خبرگزاری مهر، گروه استانها-نسیم راوند: تار و پود را به هم گره می‌زند تا آداب و رسومش را به تصویر بکشاند، نقشی از فرهنگ، آئین و تاریخ کهن کهگیلویه و بویراحمد را خلق کند، این کار صنایع دستی نام گرفته و از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است.
سال‌ها است که هنرمندان و مادران کهگیلویه و بویراحمدی در کنار زندگی روز مره خود در چادرهای عشیاری دست بافته‌هایی را خلق کردند که شاید ارزش مادی آنها به چشم نیابد اما فرهنگ، تاریخ را به تصویر می کشند.
دست بافته‌هایی که روزی شاید در میان عشایر فقط تولید می‌شد اما حالا در شهرها نیز دختران و زنانی هستند که کارگاه‌های تولیدی راه اندازی کردند تا نگذارند این فرهنگ، آداب و تاریخ کهن کهگیلویه و بویراحمد به فراموشی سپرده شود.
ترویج این فرهنگ و انتقال آن به سایر شهرها و حتی کشورها نیاز به زیرساخت‌هایی دارد به نام صادرات، اما این استان محروم از حتی یک عدد صنایع دستی صادر شده به نام خودش، و هنرمندانی که یکی پس از دیگری در حال مهاجرت به سایر استانها هستند تا این هنر به فراموشی سپرده شود.
دست دلالان در جیب تولیدکنندگان صنایع دستی
از طرفی نبود صادرات باعث شده تا دلالان دست در جیب هنرمندانی کنند که دست بافته‌ها را با قیمت بسیار اندک خریداری کرده و در بازارهای آزاد به چند برابر قیمت به فروش رسانده و حتی به نام سایر استان‌های دیگر به سایر کشورها صادر کنند.
بی بی مریم یکی از هنرمندان است که تاکنون دست بافته‌های زیادی ساخته، اما می‌گوید: بازاری دائمی برای فروش آنها نداریم و دلالان به قیمت‌های پایین از ما می خرند.
او در گفت و گو با خبرنگار مهر می‌افزاید: برای امرار معاش مجبور هستیم که با دلال معامله کنیم زیرا مسئولان برای ساخت بازارچه سال‌ها است فقط وعده می‌دهند و این عامل شده تا برخی از افراد هنرمند یا دست از کار کشیده و یا به سایر شهرها مهاجرت کنند.
فروش محصولات به دلالان در سایه نبود بازارچه
دیگر هنرمند دست بافت یاسوجی می‌گوید: با همکاری چند تا از زنان بی سرپرست مشغول به ساخت صنایع دستی هستیم، گلیم، جاجیم، گپه و حتی فرش‌های دست بافی که شاید اندک گیر بیاید.
وی می‌افزاید: دست بافته هایمان را مجبور هستیم به علت نبود بازارچه به زیر قیمت برای فروش به سایر استانها ارسال کنیم و یا با دلالان وارد معامله شویم تا بتوانیم معیشت خود را تامین کنیم.
آمارها از فعالیت نزدیک به ۳۵ هزار نفر در حوزه صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد خبر می‌دهد که در یک بخش از شهرستان حدود هزار و ۸۰۰ هنرمند فعال در حوزه گبه و گلیم حضور دارند.
کهگیلویه و بویراحمد فاقد بازارچه دائمی صنایع دستی
در همین رابطه معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: استان ما از ظرفیت‌های منحصربه فردی در حوزه صنایع دستی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تولید خورجین، آینه و سجاده، سیاه چادر، معرق چوب، سفالگری، نگارگری، سوزندوزی، نی‌چیت‌بافی برای دیواره چادرهای عشایری، صنایع چرمی، کیف دستی، کمربند و سایر ملزومات، گلیم و گبه، به عنوان زیرانداز و جای نان و پوشش سنتی زنان و مردان بومی اشاره کرد.
