به گزارش بهداشت نیوز، خانواده همیشه نخستین و امن‌ترین جایگاه برای هر انسانی بوده است. جایی برای محبت، همدلی و تکیه‌گاه بودن. اما در سال‌های اخیر گوشی‌های هوشمند به‌طور چشمگیری وارد زندگی ما شده‌اند و سبک روابط را تغییر داده‌اند. حالا دیگر در بسیاری از خانه‌ها سکوتی عجیب برقرار است؛ سکوتی که پشت صفحه‌های درخشان موبایل‌ها پنهان شده. این سؤال مهم مطرح می‌شود که آیا موبایل توانسته جای خانواده را بگیرد؟

خانواده؛ پناهگاه همیشگی

نهاد خانواده در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. سفره‌های ساده‌ای که همه دور آن جمع می‌شوند، شب‌نشینی‌های خانوادگی، حرف‌های پدر و مادر و بازی بچه‌ها همیشه بخشی از خاطرات جمعی ما بوده است. خانواده اولین مدرسه‌ زندگی و اولین پناهگاه عاطفی هر فرد است. اما با تغییرات سریع دنیای امروز، این جایگاه آرام‌آرام زیر سایه تکنولوژی رنگ دیگری به خود گرفته است.

موبایل؛ وسیله‌ای کارآمد یا همدمی پررنگ؟

گوشی‌های هوشمند ابتدا برای تماس و ارتباط ساخته شدند اما به‌تدریج به وسیله‌ای برای سرگرمی، کار، آموزش و حتی خرید تبدیل شدند. حالا موبایل‌ها شبانه‌روز همراه ما هستند. بسیاری از مردم حتی هنگام خواب گوشی‌شان را کنار بالش می‌گذارند. در آمارهای جهانی آمده است که کاربران ایرانی به‌طور میانگین روزانه بیش از چهار ساعت از وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند. این عدد در واقع معادل نیمی از ساعات بیداری یک فرد شاغل است! طبیعی است که چنین همراه دائمی بتواند روی روابط خانوادگی هم تأثیر بگذارد.

لحظه‌هایی که خانواده در سایه می‌رود

اگر نگاهی به خانه‌های امروز بیندازیم، صحنه‌های مشابهی می‌بینیم. سر میز شام، هر کسی سرش در گوشی خودش است؛ کودکی که به‌جای صحبت با والدینش، مشغول بازی آنلاین است؛ والدینی که آن‌قدر سرگرم مرور شبکه‌های اجتماعی هستند که متوجه صحبت فرزندشان نمی‌شوند. این‌ها تصویرهای آشنایی است که نشان می‌دهد موبایل می‌تواند صمیمیت‌های خانوادگی را کم‌رنگ کند.

نقش مثبت موبایل در خانواده

البته همه چیز منفی نیست. موبایل توانسته فاصله‌ها را کم کند. بسیاری از خانواده‌ها که فرزندانشان در شهر یا کشور دیگری زندگی می‌کنند، با تماس تصویری دلشان را گرم می‌کنند. گروه‌های خانوادگی در شبکه‌های اجتماعی هم ابزاری برای هماهنگی کارها و خبر گرفتن از همدیگر شده است. بنابراین موبایل در ذات خود دشمن خانواده نیست؛ بلکه شیوه‌ استفاده‌ ما از آن است که تعیین می‌کند همراه مفید باشد یا رقیب خطرناک.

پیامدهای روانی و اجتماعی

کارشناسان هشدار می‌دهند که استفاده افراطی از موبایل پیامدهای مختلفی دارد. وابستگی شدید به گوشی باعث اضطراب، بی‌خوابی و کاهش تمرکز می‌شود. نوجوانان بیش از همه در معرض این آسیب هستند. آن‌ها به‌جای گفت‌وگو با خانواده، به دنبال تأیید در شبکه‌های اجتماعی می‌گردند. از طرف دیگر، مهارت‌های گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره در نسل جدید ضعیف‌تر شده است. این روند به مرور زمان فاصله‌ عاطفی میان اعضای خانواده را بیشتر می‌کند. یک مثال ساده؛ شامی که باید پر از خنده و گفت‌وگو باشد، تبدیل به لحظه‌ای بی‌کلام می‌شود که همه در دنیای مجازی خودشان غرق‌اند. همین لحظه‌های کوچک اگر تکرار شوند، خانواده‌ها را از درون تهی می‌کنند.

