خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب - زینب رازدشت: از دفتر مشق دوران مدرسه تا خودکارهای روی میز کار، نوشت‌افزار بخشی از خاطرات ارزشمند زندگی ماست. افزاری که در پشت جذابیت و ظاهر ساده‌اش به صنعتی پیچیده، متنوع و پرچالش قرار دارد. در این باره گفتگویی با مهرداد عالیپور عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، عضو بنیاد ملی نخبگان با رتبه سرآمد کارآفرینی، دارنده تندیس زرین ملی از وزارت صنعت معدن و تجارت و جایزه ملی کیفیت از سازمان ملی استاندارد و به‌عنوان تولیدکننده پیشرو و دانش‌بنیان این صنعت انجام داده‌ایم. در این گفتگو تلاش می‌کنیم تا در رابطه با چالش‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در مسیر توسعه زنجیره تأمین این صنعت و تأثیر آن بر پاسخ به نیاز خانواده‌ها و مصرف کنندگان، به بحث و تبادل نظر بپردازیم.
از چالش‌های این صنعت برایمان بگویید؟
صنایع خلاق شامل صنعت نوشت‌افزار، بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی طیف گسترده‌ای از محصولات را در بر می‌گیرد و این محصولات در جنبه‌های متنوعی با یکدیگر مشابه و در جنبه‌هایی کاملاً متفاوت هستند و هم‌پوشانی گسترده‌ای بین آنها وجود دارد ولی توضیحاتم در این بحث بر نوشت‌افزار مهندسی، اداری، دانش‌آموزی، سلامت محور و هنری متمرکز است.
محصولاتی مانند خودکار، مداد و مدادرنگی، پاک‌کن و تراش، انواع مدادهای مکانیکی و مغزی‌های آنها، غلط‌گیرهای مایع و نواری، انواع چسب‌ها، لوازم فایلینگ یا ذخیره‌سازی ماژیک‌ها، دنیای متنوعی از روان‌نویس‌ها و سایر محصولات فقط بخش کوچکی از محصولات این صنعت را شامل می‌شوند که علاوه بر تنوع صنعتی، تنوع سیستم‌ها و فرایندهای تولید، تنوع بازار هدف، تنوع ماشین‌آلات، تجهیزات و مواد اولیه مورد استفاده در آنها، گستردگی سرمایه‌گذاری و پیچیدگی راه‌اندازی واحدهای تولیدی پیشران و بزرگ را نمایان می‌کند و علاوه بر موارد صدرالاشاره به تنوع مورد تقاضای بازار، وجود تأمین کنندگان صنعتی و بازرگانی بزرگ خارجی و احاطه نام‌ها و نشانه‌های تجاری متعدد و متنوع ملی و بین‌المللی و عدم وجود نقشه راه صنعتی و برنامه مستند و فراگیر صنعتی در این بخش و تحولات دیجیتالی شدن و کاهش طول عمر محصولات این صنعت و بسیاری موارد دیگر از چالش‌های هستند که بایستی فعالان این صنعت با طراحی دقیق برنامه‌های راهبردی و عملیاتی بر آنها غلبه کنند.
وضعیت صنعت نوشت‌افزار و روندهای توسعه آن در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برای پاسخ به این سوال نیازمند تعیین پارامترهایی مانند دوره زمانی مطالعه و سایر عناصر لازم هستیم ولی در یک تحلیل شهودی به‌عنوان فعال این صنعت و در رابطه با روند تقریبی ۱۰ سال گذشته می‌توان گفت که فعالان صنعت نوشت‌افزار در گروه‌های صنعتی گروه‌های بازرگانی و گروه‌های توزیعی یا صنفی یا در تلفیق از این گروه‌ها فعالیت می‌کند و عموماً شامل افرادی دارای تخصص، تجربه، دانش علمی و دانش ضمنی و برخوردار از ضریب شرافت یا DQ بالا می‌باشند. آنچه که به وضوح قابل بیان است در ۱۰ سال گذشته تعداد فعالان این صنعت از لحاظ کمی و کیفی افزایش یافته و بازار رقابتی‌تری به نفع مصرف کنندگان به وجود آمده است.
