دستگاه داخل رحمی یا آی یو دی (IUD) نوعی روش جلوگیری از بارداری است که توسط پزشک درون رحم شما قرار داده میشود. آی یو دیها رایجترین نوع پیشگیری از بارداری طولانی مدت و برگشتپذیر (LARC) هستند. پس از قرار گرفتن آییودی در رحم، تا زمان تعویض آن (بین سه تا ده سال، بسته به نوع برند) نیازی نیست نگران پیشگیری از بارداری باشید. آییودیها و ایمپلنتهای ضدبارداری، موثرترین روش پیشگیری از بارداری بدون جراحی محسوب میشوند.
اگر تصمیم بگیرید باردار شوید، پزشک میتواند آی یو دی شما را خارج کند. برخلاف سایر روشهای جلوگیری مانند کاندوم، آییودیها از انتقال عفونتهای مقاربتی (STI) جلوگیری نمیکنند. شما میتوانید از آییودی همراه با کاندوم استفاده کنید تا هم از بارداری پیشگیری شود و هم خطر ابتلا به بیماریهای مقاربتی کاهش یابد.
نقل قول از:
IUDs are the second most popular form of reversible birth control after birth control pills. Globally, around 23% of women who use contraception choose IUDs.
ترجمه:
آی یو دیها، دومین روش محبوب پیشگیری از بارداری برگشتپذیر پس از قرصهای ضدبارداری هستند. در سطح جهانی، حدود ۲۳ درصد از زنانی که از روشهای پیشگیری استفاده میکنند، آی یود ی را انتخاب کردهاند.
در زیر عکس ای یو دی در رحم از وب سایت healthdirect آورده شده است.
دو نوع آی یو دی وجود دارد: آی یو دیهای مسی و آی یودی های هورمونی (حاوی لوونورژسترل). هر دو نوع دارای بدنهای پلاستیکی هستند که پس از قرار گرفتن در رحم، به شکل حرف T باز میشود. در قسمت پایین آنها رشتههایی متصل است که تا واژن امتداد دارد تا در صورت نیاز، پزشک بتواند آی یو دی را خارج کند.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) پنج برند آی یو دی را تایید کرده است:
آی یود یهای مسی: این نوع آی یو دیها، سیم نازکی از مس دارند که به دور قسمت میانی حرف T پیچیده شده است. انتهای این قسمت به یک توپک صاف ختم میشود تا هنگام قرار دادن دستگاه، دهانه رحم آسیب نبیند.
آی یو دیهای هورمونی (لوونورژسترل): بخش بالایی حرف "T" حاوی هورمون پروژستین به نام لوونورژسترل است که از طریق میله مرکزی آزاد میشود. پروژستین نسخهای مصنوعی از هورمون طبیعی پروژسترون در بدن است. آی یودی های Mirena و Liletta اندکی بزرگتر از Kyleena و Skyla هستند.
هر دو نوع IUD حاوی موادی هستند که باعث میشود در تصویربرداریهای پزشکی (مثل سونوگرافی) قابل مشاهده باشند. پزشک میتواند در معاینات دورهای، از موقعیت صحیح آی یو دی اطمینان حاصل کند.
میرنا و اسکایلا هر روز به آرامی هورمون هایی را در بدن شما آزاد می کنند. این هورمون ها با سه روش متفاوت از بارداری جلوگیری می کند.
آی یو دی اسکایلا حاوی 13.5 میلی گرم هورمون لوونرژسترل پروژستین است که در 25 روز اول، روزانه حدود 14 میلی گرم هورمون آزاد میکند. پس از آن، آی یو دی روزانه 5 میکروگرم از این هورمون به مدت ۳ سال آزاد میکند.
آی یو دی میرنا حاوی 52 میلی گرم هورمون لوونرژسترل است. زمانی که برای اولین بار آی یو دی در رحم قرار میگیرد، حدود 20 میکروگرم از این هورمون هر روز در بدن آزاد میشود. میزان آن به 10 میکروگرم در روز تا رسیدن به تاریخ انقضا آی یو دی کاهش مییابد.
آی یو دی لیلتا و کایلینا دو نوع دیگر آی یو دی هستند که به آرامی مقدار کمی هورمون در بدن آزاد می کنند. لیلتا حاوی 52 میلی گرم هورمون لوونرژسترل و آی یو دی کایلینا حاوی 19.5 میلی گرم هورمون لوونورژسترل است. این دو نوع جدیدترین آی یو دی هایی هستند که در بازار وجود دارند. بنابراین حاصل جدید ترین و بیشترین مطالعاتی است که در مورد آی یو دی ها صورت گرفته است. آی یو دی لیلتا تایید شده توسط FDA در فوریه 2015 و کایلینا در سپتامبر سال بعد توسط این سازمان مورد تایید قرار گرفت.