افشین بهمنی با بیان کمبودهای زیرساختی در حوزه صنایع دستی استان، افزود: متأسفانه با وجود این غنای فرهنگی، ما فاقد بازارچه دائمی صنایع دستی بهره‌برداری شده هستیم، هرچند سه بازارچه در یاسوج، گچساران و بهمئی در دست احداث است.
صادرات صنایع دستی از گمرک استان صفر است
وی با اشاره به تولید سالانه ۱۰۵ هزار مترمربع گلیم و گبه در استان، اظهار کرد: با وجود ظرفیت عظیم در این حوزه اما میزان صادرات صنایع دستی از گمرک استان به دلایل متعدد صفر بوده و صنایع دستی از گمرک سایر استانها صادر می‌شود
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تصریح کرد: نقشه راه توسعه صنایع دستی را در چند فاز اصلی زیرساخت‌سازی، ایجاد کارگاه‌های تکمیلی رنگرزی، بافت، شست‌شو و پرداخت، ایجاد شهرک‌ها و دهکده‌های صنایع دستی، تکمیل و راه‌اندازی بازارچه‌های شهرستانی را برای عرضه صنایع دستی مهم عنوان کرد و یادآور شد: توسعه کیفی و کمی محصولات، افزایش کیفیت محصولات، ایجاد رقابت سالم و برندسازی و بسته‌بندی نوآورانه، توسعه بازار فروش، حضور فعال در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی، راه‌اندازی فروشگاه‌های زنده در اقامتگاه‌های بوم‌گردی، توسعه تجارت الکترونیک و راه‌اندازی وب‌سایت تخصصی فروش را از دیگر برنامه‌های این اداره کل است.
حضور دلالان از مهمترین چالش‌های پیش روی هنرمندان صنایع دستی
بهمنی در ادامه به موانع و چالش‌های پیش‌رو پرداخت و تصریح کرد: دلالان چندلایه با خرید محصولات بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت، انگیزه تولید باکیفیت را از بین می‌برند، ضمن اینکه فقدان کارگاه‌های تکمیلی مانند رنگرزی و پرداخت، تولیدکنندگان را وابسته به استان‌های دیگر کرده است.
وی با اشاره به مشکلات بیمه‌ای گفت: نبود تخصیص اعتبار کافی برای بیمه هنرمندان صنایع دستی و حمایت نکردن بانک‌ها به پرداخت تسهیلات سرمایه ثابت برای احداث کارگاه‌ها از دیگر مشکلات هنرمندان این عرصه است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به ناشناخته بودن صنایع دستی استان در خارج از کشور به دلیل نبود صادرات، گفت: حضور نیافتن هنرمندان و صنایع دستی استان در نمایشگاه‌های بین‌المللی به دلیل هزینه‌های گزاف، مشکل بسته‌بندی و ضعف در برندسازی، فقدان کارت‌های بازرگانی برای تولیدکنندگان خرد دسترسی به بازارهای جهانی را دشوار کرده است.
وی با اشاره به شکاف موجود در زنجیره کامل تولید صنایع دستی استان، اظهار کرد: دامداری و مواد اولیه را داریم، اما فاقد کارگاه‌های تخصصی مهمی مانند نازک‌کاری چوب، بافندگی، رنگرزی و پرداخت هستیم، این نقص باعث شده تولیدکنندگان و هنرمندان ما برای تکمیل محصولات خود به استان‌های همجوار مانند اصفهان و فارس مراجعه کرده که این امر هزینه‌ها را افزایش داده و استقلال اقتصادی استان را تحت تأثیر قرار داده است.
بهمنی با اشاره به ضعف بخش خصوصی، تصریح کرد: متأسفانه بسیاری از فعالان این حوزه از نظر اقتصادی توانمند نیستند تا بتوانند کارگاه‌های صنعتی با کیفیت و دارای برند برای رقابت در بازارهای ملی و بین‌المللی ایجاد کنند.
