پایان دادن به شعار استقلال است.
نکته دوم این است که رژیم صهیونیستی، هماهنگی‌های دفاعی و امنیتی خود با یونان و قبرس را به اوج رسانده و سومین موضوع نیز، رویکرد راهبردی آمریکا است که به شکلی آشکار تغییر کرده است. چرا که در چند سال اخیر، میزان حضور نظامیان آمریکایی در پایگاه‌های ترکیه با کاهش معنی داری روبرو شده است.
کمرنگ شدن اهمیت پایگاه‌های آمریکا در ترکیه، نشان دهنده یک تغییر واقعی و استراتژیک در راهبرد نظامی آمریکا در مدیترانه شرقی است. اگر چه ترکیه همچنان متحد ناتو است و ارزش استراتژیک دارد، اما تحولات اخیر نشان می‌دهد که اهمیت نسبی آن برای برنامه‌ریزی نظامی آمریکا، به ویژه در مقایسه با یونان و قبرس، کاهش یافته است.
کشور اروپایی قبرس در این میان، بر اساس یک راهبرد نوین، از سویی با رژیم صهیونیستی همسو شده و از دیگر سو، به طور فعال در برنامه‌ریزی دفاعی آمریکا و ناتو ادغام می‌شود و این مهمترین دلیلی است که وابستگی آمریکا به پایگاه‌های ترکیه، کاهش یافته است.
به عبارتی روشن، اگر تا دیروز، ترکیه صرفاً نگران تحرکات یونان بود، حالا قبرس به مراتب از یونان هم پرجنب و جوش‌تر است و این تحولات جدی، موجب نگرانی مقامات آنکارا شده است.
لابی یونانی، اردوغان را دور زد
در کنار لابی ارامنه، لابی یونانی هم یکی از قدرتمندترین جریان‌های لابی‌گر در کنگره آمریکا است. این جریان توانسته، توجه بسیاری از سناتورهای هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه آمریکا را به سوی خود جلب کند و با طرح موضوعات مهمی درباره نحوه کنشگری ترکیه در شرق مدیترانه، شرایط را برای همکاری دفاعی واشنگتن – آنکارا دشوار کند.
در همین حال، لابی مزبور در دوران جو بایدن رضایت بسیاری از سناتورها و کارشناسان پنتاگون را جلب کرد تا سناریویی جدی برای تقویت همکاری دفاعی بین آمریکا و یونان شکل بگیرد.
در چارچوب همین فعالیت بود که آمریکا، توافق‌نامه‌های جدیدی را تحت توافقنامه همکاری دفاعی متقابل (MDCA) امضا کرد و امکان دسترسی به چهار پایگاه نظامی جدید در یونان، ایجاد شد. این پایگاه‌ها شامل مکان‌های استراتژیک در جزایر یونان است که دسترسی آمریکا را در دریای اژه و مدیترانه شرقی افزایش می‌دهد.
سناتورهای هر دو حزب آمریکا، بر سر این موضوع توافق نظر دارند که تقویت همکاری دفاعی بین آمریکا و یونان، راهبرد دقیق و دور اندیشانه‌ای برای مقابله با ترکیه و روسیه است. نکته مهم اینجاست که آمریکا در تعریف راهبرد نظامی خود در قبرس، آلمان، انگلیس و رژیم صهیونیستی را نیز با خود همراه کرد و عملاً سدی بر سر راه توسعه قدرت ترکیه به وجود آورد. به همین خاطر، تحلیلگران به این ارزیابی نهایی رسیده‌اند که آمریکا در حال تنظیم مجدد حضور نظامی خود در منطقه بر اساس همکاری با یونان، قبرس و اردن است و نقش ترکیه، دیگر محوری نیست.