آی یو دی پاراگارد حاوی 176 میلی گرم مس است. مس سیم پیچی شده در قسمت عمودی آی یو دی است. همچنین حاوی 68.7 میلی گرم سیم مسی پیچیده شده اطراف دو بازوی افقی آی یو دی است. آی یو دی مسی باعث واکنش التهابی استریل (التهابی که هیچ گونه ارتباطی با عفونت و بیماریها ندارد) در رحم میشود که فضا را برای اسپرم نامناسب کرده و درصورت رخ دادن لقاح، از لانه گزینی سلول تخم جلوگیری میکند.
شما نباید از آییودی استفاده کنید اگر:
اگر به مس حساسیت دارید یا به بیماری ویلسون مبتلا هستید (بیماری ژنتیکی که باعث تجمع مس در بدن میشود)، نباید از آی یو دی مسی استفاده کنید.
اگر به بیماری شدید کبدی یا سرطان پستان مبتلا هستید، نباید از آییودیهای هورمونی استفاده کنید. همچنین اگر در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پستان قرار دارید، استفاده از آنها توصیه نمیشود.
تمام آی یو دیها باعث ایجاد واکنش ایمنی در بدن میشوند. بدن شما آی یو دی را بهعنوان یک جسم بیگانه تشخیص میدهد و برای دفاع از خود وارد عمل میشود. این فرآیند موجب التهاب در رحم میگردد. التهاب در رحم محیطی سمی برای اسپرم ایجاد میکند، بنابراین اسپرمها نمیتوانند به لولههای فالوپ برسند تا تخمک را بارور کنند.
آی یو دیهای مسی: واکنش التهابی را تشدید میکنند و باعث التهاب در پوشش داخلی رحم (اندومتر) میشوند. حتی اگر اسپرم بتواند تخمک را بارور کند، پوشش ملتهب رحم اجازه نمیدهد تخم بارورشده (جنین) در آن کاشته شود و رشد کند.
آی یو دیهای هورمونی: بهتدریج مقدار کمی از هورمون پروژستین به نام لوونورژسترل را آزاد میکنند. این هورمون باعث غلیظ شدن ترشحات دهانه رحم میشود و حرکت اسپرم به سمت لولههای فالوپ را دشوار میسازد. همچنین باعث نازک شدن دیواره رحم و کاهش نسبی توانایی بدن برای آزادسازی تخمک در طول چرخه قاعدگی میگردد. همه آییودیهای هورمونی مقدار یکسانی از لوونورژسترل یا نرخ آزادسازی مشابهی ندارند. برای مثال، Mirena وLiletta مقدار بیشتری پروژستین آزاد میکنند. برای انتخاب بهترین گزینه با پزشک خود مشورت کنید.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مدت دوام و استفاده از آی یو دیها را طبق جدول زمانی زیر تایید کرده است:
نام آی یو دی |
نوع |
مدت زمان پیشگیری از بارداری |
Paragard |
مسی |
10 سال |
Mirena |
هورمونی |
8 سال |
Liletta |
هورمونی |
6 سال |
Kyleena |
هورمونی |
5 سال |
Skyla |
هورمونی |
3 سال |
با توجه به عواملی مانند سن و وضعیت سلامتی شما، پزشک ممکن است تشخیص دهد که میتوانید مدت بیشتری از دستگاه آی یو دی استفاده کنید و همچنان از همان میزان محافظت برخوردار باشید. در هر صورت، باید طبق نظر پزشک عمل کنید.
ابدا باید بدانید که تنها پزشک میتواند آی یو دی را داخل رحم قرار دهد، تنظیم کند یا خارج نماید.
پزشک ابتدا بررسی میکند که با توجه به وضعیت جسمی و سبک زندگیتان، آیا میتوانید آی یو دی بگذارید یا خیر. ممکن است لازم باشد پیش از انجام عمل، تست بارداری یا آزمایش عفونتهای مقاربتی (STI) انجام دهید.
در مورد مدیریت درد پیش از انجام عمل با پزشک خود صحبت کنید. بسیاری از افراد، آی یو دی را بدون مشکل تحمل میکنند اما برخی به دلیل نگرانی از درد هنگام انجام آن پرهیز میکنند. پزشک ممکن است توصیه کند پیش از عمل، از داروهای مسکن استفاده کنید یا محل مورد نظر را بیحس کند. ارتباط صادقانه با پزشک میتواند اضطراب شما را کاهش دهد.
فرآیند قرار دادن آی یو دی معمولاً کمتر از پانزده دقیقه طول میکشد و در مطب انجام میشود.