به طور کاملاً روشن تعداد واحدهای صنعتی کیفیت و کمیت محصولات تولیدی و حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در بخش زیر ساخت، ماشین و تجهیزات سرمایه در گردش و سرمایه‌های انسانی، تخصص گرایی و تمایل به توسعه از طریق پردازش و انجام عملیات دانش‌بنیان افزایش یافته است و در یک بررسی میدانی و ساده از سطح عرضه به وضوح می‌توان دریافت که ضریب اشغال قفسه‌ها از طریق تأمین داخلی به طور چشمگیری گسترش یافته است.
چه اقداماتی می‌تواند رشد سریع این صنعت را در سال‌های آتی رقم بزند؟
در طی سال‌های گذشته فعالان صنعتی با چالش‌های کوچک و بزرگ روبه‌رو بوده‌اند، ولی در عین حال حمایت‌هایی از سوی نهادهای دولتی و عمومی مانند همراهی در تأمین و واگذاری زیرساخت، تأمین ارز پایین‌تر از نرخ آزاد، برای تأمین ماشین آلات، تجهیزات، مواد اولیه و محصول نهایی، تسهیل صدور مجوزها و در مواردی فراهم‌آوری منابع مالی و افزایش چشمگیر مراودات و رویدادها و ملاقات‌های فعالان صنعتی و مدیران و اعضای حکمرانی کشور به وجود آمده است. ولی به نظر می‌رسد توجه به چند نکته می‌تواند سرعت رشد واحدهای موجود و زمینه ایجاد واحدهای جدید را تسریع کند که برخی از آنها به این شرح است؛ اول آنکه توجه به این نکته که تأمین سرمایه و منابع مالی مطلوب برای همه واحدهای پیشران این سند شاید معادل کسری از منابع لازم برای یک واحد صنعتی در حوزه پتروشیمی فولاد، معدن، صنایع غذایی و نظایر آن باشد. دوم آنکه همه زیرساخت لازم و منابع لازم همچون زمین، ساختمان، آب، برق، گاز، نیروگاه لازم برای تشویق و تهییج فعالان این سند برای گرد هم آمدن در یک خوشه تخصصی با زنجیره تأمین کامل معادل بخش کوچکی از اختصاص منابع و سایر بخش های صنعتی است؛ این در حالی است که تأثیر این سند در جامعه و خصوصاً در نسل جوان و آینده‌ساز به لحاظ رفع موانع اقتصادی، رفتاری و بیومارکتینگ مانند درماندگی آموخته شده و حرکت به توسعه از طریق کنترل ادراک شده با هیچیک از صنایع کشور قابل مقایسه نیست و به عبارتی در نظام حکمرانی ارزش توجه ویژه به این سند بر اساس تحلیلSWOT و معیار هزینه - فایده بسیار سودمند خواهد بود.
سوم آنکه با توجه به عدم بلوغ صنعتی در حوزه نوشت افزار، ایجاد اقدامات راهبردی و عملیاتی در نظام حکمرانی خصوصاً در بخش های زیر مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خصوصاً در بخش ادارات کار و سازمان تأمین، وزارت امور اقتصاد و دارایی، خصوصاً در بخش امور مالیاتی و گمرک و وزارت صنعت معدن و تجارت خصوصاً در بخش مرتبط با سازمان محیط زیست و تأمین زیرساخت آب، برق، گاز و صدور مجوزها و ضوابط تخصیص سهمیه، بهینه‌سازی ارزی و نظایر آن مشابه رفتار صنایعی مانند پتروشیمی، صنایع فولاد، صنایع غذایی و لبنیات، پوشاک و نظایر آن می‌تواند موجب مرگ قبل از بلوغ این صنعت شود؛ چراکه همچنان به علت گردش مالی پایین در این صنعت و امکان افزایش هزینه در بخش ستاد و بالا رفتن آنچه که در علم اقتصاد منوکاست نامیده می‌شود، می‌تواند به برهم زدن تعادل هزینه ساخت‌یابی ستاد - صف در بنگاه‌ها شود و این صنعت را در مرحله نارس، زمین‌گیر کند؛ لذا توجه به موارد مذکور و برخی موارد دیگر و رفع چالش‌های حاصل از آن می‌تواند رشد سریع این صنعت را به همراه داشته باشد.