روزنامه سوزجو به عنوان پرتیراژترین روزنامه چاپ آنکارا در گزارشی تحت عنوان «ترکیه محاصره شده است» درباره حضور نظامیان آمریکایی می‌گوید: «به طور سنتی، پایگاه هوایی اینجرلیک نقطه ثقل مهم حضور نظامیان آمریکایی در ترکیه و منطقه بود. اما حالا شاهد مدل استقرار جدیدی در امتداد محور یونان-قبرس-سوریه-عراق هستیم. نیروهای آمریکایی که در طول جنگ سرد، در بیش از 20 مرکز فعالیت می‌کردند، اکنون عملاً به پایگاه هوایی اینجرلیک و پایگاه راداری مالاتیا کورجیک محدود شده‌اند. پایگاه سوم جت در قونیه میزبان هواپیماهای آواکس در طول تمرینات است. تعداد نیروهای آمریکایی در اینجرلیک که در اواسط دهه 2010 حدود 5 هزار نفر بود، حالا به کمتر از 1500 نفر کاهش یافته و بسیاری از واحدهای عملیاتی به پایگاه‌هایی در یونان منتقل شده‌اند. رادار هشدار اولیه در کورجیک هم فقط پذیرای 50 پرسنل آمریکایی است. کاهش رتبه اینجرلیک توسط واشنگتن به پایگاه لجستیکی با دسترسی محدود، نشان دهنده تغییر نگرش آمریکا به اهمیت استراتژیک ترکیه است. البته یک ستاد فرماندهی زمینی در ازمیر نیز وجود دارد که کنترل آن در اختیار ناتو است».
آمریکا تعداد پایگاه‌ها و تأسیسات نظامی خود در یونان را به 11 پایگاه افزایش داده و بیش از 400 تانک، خودروی زرهی و 3 هزار قطعه تجهیزات به بندر و پایگاه دده آغاچ، در 40 کیلومتری مرز ترکیه، فرستاده و این بندر به یک مرکز لجستیکی برای محموله‌های نظامی به مقصد بلغارستان و رومانی، در جناح جنوب شرقی ناتو، تبدیل شده است.
دو پایگاه در جزایر کرت و لاریسا نیز پذیرای پدافند هوایی با موشک‌های پاتریوت و ناوشکن‌های ایجیس و پهپادهای آمریکایی MQ-9 Reaper هستند.
آمریکا در قبرس نیز 129 افسر اطلاعاتی خود را در پایگاه نظامی انگلیس مستقر کرده و در پایگاه دریایی ماری تاتلیسو هم به طور مشترک با نیروی دریایی فرانسه از این منطقه استفاده می‌کند.
از این گذشته پایگاه هوایی آندریاس پاپاندرو در پافوس برای استقرار هواپیماهای شناسایی آمریکایی در حال نوسازی است. همچنین پایگاه رهگیری الکترونیکی ترودوس و پایگاه اطلاعاتی آگیوس نیکولائوس به طور مشترک توسط آمریکا و انگلیس اداره می‌شوند و پایگاه کیپ گاتا در لارناکا نظارت الکترونیکی هماهنگ آمریکا و رژیم صهیونیستی را انجام می‌دهد.
تحلیلگران دفاعی چه می‌گویند؟
کاهش حضور نظامیان آمریکایی در ترکیه و افزایش اهمیت نظامی قبرس و یونان برای واشنگتن، موضوعی است که مورد توجه بسیاری از تحلیلگران سیاسی-نظامی آمریکایی و اروپایی قرار گرفته است.
مخرج مشترک این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده تجدید نظر استراتژیک در شرق مدیترانه است.
مایکل روبین از موسسه امریکن انترپرایز درباره این موضوع می‌گوید: «حفظ پایگاه هوایی اینجرلیک در ترکیه، دیگر یک نیاز ضروری نیست. آمریکا حالا در موقعیتی است که می‌تواند از اردن، یونان و قبرس، به سهولت و با دردسرهای سیاسی کمتر، هر نوع عملیاتی انجام دهد».
روبین بر این باور است که کاهش وابستگی به زیرساخت‌های ترکیه، یک راهبرد مهم برای ارتش آمریکا است. موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک مستقر در لندن، در گزارشی به این موضوع پرداخته و نوشته است: «پس از اختلافی که بر سر خرید سامانه موشکی اس 400 روسی به وجود آمد و همچنین پس از اتهاماتی که مقامات ترکیه درباره احتمال دست داشتن سیا در کودتای نافرجام 2016 مطرح کردند، هرگز روابط بین آمریکا و ترکیه، بهبود نیافت و به سطح سابق بازنگشته است. به همین خاطر، آمریکا در شرق مدیترانه، یعنی همان منطقه‌ای که ترکیه آن را حیاتی می‌داند، سیاست‌هایی را در پیش گرفته که از دید آنکارا، کاملاً خصمانه است».
