فاطمه جوادی: صنایع هنوز تبعات ناشی از قطع برق در تابستان را پشت سر نگذاشته‌اند که زمزمه‌های محدودیت گاز آغاز شده است. با وجود اینکه شرایط آب و هوایی تغییر چندانی نداشته و هنوز وارد روزهای سرد پاییز نشده‌ایم، هشدارها بابت ایجاد محدودیت گاز برای صنایع آغاز شده است و پیش‌بینی‌هایی مبنی بر قطع گاز صنایع از ابتدای زمستان منتشر شده است. همچنین محمد اتابک، وزیر صمت به تازگی در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی آذربایجان شرقی با تاکید بر لزوم تامین گاز صنایع در زمستان، گفت: بهای تمام شده تولید در حال افزایش است و نگران تاب‌آوری تولیدکننده‌ها هستیم.
این در حالی است که تولیدکنندگان شرایط ایجادشده را بسیار دشوار توصیف می‌کنند و با تاکید بر این که تاب‌آوری آنها کاهش یافته است، از احتمال تعطیلی واحدهای صنعتی در آینده‌ای نزدیک صحبت می‌کنند. صنعتگران معتقد هستند تبعات اولویت قرار ندادن تولید به‌زودی گریبانگیر خود دولت خواهد شد. این موضوع تاثیر خود را به لحاظ اقتصادی با کاهش درآمدهای دولت و به لحاظ اجتماعی با تبعات ناشی از بیکاری نشان خواهد داد. از طرفی این سوال پیش آمده است که چرا دولت برنامه جامعی برای رفع ناترازی انرژی از دوش صنایع انجام نمی‌دهد و آیا برنامه‌ای برای ایجاد تغییر بنیادی وجود دارد. از طرف دیگر رفتار وزارتخانه‌های مرتبط با تامین انرژی صنایع نیز مبهم است. با تکرار محدودیت‌های انرژی در چند سال گذشته این سوال ایجاد شده است که چرا بین وزارتخانه‌ها برای تامین انرژی هماهنگی وجود ندارد. مسوولان وزارت صمت در این زمینه به خلف وعده برخی نهادهای دولتی اشاره می‌کنند.
سعید شجاعی، معاون برنامه‌ریزی، نوآوری و هوشمندسازی وزارت صمت در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص پیش‌بینی میزان محدودیت‌های گاز صنایع گفت: میزان محدودیت‌ها وابسته به میزان گازی است که به نیروگاه‌ها اختصاص خواهد یافت. طی هفته جاری میزان گاز نیروگاه‌ها مشخص می‌شود و بعد از آن میزان گازی که به صنایع تخصیص داده می‌شود مشخص خواهد شد. متناسب با رایزنی‌هایی که انجام شده میزان توزیع گاز برای واحدهای انرژی‌بر و SMEها انجام خواهد شد. در حال حاضر هماهنگی‌های داخلی در مورد این که با چه اولویتی گاز تخصیص داده شود در وزارتخانه انجام شده است. ما منتظر این هستیم که اگر قرار است در دی ماه محدودیت‌هایی اعمال شود این میزان محدودیت دقیقا چقدر است تا متناسب با میزان محدودیت، با اولویت‌بندی که وجود دارد و هماهنگی با صنایع، بین صنایع مختلف گاز توزیع کنیم.
اقداماتی مانند انجام تعمیرات صنایع در زمان محدودیت گاز و اولویت قرار دادن صنعتی که باید زنجیره‌اش پایدار بماند، انجام می‌شود تا در کل زنجیره دچار لطمه اساسی نشویم. شجاعی افزود: میزان تولید گاز نسبت به سال گذشته تغییر نکرده است. احتمالا حدود 850میلیون مترمکعب در روز تولید خواهیم داشت. میزان مصرف روزانه صنایع به جز پتروشیمی، حدود 140میلیون مترمکعب است. پیش‌بینی ما این است که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، با ذخیره گازوئیل و سوخت نیروگاه‌ها که بیش از دو برابر میزان ذخایر سال گذشته است، امسال محدودیت کمتری داشته باشیم. حداقل این که قطعی برق چندانی نداشته باشیم و محدودیت گاز هم تشدید نشود و تقریبا مانند سال گذشته باشد.
