به گزارش خبرگزاری مهر، بافت تاریخی شهر یزد، نگین درخشان در قلب کویر، که به عنوان گسترده‌ترین میراث خشتی جهان در یونسکو به ثبت رسیده و این بافت تاریخی شهر به عنوان وسیع‌ترین و دست‌نخورده‌ترین میراث خشتی جهان شناخته می‌شود. این بافت منحصر به فرد با وسعتی حدود ۸۰۰ هکتار و دارا بودن بیش از ۱۷۰۰ اثر تاریخی ثبت شده، نمونه بی‌نظیری از معماری سازگار با اقلیم گرم و خشک کویری را به نمایش گذاشته است.
عناصر معماری کم‌نظیری همچون بادگیرها، ساباط‌ها، قنات‌ها و آب‌انبارها که نشان‌دهنده نبوغ معماران گذشته در مدیریت انرژی و منابع آبی است، از مهم‌ترین ویژگی‌های این بافت به شمار می‌رود. علاوه بر این، بافت تاریخی یزد به عنوان شهری زنده و پویا، توانسته حیات اجتماعی و فرهنگی خود را در طول قرن‌ها حفظ کند و همچنان میزبان ساکنان بومی باشد. این میراث ارزشمند با جاذبه‌های گردشگری متعدد، نقش بی‌بدیلی در توسعه اقتصادی استان از طریق جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا می‌کند و قابلیت تبدیل به قطب برتر گردشگری فرهنگی در سطح بین‌المللی را دارا می‌باشد.
این بافت مثل سایر بافت‌ها هر چند امروز در میانه افتخارات جهانی و چالش‌های محلی ایستاده است اما شهری زنده و پویا با نماد همزیستی مسالمت‌آمیز انسان و ادیان است. برای رفع چالش‌ها نیز، مسئولان و دست‌اندرکاران با عزمی راسخ در پی تبدیل این تهدیدها به فرصتی برای توسعه پایدار هستند. سال ۱۴۰۴ به عنوان سال تحول در میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نام‌گذاری شده و استان یزد، به عنوان الگویی ملی، در تلاش برای کسب پیشرفت در حفظ و احیای بافت تاریخی خود است و بر اساس گزارش‌های رسمی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یزد، مرمت بیش از ۶۰ بنای تاریخی با اعتباری بالغ بر یک هزار میلیارد ریال امسال آغاز شد که قرار است تا پایان سال به بهره‌برداری برسد.
مشارکت مردمی؛ کلید نجات و پایداری بافت‌های تاریخی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بافت تاریخی یزد، ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، با چالش‌هایی مانند فرسودگی ناشی از اقلیم کویری و ساخت‌وسازهای غیرمجاز روبرو است، اعتبارات دولتی کفاف حفاظت را نمی‌دهد؛ مشارکت مردم را کلید موفقیت در امور است و اقدامات مشارکتی با بخش خصوصی و مردمی، بافت را به سمت پایداری سوق داده است. همچنین، طرح هیئت امنایی بناها اختیارات بیشتری به محلی‌ها می‌دهد و یزد را الگویی برای استانها قرار می‌دهد.
سید محمد رستگاری، با اشاره به احیای برج و باروی شهر، مرمت مساجد کوشکنو و ریگ، و تبدیل خانه‌های قدیمی به مراکز صنایع‌دستی است گفت: این اقدامات زنجیره گردشگری را تقویت می‌کند. استان در حوزه گردشگری، رویدادهای متنوعی را در سال جاری برگزار کرده است، از جمله جشنواره ثبت جهانی زیورآلات سنتی و در تلاش برای احیای مثلث طلایی گردشگری با اصفهان و شیراز است.
این رویدادها، با تمرکز بر گردشگری رویدادمحور بوده و گردشگران داخلی و خارجی را در شش ماه نخست سال افزایش داده است و امسال ۷ هزار گردشگر خارجی در ۶ ماهه نخست سال داشتیم که نسبت به آمار سال گذشته با ۵ هزار گردشگر خارجی رشد گردشگر را نشان می‌دهد.
مشارکت کسبه، میراث فرهنگی و شهرداری
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به طرح مرمت و احیای بازارهای تاریخی یزد که از غنای معماری و تاریخی قابل توجهی برخوردارند اظهار کرد: در خیابان قیام یزد، پنج راسته بازار در جبهه شمالی و سیزده راسته در جبهه جنوبی وجود دارد که هرکدام هویت و جاذبه منحصر به فردی دارند. در حال حاضر، مرمت دو بازار شاهزاده فاضل و حضرت عباسی در دست اجراست و سایر بازارهای علاقمند نیز به مشارکت دعوت شده‌اند.
محمدرضا فلاحتی، با بیان اینکه یکی از ارکان اصلی این طرح، مشارکت فعال و سه‌جانبه کسبه، اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری یزد است گفت: این مشارکت به صورت تقسیم مسئولیت انجام می‌شود؛ به عنوان مثال در برخی بازارها کسبه مرمت سقف را بر عهده می‌گیرند، میراث فرهنگی ستون‌ها را ترمیم می‌کند و شهرداری نیز کف بازار را بهسازی خواهد کرد. میزان و نوع مشارکت کسبه بسته به شرایط و آسیب‌های هر بازار (مانند نوع آسیب در سقف، جرزها یا ستون‌ها) متفاوت است. از نظر مالی، سهم هر کاسب بسته به شرایط بازار متغیر است.
وی افزود: هدف نهایی این طرح، احیای کامل و جامع بازارهای تاریخی یزد با حفظ اصالت آنهاست. در قالب این طرح، علاوه بر مرمت بنا، اقدامات مدرنی مانند جمع‌آوری کابل‌های مزاحم، نصب نورپردازی مدرن، سیستم صوتی و دوربین‌های حفاظتی نیز انجام می‌شود تا این بازارها در عین حفظ هویت تاریخی، محیطی ایمن و با جلوه‌ای نوین برای بازدیدکنندگان فراهم آورند.
کلید نجات یزد در گرو عزم همگانی و سرمایه‌گذاری جمعی است بافت تاریخی یزد، این میراث گران‌بهای بشری، در مسیری سرنوشت‌ساز گام نهاده است. اگرچه چالش‌هایی همچون فرسودگی طبیعی و تعارضات ناشی از توسعه، بقای این شهر خشتی را با مخاطره روبرو کرده، اما رویکرد نوین مبتنی بر مشارکت سه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی، چراغ راهی روشن برای آینده آن پدید آورده است.
بدون تردید، حفاظت از چنین میراث عظیمی، تنها با نگاه موزه‌ای و منجمد کردن کالبد آن ممکن نخواهد بود. آنچه یزد را زنده و پویا نگاه می‌دارد، تلفیق هوشمندانه اصالت با کارکردهای امروزی، فراهم آوردن زیرساخت‌های مدرن در کالبدی تاریخی و تبدیل تهدیدها به فرصت‌های اقتصادی برای ساکنان آن است.