توصیه‌های نهایی شما برای چشم‌انداز روشن این صنعت چیست؟
قطعاً پاسخ به این سوال نیازمند طی کردن فرایند علمی برای دستیابی به نتیجه مطلوب است. در مجموع و صرفاً از نظر این جانب چند اقدام زیر به‌عنوان رکن اصلی و مقدم می‌تواند تحولی شگرف در این صنعت را در سرزمین مادریمان ایران ایجاد کند. پیش از بیان این نکات باید اعلام کنم که بنده در این بخش از صحبت‌های خود تمایل ندارم در رابطه با عوامل خارج از کنترل بخش‌های منفصل حاکمیت دولتی و مشکلات پیچیده و خارج از کنترل و اصلاح کوتاه مدت یا آنچه که ما در نمودار SWOT به‌عنوان عوامل خارجی یا تهدیدها نام می‌بریم بپردازم. بلکه بنده چند مورد را که کاملاً قابل کنترل و اصلاح سریع است و ما در علوم مدیریت آن را ضعف‌ها می‌نامیم صحبت می‌کنم و به عبارتی ساده‌تر در رابطه با مشکلاتی صحبت می‌کنم که در حال حاضر و شرایط فعلی قابل اصلاح و قطعاً زمینه‌ساز توسعه چشمگیر این صنعت در سطح ملی و بین‌المللی خواهد شد. این چند مورد شامل این است؛
۱. اصلاح ساختار نهادی و حکمرانی دولتی به منظور تجمیع تصمیمات و اقدامات مرتبط با صنعت نوشت‌افزار و ایجاد کارگروه ملی فراوزارتخانه‌ای و فراسازمانی در ذیل یا نظارت مستقیم وزارت صنعت معدن و تجارت برای طراحی نقشه توسعه صنعتی، بازرگانی و توزیعی صنعت نوشت‌افزار؛
۲. اصلاح ساختار نهادی تشکل‌های بخش خصوصی و تشکیل نهادهای بخش خصوصی با اجماع جمع اضداد برای دسترسی به نظرات جامع با بازیگری و نقش‌آفرینی تمام بازیگران صنعتی، بازرگانی و توزیعی و خصوصاً در جهت منافع بیش از ۸۰ میلیون نفر مصرف کننده و با رویکرد اقتصادی فراگیری یا اینکلوسیو به جای تمرکز بر منافع ناهمگون عده‌ای محدود از تولیدکنندگان یا بازرگانان یا توزیع کنندگان؛
۳. سازماندهی حاکمیت برای تجمیع حمایت‌ها و تأمین متمرکز منابع زیرساخت، تأمین سرمایه ارزان برای گسترش زیرساخت و سرمایه در گردش لازم برای فعالان این صنعت که قطعاً در مقایسه با سایر صنایع ناچیز خواهد بود؛
۴. ایجاد برنامه آموزشی متمرکز در سطح رشته‌های دانشگاهی، رشته‌های مهارتی، با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سازمان فنی حرفه‌ای کشور و وزارت آموزش و پرورش و سایر نهادهای مرتبط برای تربیت نیروی متخصص در بخش‌های مختلف پیکربندی، ایده تا محصول، تجربه ذی‌نفعان، مدیریت، کارآفرینی و بازیابی و خصوصاً توسعه راهبردی نوآوری، برای دستیابی به صنعتی در تراز جهانی.
البته موارد متنوع دیگری در این زمینه وجود دارد امیدواریم با مشاهده اقدامات عملیاتی برای توجه به موارد پیش گفته انگیزه انجام مطالعات بیشتر برای پیشنهادات بیشتر فراهم شود.صنعت نوشت‌افزار کشور به همت فعالان پرتلاش و دارای تخصص و تجربه علی رغم چالش‌ها و تهدیدها و ضعف‌های گسترده تاکنون روند مثبت در ایجاد و توسعه کمی و کیفی واحدهای خود نشان داده است و امیدواریم با حمایت‌ها و توجه بیشتر بتوانیم این رشد را از سطح خوب به سطح ملی و بین‌المللی برسانیم.