معاون وزیر صمت درخصوص علت برخی ناهماهنگی‌ها میان وزارتخانه‌های مرتبط برای تامین انرژی مورد نیاز صنایع نیز گفت: با توجه به بحران‌هایی که وجود داشت کارگروه بهینه‌سازی از سال گذشته در وزارت کشور شکل گرفته است. در این کارگروه با مدیریت وزارت کشور و با حضور شرکت گاز، وزارت نیرو، وزارت صمت و شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، جلسات هماهنگی برگزار می‌شود. اما در برخی موارد با توجه به عمق بحران، صنعت بیش از میزان پیش‌بینی شده با محدودیت مواجه می‌شود. جلسات مشترک با وزارت نیرو هم برگزار می‌شود، اما گاهی خلف وعده‌هایی اتفاق می‌افتد. تخصیص مشخصی مورد توافق قرار می‌گیرد، اما در عمل آن اتفاق نمی‌افتد و یا بحران پیش‌بینی نشده‌ای رخ می‌دهد و برنامه‌ریزی که از قبل انجام شده است، تحقق پیدا نمی‌کند.
معاون وزیر صمت با اشاره به این که یک برنامه جامع درخصوص رفع ناترازی‌های انرژی در نهاد ریاست جمهوری در دست اقدام است، گفت: موضوع ناترازی یک موضوع کلان است و فقط به بخش صنعت مربوط نیست. از بین بردن ناترازی بخش صنعت قاعدتا وابسته به میزان مصرف بخش خانگی و تجاری است. باید یک بهینه‌سازی را شاهد باشیم تا گاز در اختیار بخش صنعت قرار گیرد. بخش صنعت هم به صورت موازی باید بهینه‌سازی و به روزرسانی تکنولوژی‌ها را انجام دهد تا ناترازی مدیریت و رفع شود.
شجاعی درخصوص راهبردهایی که در بخش صنعت و معدن برای کاهش و رفع ناترازی‌ها پیگیری شده است، گفت: اگرچه تولید و تامین انرژی وظیفه ذاتی ما نیست به عمق بحران ورود کردیم و در حوزه گاز در بالادست سرمایه‌گذاری کردیم. در بحث برق هم به همین شکل صنایع نیروگاه‌های خودتامین احداث کردند و احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر را هم در سطح خوبی پیش برده‌اند. در این رابطه یک چالش قابل‌توجه داریم که مانع از سرمایه‌گذاری‌های بیشتر است. صنعت به تامین و تولید انرژی ترغیب می‌شود، اما متاسفانه در پیک تولید برق تولید شده توسط صنایع در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد.
معاون وزیر صمت توضیح داد: سال گذشته در فصل سرما 10میلیون مترمکعب گاز برای نیروگاه‌های خودتامین نیاز داشتیم، اما در پیک مصرف صرفا 1میلیون مترمکعب گاز دریافت کردیم. نیروگاه‌ها از مدار خارج شدند و در اولویت تامین گاز نبودند. امسال هم در زمان اوج مصرف، برق تولیدی صنایع به شبکه اختصاص یافت و برق صنایع قطع شد. این موارد خلف وعده‌هایی است که اتفاق می‌افتد و مانع از سرمایه‌گذاری‌های جدید می‌شود. معاون وزیر صمت گفت: برخی سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت انجام شده که امسال به بهره‌برداری نمی‌رسد. طرح‌هایی که از سال قبل آغاز شده است با قوت بیشتری ادامه پیدا خواهد کرد. ضمن این که برخی شرکت‌های فولادی طرح جایگزین بخاری را با شرکت گاز پیگیری کردند. از محل این صرفه‌جویی به آنها گاز تخصیص داده شد و گاز هم قطع نشد. این اتفاق تجربه موفقی بود و می‌توان این جنس فعالیت‌ها را تقویت کرد. شجاعی افزود: در بخش بهینه‌سازی هم این موضوع که در تولیدات صنعتی استانداردهای سختگیرانه اجرایی شود در دست اقدام است و هم این که در خود فرآیندها بتوانیم بهینه‌سازی را جلو ببریم.
وی بیان کرد: بخش صنعت از تامین گاز از طریق واردات نیز استقبال می‌کند. وزارت صمت و بخش خصوصی موافقت خود را به صورت مکتوب اعلام کرده‌اند. در این زمینه مواردی از سوی کشورهای طرف قرارداد مطرح است و شرکت گاز هم ادله خود را دارد. این موضوع تا حدودی پیش رفته است، اما با برخی چالش‌ها مواجه شده است.
