خبرگزاری مهر، گروه استانها - مرضیه عالی پور هفشجانی: استان چهارمحال و بختیاری که روزگاری به‌عنوان یکی از سرچشمه‌های اصلی رودخانه‌های کشور شناخته می‌شد، در سال‌های اخیر با بحران خشکسالی و تغییرات شدید اقلیمی مواجه شده است. کاهش بارش، افزایش دما و افت منابع آبی، چالش‌هایی جدی برای کشاورزی، منابع طبیعی و زندگی روزمره مردم این منطقه ایجاد کرده‌اند.
بر اساس داده‌های هواشناسی، سال زراعی ۴۰۳–۴۰۴ یکی از خشک‌ترین سال‌های دو دهه اخیر در استان بوده است. کاهش ۴۰ درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت و افزایش ۱.۷ درجه‌ای دما، چهارمحال و بختیاری را در صدر جدول افزایش دما در کشور قرار داده است.
این شرایط نه‌تنها بر تولیدات کشاورزی و منابع آب زیرزمینی اثر گذاشته، بلکه موجب تغییر الگوهای کشت، کاهش پوشش گیاهی و افزایش خطر فرسایش خاک در مناطق مختلف استان شده است. کارشناسان معتقدند که ادامه این روند، نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌های مدیریت منابع آب و کشاورزی است.
از سوی دیگر، پیش‌بینی‌های فصلی نشان می‌دهد که بارش‌های پاییز امسال نیز کمتر از نرمال و با تأخیر آغاز شده‌اند. مهرماه بدون هیچ بارشی سپری شد و انتظار می‌رود که تا نیمه آذرماه نیز شرایط بارشی بهبود چندانی نداشته باشد.
کاهش ۴۰ درصدی بارش در چهارمحال و بختیاری
معصومه نوروزی، مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به پایان سال زراعی ۴۰۳–۴۰۴ در استان، از ثبت کاهش ۴۰ درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت خبر داد و این سال را یکی از خشک‌ترین دوره‌های اخیر استان عنوان کرد.
وی با بیان اینکه استان در صدر جدول افزایش دما در کشور قرار گرفته است، افزود: میانگین دمای سالانه در چهارمحال و بختیاری ۱.۷ درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین بلندمدت افزایش داشته که نیم درجه بیشتر از میانگین افزایش دمای کشور در سال گذشته است.
نوروزی با اشاره به پیش‌بینی‌های فصلی اظهار داشت: از ابتدای مهرماه پیش‌بینی کرده بودیم که بارش‌های پاییز امسال کمتر از نرمال و با تأخیر آغاز خواهند شد. اکنون که مهرماه را پشت سر می‌گذاریم، این پیش‌بینی محقق شده و تاکنون هیچ بارشی در سطح استان ثبت نشده است. همچنین تا پایان هفته جاری نیز انتظار بارش نداریم.
وی ادامه داد: بر اساس الگوهای پیش‌بینی، بیشترین افزایش دما در بازه نیمه مهر تا نیمه آبان و همچنین نیمه دی تا نیمه اسفند رخ خواهد داد که بین یک تا دو درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین بلندمدت خواهد بود. البته این افزایش دما به معنای عدم وقوع هوای سرد نیست و در بازه‌هایی احتمال کاهش محسوس دما نیز وجود دارد.
مدیرکل هواشناسی استان با تأکید بر استمرار خشکسالی در منطقه گفت: حتی اگر بارش‌های زمستانی در حد نرمال یا فراتر از آن باشند، به دلیل چندین سال خشکسالی، انتظار رفع کامل این وضعیت وجود ندارد. بنابراین باید به سمت سازگاری با کم‌آبی حرکت کنیم.
نوروزی توصیه کرد: کشاورزان استان لازم است به هشدارهای کوتاه‌مدت هواشناسی توجه ویژه داشته باشند. در صورت پیش‌بینی بارش مؤثر، اطلاع‌رسانی لازم انجام خواهد شد و توصیه‌های کشت نیز با هماهنگی کارشناسان کشاورزی ارائه می‌شود.