وی تاکید کرد: مشکل اصلی هنرمندان صنایع دستی در دریافت تسهیلات، به ویژه برای سرمایه ثابت، است و اکثر کارگاه‌های تولیدی در استان ما غیرمتمرکز و به صورت خانگی اداره می‌شوند که این خود چالش‌های مدیریتی و کیفی متعددی را به همراه دارد.
وجود واسطه‌ها و آشنایی نداشتن از بازار
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان، وجود واسطه‌ها و دلال‌های چندلایه را یکی از معضلات اصلی دانست و تصریح کرد: متأسفانه هنرمند ما به دلیل نداشتن آشنایی مستقیم با بازار و شیوه‌های بازاریابی نوین، نمی‌توانند در عرصه رقابت حاضر شوند و فرصت معرفی محصولات خود را از دست می‌دهدکه این امر منجر به کاهش سود هنرمند و افزایش قیمت برای مصرف کننده نهایی می‌شود.
وی فقدان بازارچه‌های دائمی فروش محصولات صنایع دستی را یکی از خلأهای بزرگ دانست و افزود: نبود بازارهای دائمی، منجر به تولید محصولات بی‌کیفیت و ورود دلال‌ها به این عرصه شده است. متأسفانه در شهرستان‌هایی مانند دنا، با وجود دلالانی که محصولات با کیفیت و قیمت پایین عرضه می‌کنند، تولید محصولات باکیفیت با سرعت لاک‌پشتی پیش می‌رود.
بهمنی با ابراز نگرانی از ورود محصولات بی‌کیفیت و غیراستاندارد به بازار، هشدار داد: اخیراً شاهد ورود محصولات افغانی بافت به بازار هستیم که با نخ‌های بسیار ضعیف و در زمان بسیار کوتاهی بافته می‌شوند و با نصف یا یک‌سوم قیمت محصولات صنایع دستی باکیفیت ما به فروش می‌رسند که این امر نه تنها بازار را خراب می‌کند، بلکه انگیزه هنرمندانی که سال‌ها برای کیفیت وقت گذاشته‌اند را از بین می‌برد.
مهاجرت هنرمندان و بیمه نشدن آنان
وی به مسئله مهاجرت هنرمندان و استقبال نکردن از شغل صنایع دستی اشاره کرد و گفت: به دلیل نبود بیمه و تضمین شغلی، بسیاری از بافندگان ما دیگر انگیزه‌ای برای ادامه کار در این حوزه ندارند و این امر علاوه بر کاهش تولید، منجر به مهاجرت نیروی کار متخصص از استان می‌شود.
کاهش صادرات فرش یک چالش جدی برای استان
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به روند نزولی بی‌سابقه صادرات فرش دستباف در سطح ملی گفت: متأسفانه شاهد کاهش چشمگیر ارزش صادرات فرش از مرز ۴۰۰ میلیون دلار به حدود ۳۹ میلیون دلار در سطح کشور بوده‌ایم که بیانگر یک چالش جدی و نیازمند تدوین یک نقشه راه ملی است.
سید امیر تیمور موسویان اظهار کرد: هدف‌گذاری صادرات کهگیلویه و بویراحمد در سال جاری ۴۳ میلیون دلار است که از همه دستگاه‌ها از جمله صنایع دستی خواستیم پتانسیل‌های صادراتی خود را ارائه کنند.
وی افزود: استان کهگیلویه و بویراحمد به عنوان یکی از کانون‌های مهم، می‌تواند به عنوان فرمانده میدانی در این عرصه عمل کند که بر این اساس، کارگروه توسعه صادرات در استان با هدف واکاوی دقیق وظایف و شناسایی پتانسیل‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی و به ویژه صنایع دستی تشکیل شده است.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد در ادامه با اشاره به راهبردهای جدید برای توسعه صادرات صنایع دستی، تاکید کرد: یکی از راهکارهای اساسی، سوق دادن فعالان این حوزه به سمت تشکیل تعاونی‌ها و کنسرسیوم‌های صادراتی است که این مدل می‌تواند امکان بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی و بیمه‌ای را فراهم آورده و با ایجاد قدرت چانه‌زنی بیشتر، دسترسی به بازارهای بین‌المللی را تسهیل کند.