خانواده شبکه‌ای؛ تغییر سبک زندگی

جامعه‌شناسان از اصطلاح «خانواده شبکه‌ای» استفاده می‌کنند؛ خانواده‌ای که بیش از آنکه دور هم جمع باشد، در گروه‌های مجازی و کانال‌ها با هم ارتباط دارد. شاید این سبک زندگی اجتناب‌ناپذیر باشد اما خطر اینجاست که پیوندهای واقعی، جای خود را به پیام‌های کوتاه و شکلک‌های خندان بدهد. در حالی که هیچ پیامکی نمی‌تواند جای یک آغوش گرم یا یک نگاه صمیمی را بگیرد.

راهکارها برای بازگرداندن صمیمیت

با وجود همه نگرانی‌ها، راه‌حل‌ها ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنیم. مهم این است که خانواده‌ها بخواهند تغییر کنند.

زمان‌های بدون موبایل: ساده‌ترین کار این است که قانون بگذاریم هنگام غذا خوردن یا دورهمی‌ها موبایل کنار گذاشته شود. خاموش کردن گوشی سر میز شام، می‌تواند به بازگشت گفت وگوهای خانوادگی کمک کند.

گفت‌وگوهای کوتاه اما صمیمی: حتی ۱۰ دقیقه صحبت واقعی در طول روز، اثر بیشتری از ساعت‌ها گشت‌وگذار در فضای مجازی دارد. والدین اگر با دقت به فرزندان گوش بدهند، آن‌ها کمتر به دنبال توجه در فضای آنلاین خواهند رفت.

آموزش به نسل جدید: بچه‌ها باید یاد بگیرند موبایل وسیله است نه همه زندگی. آموزش استفاده درست از موبایل، هم در خانه و هم در مدرسه ضروری است. این آموزش‌ها می‌تواند شامل محدود کردن زمان استفاده یا آشنایی با خطرات فضای مجازی باشد.

سرگرمی‌های مشترک خانوادگی: وقتی خانه پر از شادی و فعالیت‌های دسته‌جمعی باشد، اعضا کمتر به گوشی پناه می‌برند. یک پیاده‌روی خانوادگی، پختن یک غذا با هم یا حتی تماشای فیلم می‌تواند جایگزین ساعت‌ها خیره شدن به صفحه کوچک موبایل باشد.

روز بدون موبایل: برخی خانواده‌ها یک روز در هفته را برای زندگی بدون گوشی تعیین می‌کنند. تجربه نشان داده این کار علاوه بر افزایش صمیمیت، حس آرامش بیشتری به خانه می‌آورد.

الگو بودن والدین: بچه‌ها بیشتر از هر توصیه‌ای، رفتار پدر و مادر را تقلید می‌کنند. اگر والدین خودشان به‌جای گوشی به گفت‌وگو اهمیت بدهند، فرزندان هم همین مسیر را ادامه خواهند داد.

در برخی کشورها برای کاهش اعتیاد به موبایل، کمپین‌های اجتماعی اجرا شده است. مثلاً در کره جنوبی «کمپ موبایل‌زدایی» برگزار می‌شود که در آن نوجوانان چند روز بدون گوشی در طبیعت زندگی می‌کنند. در فرانسه قانون ممنوعیت استفاده از موبایل در مدارس اجرا می‌شود. چنین تجربه‌هایی نشان می‌دهد که مدیریت درست استفاده از موبایل امکان‌پذیر است و نتایج مثبتی هم دارد.

با همه تغییراتی که فناوری به همراه آورده، هنوز هیچ چیز نمی‌تواند جای خانواده را بگیرد. خانواده جایی است برای عشق بی‌قید و شرط، برای شنیدن و شنیده شدن، برای آرامش در میان طوفان زندگی. موبایل هرچقدر هم پیشرفته باشد، نمی‌تواند جای دست‌های پدر، نگاه مادر یا بازی‌های کودکانه را پر کند.

پس پاسخ روشن است؛ موبایل جایگزین خانواده نیست و نخواهد شد. اما اگر مراقب نباشیم، می‌تواند آرام‌آرام به رقیبی برای آن تبدیل شود. وظیفه‌ ما این است که با مدیریت هوشمندانه، این وسیله کارآمد را در خدمت خانواده قرار دهیم، نه در برابر آن.