وی در پایان با اشاره به پیامدهای تغییر اقلیم در سطح جهانی و ملی افزود: در استان ما نیز آثار تغییر اقلیم به‌وضوح قابل مشاهده است. احتمال وقوع رخدادهای شدید و تغییرات قابل‌ملاحظه در پیش‌بینی‌های فصلی وجود دارد که در صورت بروز، اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع به مردم استان انجام خواهد شد.
خشکسالی‌های ممتد مراتع را از بین می‌برد
اصغر احمدی مدیر کل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به تأثیرات تغییر اقلیم بر منابع طبیعی استان گفت: خشکسالی‌های ممتد، دام مازاد، قطع جنگل و اقدامات عمرانی بدون مطالعه موجب از بین رفتن مراتع شده‌اند.
وی افزود: حدود ۶۵ درصد سطح استان را مراتع پوشش می‌دهند که گونه غالب آن گون است. این پوشش گیاهی در برابر خشکسالی بسیار آسیب‌پذیر است و نیازمند حفاظت جدی است.
احمدی هشدار داد که کشت‌های غیر اصولی زیر اشکوب و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، روند تخریب را تشدید کرده‌اند. به گفته او، جنگل‌های استان نیز با کاهش تراکم و تنوع زیستی مواجه شده‌اند.
وی تأکید کرد: مدیریت منابع طبیعی باید بر پایه دانش بومی، مشارکت جوامع محلی و پایش مستمر اقلیم باشد. بدون این رویکرد، نمی‌توان با پیامدهای تغییر اقلیم مقابله کرد.
احمدی خواستار تدوین برنامه‌های سازگاری با خشکسالی در سطح ملی و استانی شد و گفت: حفاظت از منابع طبیعی باید به اولویت سیاست‌گذاری تبدیل شود.
کشاورزی سنتی دیگر پاسخ‌گوی شرایط اقلیمی جدید نیست
احمد رضایی کارشناس کشاورزی و توسعه پایدار در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به تأثیر خشکسالی بر کشاورزی استان گفت: کاهش بارش و افزایش دما موجب افت شدید عملکرد محصولات زراعی و باغی شده است. بسیاری از کشاورزان با خسارت‌های سنگین مواجه شده‌اند.
وی افزود: در شرایط فعلی، باید به سمت کشت محصولات کم‌مصرف، اصلاح الگوی آبیاری و استفاده از فناوری‌های نوین حرکت کنیم. کشاورزی سنتی دیگر پاسخ‌گوی شرایط اقلیمی جدید نیست، تبخیر رطوبت خاک یکی از چالش‌های جدی در استان است. به گفته او، استفاده از مالچ‌های زیستی و پوشش‌های حفاظتی می‌تواند در کاهش تبخیر مؤثر باشد.
وی همچنین بر اهمیت آموزش کشاورزان و اطلاع‌رسانی دقیق درباره وضعیت اقلیمی تأکید کرد و گفت: همکاری بین هواشناسی، جهاد کشاورزی و مراکز تحقیقاتی باید تقویت شود. رضایی خواستار تدوین بسته‌های حمایتی برای کشاورزان آسیب‌دیده شد و گفت: سازگاری با خشکسالی نیازمند حمایت مالی، فنی و آموزشی است.
گفتنی است، خشکسالی و تغییرات اقلیمی در چهارمحال و بختیاری به مرحله‌ای رسیده‌اند که نیازمند اقدامات فوری، هماهنگ و علمی هستند. کاهش بارش، افزایش دما، افت منابع طبیعی و آسیب به کشاورزی، زنگ خطری برای آینده استان است.
تنها با هم‌افزایی نهادهای مسئول، مشارکت جوامع محلی و تغییر رویکردهای مدیریتی می‌توان با این بحران مقابله کرد و مسیر سازگاری با کم‌آبی را هموار ساخت.