در همین حال، استیون کوک پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی می‌گوید: «نقش ترکیه در ناتو به طور فزاینده‌ای معامله‌گرایانه و مبتنی بر بده بستان است. این رویکرد ترکیه، باعث شده که آمریکا، سیاست تنظیم مجدد را در دستور کار قرار دهد. اگر چه این به معنی رها کردن ترکیه نیست. اما باور کنیم، این یک تغییر واقعی است. واشنگتن روابط را قطع نمی‌کند، اما به وضوح در حال تغییر موقعیت پایگاه هایش است و میزان اعتماد آمریکا به ترکیه، همچون سابق نیست».
اغلب اندیشکده‌ها و تحلیلگران آمریکایی و اروپایی به مفاهیم «اعتماد» و «تغییر سطح رابطه» بین آمریکا و ترکیه اشاره کرده‌اند. حتی برخی از آنان، آشکارا از این موضوع صحبت می‌کنند که ترکیه، برای آمریکا، یک متحد شایان اعتماد قلمداد نمی‌شود و در عوض، میل واشنگتن به همکاری با یونان، افزایش معناداری پیدا کرده است.
ایان لسر از تحلیلگران صندوق مارشال آلمان درباره این موضوع می‌گوید: «یونان برای آمریکا، به شریک مهم در منطقه تبدیل شده که تصمیمات و رفتارهای او قابل پیش‌بینی است، ثبات سیاسی دارد و می‌توان به او اعتماد کرد. این صرفاً یک تغییر تاکتیکی نیست و کاملاً استراتژیک است. ثبات سیاسی یونان و همسویی کامل با ناتو، این کشور را به جایگزینی ترجیحی برای ترکیه تبدیل می‌کند».
تنش در شرق مدیترانه و قدرت نمایی‌های گهگاه ترکیه در سواحل قبرس و همچنین تمایل به همکاری‌های دفاعی دریایی با مصر و لیبی، توجه اروپایی‌ها را نیز جلب کرده و ناتالی توچی از موسسه امور بین‌الملل ایتالیا می‌گوید: «مدیترانه شرقی در حال تجزیه شدن است. آمریکا در این منطقه، با کنشگرانی همسو می‌شود که از نظم مبتنی بر قانون حمایت کنند. در حالی که قاطعیت ترکیه، امکان همکاری را پیچیده می‌کند، کار با یونان و دیگران آسان‌تر است. این نشان می‌دهد که ارزش‌های استراتژیک نیز اهمیت فراوانی دارند و یک کشور، نمی‌تواند صرفاً با اتکا به امتیازات جغرافیایی، همه مشارکت‌ها را شکل دهد».
حالا مدت‌هاست پایگاه هوایی تسالونیکی در سانتا کیلکیس به عنوان مرکز آموزش نیروهای زمینی ناتو و نقطه هماهنگی برای رزمایش‌های چندملیتی با نیروهای آمریکایی، به یک نقطه استراتژیک تبدیل شده و در دو سال گذشته، در این پایگاه‌ها نیز افزایش ظرفیت نفرات و تجهیزاتروی داده است: بندر تعمیر، نگهداری و تدارکات در جزیره سیروس، نقطه آموزشی و تدارکاتی در جزیره کالیمنوس، تأسیسات راداری در جزیره کارپاتوس، پایگاه هوایی کاستلی برای مقدمات استقرار F-35، پایگاه دریایی سالامیس برای سوخت‌گیری کشتی‌ها و هواپیماهای دریایی، پایگاه سودا (بی) در جزیره کرت به عنوان مهمترین مرکز نیروی دریایی آمریکا در مدیترانه و چندین نقطه دیگر. علاوه بر همه نقاط نظامی مزبور در یونان و قبرس، 1200 سرباز آمریکایی در شمال و شرق سوریه در پایگاه‌های رمیلان، حسکه، دیرالزور و التنف فعالیت می‌کنند و 2 هزار سرباز آمریکایی حضور اشغالگرانه در عین الاسد و حریر اربیل را ادامه می‌دهند. این همان تابلوی آرایش نظامی گسترده‌ای است که به قول روزنامه سوزجو چاپ آنکارا، عملاً به معنی محاصره کامل ترکیه توسط آمریکا قلمداد شده است.