معاون وزارت صمت در پایان تاکید کرد: بارها در گزارش‌های شفاهی و مکتوب به مجموعه دولت و خود آقای رئیس‌جمهور میزان عدم‌النفع تولید از محل ناترازی‌های انرژی و تبعات این موضوع منتقل شده است. عدم‌النفع بخش صنعت و معدن در سال گذشته 303 همت بود. سال گذشته به لحاظ محدودیت‌های انرژی سال خاصی را پشت سر گذاشتیم. صنایع از ابتدای آبان ماه با محدودیت گاز و همزمان از آذرماه با محدودیت برق مواجه شدند. عدم‌النفع بخش صنعت در 6 ماهه نخست امسال به 200 همت رسیده است. برآورد عدم‌النفع تا پایان سال رقمی مشابه سال گذشته است. البته باید منتظر شرایط آب و هوایی ماند، اما قاعدتا کمتر از سال گذشته نخواهد بود.
مجتبی رضوی، نایب رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، در رابطه با مشکلاتی که صنعت به دلیل ناترازی با آن مواجه است، به «دنیای اقتصاد» گفت: صنعت از اردیبهشت ماه با قطعی برق و از آبان ماه با قطعی گاز مواجه است و سیاست‌های ناپایدار دولت تولید را با اختلال جدی مواجه کرده است. صنایع از سال گذشته به دلیل نبود گاز با قطعی همزمان گاز و برق و عدم تامین انرژی کافی مواجه شده‌اند. بخش اعظم صنایع حتی قادر به تامین هزینه‌های سربار خودشان نیستند و دچار ضرر شده‌اند.
وی افزود: مصائب صنعت پایانی ندارد. برای گاز هم جایگزین مناسبی وجود ندارد و سوخت‌های مایع هم در بزنگاه‌ها به دست صنایع نخواهد رسید. چرا که قسمت قابل ملاحظه‌ای از سوخت مایع در فصول سرد برای تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها استفاده می‌شود و عملا صنعت از آن بابت هم دچار مشکل خواهد شد. وی در ادامه گفت: بخش عمده‌ای از صنایع به دلیل قطع برق در تابستان زیر 50 درصد ظرفیت کار کردند و همین اتفاق در مورد قطع گاز طی زمستان تکرار خواهد شد. مخصوصا تولید صنایع بزرگ و انرژی‌بر به زیر 50 درصد خواهد رسید. در چنین شرایطی نگهداشت واحدها بسیار دشوار می‌شود. واحدها یک ظرفیت ذخیره داشتند که با اتفاقاتی که طی یک تا دو سال گذشته رخ داده، مصرف شده است.
به گفته رضوی، ناترازی گاز از سال‌های گذشته وجود داشت، اما به دلیل این که روابط با ترکمنستان بهتر بود و قسمتی از گاز مناطق شمالی از این کشور تامین می‌شد، عملا کل قطعی‌های گاز در طول سال حدود 10 روز بود. از طرفی روابط با ترکمنستان تیره شده و از طرف دیگر استحصال گاز هم کاهش یافته است. به دلیل کمبود منابع مالی بخشی از سرمایه‌گذاری موردنیاز صنایع در بخش تامین گاز انجام نشد و همزمان مصرف گاز در کشور افزایش یافت. این عوامل سبب شد تا یک ناترازی عظیمی در حوزه مصرف گاز ایجاد شود. این ناترازی در سه سال اخیر بیشتر خود را نشان داده است. عملا واحدهای صنعتی بدون گاز زمستان را به سر رسانده‌اند. به صورت پراکنده گاز در اختیار داشته‌اند، نتوانستند درآمد کسب کنند و درآمد آنها مداوم در حال کاهش است. در چنین شرایطی با تعطیلی واحدهای صنعتی در آینده‌ای بسیار نزدیک مواجه خواهیم شد.
رضوی در ادامه گفت: سیاستگذاران متوجه نیستند که تصمیمات امروزشان چه تاثیری در آینده اقتصاد ایران دارد. با ضرری که تولیدکنندگان متحمل می‌شوند از قدرت مالیات‌ستانی خودش هم به آن نسبت کاسته می‌شود. مرگ خاموش صنعت در نهایت خود دولت را گرفتار خواهد کرد. جنگ تحمیلی 12 روزه و متعاقب آن افزایش هزینه‌های تعرفه برق و گاز سبب تعدیل نیرو توسط واحدهای صنعتی شد. او افزود: نگاه بلندمدت برای مسائل وجود ندارد. سیاستگذاران استراتژی روزانه دارند و برای مسائل روزمره تصمیم می‌گیرند و قدرت تبیین و حل مسائل آینده وجود ندارد. بخشی از مشکل سیاستگذاری این است که افراد تصمیم‌ساز فاقد صلاحیت‌های حداقلی تخصصی هستند.
