همشهری آنلاین - گروه سیاسی: رسانه‌های بین‌المللی در ۲۴ ساعت گذشته مدعی شدند دولت اسرائیل با خروج شماری از بستگان اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی سابق حماس، از نوار غزه موافقت کرده است. اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس مردادماه ۱۴۰۳ در تهران به شهادت رسید. این گزارش‌ها می‌گویند تصمیم یادشده پس از درخواست مستقیم دولت ترکیه اتخاذ شده و شامل دست‌کم ۱۶ عضو خانواده هنیه از جمله نزدیک‌ترین بستگان او بوده است. این گزارش‌ها از سوی میدل‌ایست‌آی، ریپورت آذربایجان و ترکیش‌مینت منتشر شدند.
منابع خبری اسرائیلی و بین‌المللی هنوز این موضوع را به‌طور رسمی تایید نکرده‌اند، اما میدل‌ایست‌آی این خبر را به نقل از «منابع آگاه منطقه‌ای» انحصاری توصیف کرده و مدعی شده است که روند خروج این افراد «در سکوت کامل رسانه‌ای و با هماهنگی امنیتی میانجی‌ها» انجام شده است.
درخواست ترکیه و تایید منابع ثانویه
وب‌سایت ترکیه‌ای ترکیش‌مینت در نخستین اخبار مربوط نوشت که آنکارا از چند هفته قبل در تماس با مقام‌های اسرائیلی و مصری، خواستار خروج شماری از غیرنظامیان و بستگان رهبران حماس از غزه شده بود. این گزارش می‌افزاید که رایزنی‌ها از طریق سرویس اطلاعات ملی ترکیه (MIT) و با اطلاع دفتر نخست‌وزیری اسرائیل صورت گرفته است.
در متن خبر آمده است که «آنکارا با تاکید بر جنبه انسانی ماجرا، از اسرائیل خواست اجازه دهد بستگان نزدیک اسماعیل هنیه، که بخشی از آن‌ها در درگیری‌های اخیر خانه و بستگان خود را از دست داده‌اند، از گذرگاه رفح خارج شوند».
همچنین پایگاه ریپورت آذربایجان مدعی شد خروج این خانواده‌ها از طریق خاک مصر انجام گرفته و در میان افراد خارج‌شده «زن‌ها و کودکان» حضور داشته‌اند. این رسانه آذربایجانی زمان دقیق عبور را اعلام نکرد، اما نوشت عملیات انتقال طی ۴۸ ساعت گذشته تکمیل شده است.
بازتاب اولیه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
نخستین‌بار راگیپ سویلو (Ragıp Soylu) خبرنگار ارشد ترکیه‌ای در شبکه اجتماعی ایکس این خبر را منتشر کرد. او در پستی که حدود ۲۳ ساعت پیش منتشر شد، نوشت: اسرائیل به درخواست ترکیه، به اعضای خانواده اسماعیل هنیه اجازه داد از نوار غزه خارج شوند. این گام در چارچوب تلاش‌های دیپلماتیک آنکارا برای کاهش بحران انسانی غزه صورت گرفته است.
اندکی پس از انتشار این توییت، چند رسانه منطقه‌ای آن را بازنشر کردند. بیشتر رسانه‌های عربی مانند العربیه و القدس العربی نیز با استناد به همین منبع، خبر را با عنوانی مشابه منتشر کردند و آن را نشانه‌ای از «دور تازه‌ای از هماهنگی امنیتی میان ترکیه و اسرائیل» دانستند.
رابطه متغیر ترکیه و اسرائیل
روابط ترکیه و اسرائیل در سال‌های اخیر نوسانات چشمگیری داشته است. در پی حملات اسرائیل به غزه و کشته‌شدن چند شهروند ترک در کشتی «ماوی مرمره» در سال ۲۰۱۰، روابط ۲ کشور به پایین‌ترین سطح رسید. با این حال از سال ۲۰۲۲، دولت رجب طیب اردوغان روندی از «عادی‌سازی حساب‌شده» را در پیش گرفت و سفارت‌ها در آنکارا و تل‌آویو بار دیگر فعال شدند.