پس از گذاشتن آی یو دی در رحم، پزشک به شما آموزش میدهد که چگونه هر ماه نخهای آن را چک کنید. این نخها که دو رشته نازک پلاستیکی هستند، از انتهای آی یو دی خارج شده و از دهانه رحم به بخش بالایی واژن میرسند. این نخها از بیرون قابل مشاهده نیستند اما میتوانید با انگشتان خود آنها را لمس کنید. وجود نخها نشاندهنده قرارگیری صحیح آی یو دی است. اگر نخها را احساس نکنید یا تغییراتی در طول یا وضعیت آنها حس کنید، ممکن است آی یو دی جابهجا شده یا حتی از رحم خارج شده باشد. در موارد بسیار نادر، احتمال سوراخ شدن دیواره رحم (پرفوراسیون) وجود دارد که نیازمند بررسی فوری پزشکی است. مراحل بررسی نخ آی یو دی به شرح زیر است:
هرگز سعی نکنید آی یو دی را خودتان جابهجا یا خارج کنید و از کشیدن نخها خودداری کنید زیرا این کار ممکن است باعث جابهجایی دستگاه، عفونت یا آسیب به بافت رحم شود.
ممکن است هیچ عارضهای احساس نکنید یا دچار درد خفیف تا شدید شوید. بهتر است کمی استراحت کنید. بعد از گذاشتن آی یو دی ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و کیسه آب گرم میتواند درد را کاهش دهد. همچنین از نوار بهداشتی برای کنترل خونریزی استفاده کنید.
سایر مراقبتهای بعد از گذاشتن آی یو دی عبارتند از:
هیچ زمان مشخص و ثابتی برای از سرگیری رابطه جنسی پس از گذاشتن آی یو دی وجود ندارد و این موضوع به شرایط جسمی و آمادگی فردی هر شخص بستگی دارد. پزشک با توجه به وضعیت سلامتی فرد و نوع آی یو دی (مسی یا هورمونی) بهترین زمان برای شروع رابطه جنسی را تعیین میکند. به عنوان مثال، افرادی که بهتازگی زایمان کردهاند یا بیماریهای خاصی دارند، باید مدت بیشتری صبر کنند و تنها با تایید پزشک و رعایت مراقبتهای لازم پس از گذاشتن آی یو دی، رابطه جنسی را از سر بگیرند. برای افرادی که مشکل خاصی ندارند، معمولاً یک تا دو روز پس از جایگذاری آی یو دی، برقراری رابطه جنسی بلامانع است. با این حال، ممکن است تا زمانی که آی یو دی اثر پیشگیری خود را بهطور کامل اعمال کند، استفاده از روشهای پیشگیری کمکی مانند کاندوم توصیه شود.
نوع مسی دستگاه آی یو دی (Paragard) بلافاصله پس از قرار گرفتن، موثر است اما آی یو دیهای هورمونی بسته به زمان چرخه قاعدگی شما، اثر خود را آغاز میکنند:
تا آن زمان، بهتر است از سایر روشهای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
گذاشتن آی یو دی ممکن است باعث ناراحتی یا درد خفیف تا متوسط شود که معمولاً کوتاه مدت است و به سرعت برطرف میشود. برای کاهش درد و علائم بعد از گذاشتن آی یو دی، با پزشک مشورت کنید. استفاده از کیسه آب گرم و مسکن نیز میتواند مفید باشد.
آی یو دیها در ۹۹ درصد موارد از بارداری جلوگیری میکنند و از موثرترین روشهای پیشگیری از بارداری غیرجراحی به شمار میآید.
مهمترین مزایای استفاده از آی یو دی عبارتند از:
برخی پژوهشها نشان دادهاند که بعضی از برندهای آی یو دی میتوانند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، سرطان رحم، سرطان تخمدان و بیماری التهابی لگن (PID) را کاهش دهند.
پژوهشهای انجام شده دربارهی Mirena و Liletta نشان دادهاند که این آییودیهای هورمونی میتوانند:
بیشتر بخوانید: اندومتریوز چیست و چگونه درمان میشود؟ | ۷ نشانه مهم + بهترین روشهای درمان
آی یو دی ممکن است باعث تغییر در چرخهی قاعدگی شود:
رشتههای آی یو دی ممکن است در ابتدا سفت باشند و شما یا شریک جنسیتان در هنگام رابطه آن را حس کنید اما با گذشت زمان این رشتهها نرمتر میشوند. در صورتی که آییودی باعث ناراحتی یا درد در رابطهی جنسی شود، باید با پزشک خود مشورت کنید.
بیشتر افرادی که از آی یو دی استفاده میکنند، همچنان تخمکگذاری ماهانه دارند. تخمکگذاری ممکن است منجر به تشکیل کیستهای تخمدان شود که معمولاً بیضررند و بهطور طبیعی از بین میروند. بروز کیست در چرخهی قاعدگی امری نسبتاً شایع است.