وی با اشاره به اینکه فعالیت به صورت فردی و پراکنده در عرصه صادرات، دیگر جوابگو نیست، ابراز کرد: ارزیابی ما نشان می‌دهد که حرکت به سمت مدل‌های جمعی مانند تعاونی‌ها می‌تواند به شاخص‌های بهتری در صادرات منجر شده و استعدادهای موجود در استان را در مسیری متمرکز و کارآمد هدایت کند. انتظار داریم با پیگیری این راهبرد، شاهد نتایج ملموس و بهبود وضعیت صادرات غیرنفتی استان در آینده‌ای نزدیک باشیم.
جای خالی محصولات صنایع دستی در نمایشگاه بین‌المللی
مدیرکل سرمایه‌گذاری استانداری کهگیلویه و بویراحمد هم در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص حضور نیافتن محصولات صنایع دستی استان در نمایشگاه‌های بین‌المللی اکسپو ،۲۰۲۴ گفت: متأسفانه در سال ۱۴۰۳ و در نمایشگاه بین‌المللی اکسپو ۲۰۲۴ دبی، با وجود حضور گسترده حدود ۱۰۰ کشور جهان، هیچ‌گونه نقش و ورودی برای صنایع دستی و به‌ویژه فرش استان ما در این رویداد مهم تعریف نشد.
مهران گودرزی با تأکید بر ظرفیت‌های فراموش شده استان افزود: این در حالی است که استان ما کاملاً این ظرفیت را دارد که نه تنها در چنین رویدادهای بین‌المللی حاضر شود، بلکه بتواند رشد کند و به عنوان یک محور توسعه در این حوزه مطرح شود، با این وجود، متأسفانه در آن مبحث و آن فرصت طلایی، هیچ اشاره‌ای به این ظرفیت بزرگ نشد.
صنایع دستی باید به عنوان موضوع مهم به آن پرداخته شود
وی با اشاره به آمارهای نگران کننده تصریح کرد: با آمار رسمی از کاهش صادرات و نرخ‌های نزولی مواجه هستیم که خود گویای این کاستی‌ها است و این آمارها به خوبی نشان می‌دهد که موضوع صادرات صنایع دستی باید به عنوان یک موضوع ویژه، بیشتر و جدی‌تر به آن پرداخته شود.
گودرزی تصریح کرد: تمامی دستگاه‌ها از جمله استانداری، جهاد کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه باید در بخش‌هایی که نیازمند تسهیلات و زیرساخت دارد به عنوان یک اولویت اصلی اقدام کنند تا صنایع دستی ما از این وضعیت نامطلوب خارج شود.
محصولات صنایع دستی استان به نام سایر استانها صادر می‌شود
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به تولید ۱۰۵ هزار متر مربع صنایع دستی بر توجه جدی به توسعه و تقویت حوزه صنایع دستی استان تاکید و اظهار کرد: ۱۰۵ هزار متر مربع صنایع دستی در سطح استان تولید می‌شود اما با وجود تولیدات مطلوب، نبود زیرساخت‌ها موجب شده محصولات استان به نام سایر استانها صادر شود.
یدالله رحمانی صنایع دستی را یکی از ظرفیت‌های مهم استان که مکمل بخش گردشگری محسوب می‌شود و نباید از آن غفلت کرد برشمرد و افزود: مجموعه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به این بخش ورود جدی‌تری داشته باشد تا صنایع دستی باید از حالت حاشیه‌ای، روزمره و فعالیت جانبی خارج شده و به یک کانون اشتغال واقعی تبدیل و معیشت افراد را تامین کند.