در جریان جنگ اخیر غزه، ترکیه یکی از بازیگران فعال دیپلماسی میانجی‌گرانه میان اسرائیل و حماس بود. هرچند لحن مقامات ترک در برابر تل‌آویو تند بوده، اما کانال‌های اطلاعاتی و امنیتی میان ۲ طرف قطع نشده است. خبر اخیر درباره خروج خانواده هنیه می‌تواند مصداقی از همین تعامل پنهان و هم‌زمان با تقابل آشکار سیاسی باشد.
تحلیلگران خاورمیانه در گفت‌وگو با رسانه‌های ترکیه‌ای معتقدند که هدف آنکارا از این اقدام، نمایش قدرت میانجی‌گری در سطح انسانی و سیاسی بوده است؛ ترکیه می‌خواهد نشان دهد در حالی‌که دیگر کشورهای منطقه فقط بیانیه صادر می‌کنند، او قادر است مستقیما با اسرائیل بر سر جان افراد مذاکره کند.
واکنش‌های اولیه از سوی طرف‌های درگیر
تا زمان تنظیم این گزارش، دولت اسرائیل هیچ بیانیه رسمی‌ای درباره خبر یادشده منتشر نکرده است. دفتر نخست‌وزیری نیز از پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره «تایید یا تکذیب» ماجرا خودداری کرده است. رسانه‌های اسرائیلی از جمله وای‌نت‌نیوز و اورشلیم‌پست هنوز به خبر مستقلی در این زمینه نپرداخته‌اند، اگرچه برخی خبرنگاران دفاعی اسرائیلی در شبکه‌های اجتماعی از «صحت احتمالی گزارش میدل‌ایست‌آی» سخن گفته‌اند.
در سوی مقابل، مقامات حماس نیز تاکنون سکوت کرده‌اند. یکی از تحلیلگران نزدیک به این گروه در گفت‌وگو با القدس العربی گفت: «در وضعیت کنونی، اولویت رهبری حماس، حفظ امنیت خانواده‌های رهبران است نه بهره‌برداری تبلیغاتی از خروج آن‌ها.» او افزود که برخی از بستگان هنیه از سال‌ها پیش در قطر و ترکیه زندگی می‌کنند و خروج باقی خانواده از غزه «تغییری در جایگاه سیاسی رهبران حماس ایجاد نمی‌کند».
جایگاه اسماعیل هنیه و خانواده‌اش در معادلات جنگ اخیر
بستگان نزدیک اسماعیل هنیه در ماه‌های گذشته در جریان بمباران‌ها و درگیری‌های غزه هدف حملات اسرائیل قرار گرفته‌اند و برخی از آن‌ها از بین رفتند یا زخمی شدند. در تابستان ۲۰۲۵، ۳ پسر او در جریان بمباران محله الشجاعیه در شرق غزه کشته شدند. آن حمله، یکی از خونبارترین عملیات‌های اسرائیل در طول جنگ اخیر بود و به مرگ ده‌ها عضو خانواده او انجامید.
بر همین اساس، خبر احتمال خروج باقی اعضای خانواده هنیه از غزه برای بسیاری از ناظران «قابل‌پیش‌بینی» بود. یک مقام پیشین وزارت خارجه ترکیه در گفت‌وگو با روزنامه دیلی‌صباح گفته است: «پس از مرگ فرزندان هنیه، ترکیه تعهد اخلاقی حس می‌کرد که دست‌کم امنیت بستگان او را تضمین کند؛ این نه حمایت از حماس، بلکه اقدامی انسانی در شرایط بحرانی است.»