دستگاه آی یو دی معمولاً ایمن و موثر است اما در موارد نادر با عوارض و خطرات زیر همراه است:
خونریزی شدید، مشابه با خونریزیهای سنگین دوره پریود، یکی از عوارض شایع استفاده از آی یو دی، بهویژه نوع مسی آن است. این خونریزیها بهخصوص در سال اول پس از جایگذاری میتوانند یکی از دلایل اصلی توقف استفاده از این روش پیشگیری از بارداری باشند، بهویژه در زنانی که پیشتر پریودهای سنگین را تجربه کردهاند. با این حال، پس از گذشت یک سال، قاعدگی معمولاً به حالت عادی بازمیگردد، هرچند در برخی موارد، خونریزیهای شدید یا نامنظم با آی یو دی مسی ممکن است ادامه یابد. در مقابل، آی یو دیهای هورمونی اغلب قاعدگی را سبکتر و گاهی حتی متوقف میکنند. اگر پس از چند ماه از جایگذاری آی یو دی مسی همچنان با خونریزی شدید یا درد مواجه هستید، مراجعه به پزشک ضروری است.
بله، احتمال بارداری در موارد بسیار نادر وجود دارد. این احتمال ممکن است در صورت جابهجایی یا خروج خودبهخود آی یو دی از رحم، جایگذاری نادرست یا در موارد نادر، نقص در عملکرد دستگاه رخ دهد. برای مثال، اگر نخهای آی یو دی قابل لمس نباشند یا تغییراتی در موقعیت آن احساس شود، ممکن است نشانه جابهجایی باشد که خطر بارداری را افزایش میدهد. همچنین، در IUD هورمونی، اگر جایگذاری خارج از پنج روز اول قاعدگی انجام شود و روشهای محافظتی کمکی تا 7 روز استفاده نشود، احتمال بارداری وجود دارد. بنابراین، بررسی منظم نخها و مشاوره با پزشک در صورت بروز علائم غیرعادی، برای اطمینان از عملکرد صحیح آی یو دی ضروری است.
هزینه گذاشتن دستگاه آی یو دی به عوامل متعددی از جمله نوع داروهای مورد استفاده برای تحریک تخمکگذاری، تعداد ویزیتها، تخصص پزشک، مکان کلینیک و تجهیزات آزمایشگاهی بستگی دارد. در ایران، به طور متوسط، هزینه هر سیکل IUD در مراکز دولتی بین ۱ تا ۳ میلیون تومان و در مراکز خصوصی بین ۳ تا ۷ میلیون تومان است. این هزینهها شامل خدماتی مانند سونوگرافی، فرآیند گذاشتن IUD و بخشی از داروها میشود اما هزینههای اضافی مانند داروهای تحریک تخمکگذاری، ویزیتهای مکرر یا آزمایشهای تکمیلی ممکن است جداگانه محاسبه شوند. توصیه میشود پیش از آغاز درمان، با پزشک و مرکز درمانی مشورت کنید تا برآورد دقیقی از هزینهها به دست آورید.
شما هر زمانی که بخواهید، میتوانید دستگاه آی یو دی را خارج کنید. این ابزار دارای رشتههایی است که به داخل واژن امتداد دارند و پزشک یا متخصص با استفاده از ابزار مخصوص و این رشتهها، آی یو دی را بهآرامی از رحم خارج میکند. فرآیند خارج کردن آی یو دی معمولاً کمتر از قرار دادن آن ناراحتی ایجاد میکند. اغلب خانمها در لحظه خروج، احساس گرفتگی یا انقباض خفیفی را تجربه میکنند که پس از آن برطرف میشود و هیچگونه ناراحتی دیگری احساس نمیکنند. در موارد نادر (حدود 2 درصد)، ممکن است رشتههای آی یو دی قابل مشاهده یا در دسترس نباشند که در این صورت، متخصص از ابزارهای خاصی برای خارج کردن آن استفاده میکند. این حالت بسیار نادر است و بهندرت رخ میدهد.
دستگاه آی یو دی (IUD) به عنوان یکی از مؤثرترین روشهای پیشگیری از بارداری با نرخ موفقیت بیش از 99 درصد، گزینهای ایدهآل برای افرادی است که به دنبال روشی طولانیمدت و برگشتپذیر هستند. این دستگاه در دو نوع مسی و هورمونی عرضه میشود که هر یک ویژگیها و عوارض خاص خود مانند خونریزی شدید یا تغییرات قاعدگی را دارند، اما به طور کلی ایمن و قابل اعتماد هستند. آی یو دیها نیاز به مراقبتهای خاصی مانند بررسی ماهانه نخها و مشاوره با پزشک در صورت بروز علائم غیرعادی دارند.