جزئیات گزارش خروج بازماندگان حماس
گزارش میدل‌ایست‌آی که به قلم خبرنگاران مستقر در استانبول نوشته شده، می‌گوید خانواده‌های یادشده «با گذرنامه‌های موقت و تحت نظارت نیروهای مصری از غزه به سینا منتقل شدند». به گفته منابع این رسانه، این افراد قرار است از مصر به ترکیه پرواز کنند و آنکارا محل اقامت موقت آن‌ها را در یکی از شهرهای جنوبی خود فراهم کرده است.
میدل‌ایست‌آی همچنین نوشته است که این اقدام بخشی از «بستهاعتمادسازی» میان ترکیه و اسرائیل است که در روزهای اخیر شامل تبادل اطلاعات انسانی درباره اسرای غیرنظامی و ارسال کمک‌های بشردوستانه نیز شده است.
در پایان گزارش آمده است: منابع دیپلماتیک ترکیه تاکید کردند این اقدام با هدف انسان‌دوستانه انجام شده و هیچ پیام سیاسی مستقیمی در آن نیست، اما نشان می‌دهد کانال‌های گفت‌وگو بین ۲ طرف باز و فعال‌اند.
دیدگاه تحلیلگران: دیپلماسی یا نمایش؟
تحلیلگران اسرائیلی و منطقه‌ای نسبت به انگیزه‌های تل‌آویو در این اقدام دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی مانند رون بن‌یشای، تحلیل‌گر دفاعی در تل‌آویو، معتقدند اسرائیل با این اقدام می‌خواهد چهره‌ای «منعطف و انسانی» از خود نشان دهد، به‌ویژه در آستانه نشست شورای امنیت درباره بحران غزه. او در یادداشتی در شبکه ۱۲ اسرائیل نوشت: «اجازه خروج خانواده هنیه، اقدامی نمادین است تا نشان دهد اسرائیل صرفا با رهبران نظامی حماس می‌جنگد نه با خانواده‌هایشان.» در مقابل، برخی تحلیلگران عربی این اقدام را بخشی از بازی سیاسی بزرگ‌تر می‌دانند. به‌نوشته روزنامه العربی الجدید، ترکیه و اسرائیل هر ۲ از این حرکت بهره تبلیغاتی می‌برند: آنکارا خود را میانجی موثر معرفی می‌کند و تل‌آویو می‌کوشد وجهه خود را در افکار عمومی غربی ترمیم کند.
سکوت نهادهای بین‌المللی
تا لحظه نگارش این گزارش، هیچ نهاد بین‌المللی مانند سازمان ملل یا صلیب سرخ بین‌المللی درباره خروج این خانواده‌ها اظهار نظر نکرده است. تنها واکنش رسمی، از سوی یک مقام اتحادیه اروپا بوده که در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه گفته است: «هرگونه خروج امن غیرنظامیان از غزه، در شرایطی که بحران انسانی به اوج رسیده، اقدامی مثبت است؛ با این حال ما تایید مستقلی از جزئیات آن در دست نداریم.»
از دیدگاه تحلیلگران، اگر خبر خروج خانواده هنیه درست باشد، این نخستین‌بار از آغاز جنگ است که اسرائیل به خروج اعضای وابسته به سطوح عالی حماس از غزه رضایت داده است. برخی کارشناسان آن را نشانه‌ای از «اعتمادسازی محدود» میان تل‌آویو و آنکارا می‌دانند، در حالی که برخی دیگر هشدار می‌دهند چنین اقداماتی می‌تواند حساسیت گروه‌های تندرو اسرائیلی را برانگیزد.
به نوشته ستون‌نویس روزنامه هاآرتص، این موضوع ممکن است در داخل اسرائیل نیز بحث‌برانگیز شود: «اجازه خروج بستگان کسی که اسرائیل او را رهبر یک سازمان تروریستی می‌داند، می‌تواند واکنش سیاسی شدیدی در کابینه و میان رای‌دهندگان راست‌گرا ایجاد کند.»
