از ۱۱ کاروانسرایی که در مسیر جاده ابریشم در شاخه جرجان به نیشابور قرار دارد هشت کاروان سرا از این تعداد که بیشترین کاروان سراها را نیز شامل می شود، در خراسان شمالی قرار دارد.
بناهای موجود در مسیر جاده ابریشم از لحاظ ارزش های تاریخی و فرهنگی از اهمیت خاصی برخوردار هستند و از گذشته تاکنون این جاده همیشه علاوه بر اینکه محلی برای جابجایی کالاها بوده، موجب انتقال فرهنگ، تکنولوژی، اندیشه و علم هم بوده است. به همین دلیل شهرهایی که در مسیر راه ابریشم قرار گرفته‌اند در طول تاریخ شاهد شکوفایی اقتصادی و فرهنگی خاصی بوده‌اند.
مسیر جرجان به نیشابور نه تنها به دلیل وجود تاسیسات وابسته به راه، مانند کاروانسراها، آب انبارها، برج‌ها و بناهایی که مربوط به راهنمایی مسافران و مراقبت از راه‌ها هستند، بلکه تعداد زیادی از مشاهیر علم و ادب و فرهنگ در شهرهای این مسیر رشد و پرورش کرده اند که نشان دهنده تاثیرات این مسیر فرهنگی است، بنابراین ایستایی این کاروان سراها به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های فرهنگی در استان از اهمیت خاصی برخوردار است که انجام عملیاتی همچون مرمت تاثیر خیلی زیادی در حفظ آن ها دارد.
مرمت بناهای تاریخی امری هزینه بر
مستوفیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا، گفت: خراسان شمالی دارای یک هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده است که از این تعداد ۵۱۷ اثر ثبت تاریخی هستند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در مسیر جاده ابریشم در خراسان شمالی هشت کاروان سرا وجود دارد، افزود: چهار کاروان سرا از این تعداد در سنوات خیلی گذشته از بین رفته اند و فقط کف و پلان از آن ها باقی مانده است و تنها اهمیت آن ها برای انجام فعالیت های مطالعاتی باستان شناسی است.
مستوفیان با بیان اینکه نمی توان این کاروان سراها را با انجام عملیات احیاء به شکل اولیه خود بازگرداند، ادامه داد: تنها کاری که برای حفظ باقی اثرات باقی مانده از این کاروان سراها انجام داد اما حفاظت از آن ها در برابر مسائلی همچون سیل و ... است.
وی با اشاره به سه کاروان سرای قلی، قره بیل و عشق بیان کرد: این بناهای تاریخی نیازمند امر مرمت هستند ولی مرمت کاری سخت و بسیار هزینه بر است.
اعتبار لازم برای مرمت تمامی کاروان سراهای موجود در جاده ابریشم وجود ندارد
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: اداره کل میراث فرهنگی، دستگاهی درآمدزا نیست و محل هزینه کرد آن بودجه های دولتی است و اعتبار لازم را برای مرمت تمامی این کاروان سراها ندارد.
وی با بیان اینکه مرمت رباط قره بیل چند سالی است که شروع شده است، گفت: عملیات آن تکمیل نشده و اتمام عملیات مرمت در رباط قره بیل به پنج میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میارث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی اظهارکرد: رقم پنج میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز برای اتمام مرمت کاروان سرای قره بیل، بیش از اعتبارات سالانه کل حوزه میراث فرهنگی استان است.
رباط قلی در راه رسیدن به ثبت جهانی
یزدان پناه مدیر کل میراث فرهنگی خراسان شمالی نیز در ادامه از پیگیری ها برای به ثبت جهانی رساندن رباط قلی در این استان خبر داد.
وی افزود: رباط قلی جرء کاروان سراهایی است که در مجموعه کاروان سراهایی که قرار بر این است تا مورد تایید برای به ثبت جهانی رسیدن قرار گیرد، گنجانده شده است.
وی افزود: پرونده این اثر تاریخی نیز همانند سایر اثرهای تاریخی در مجموعه مذکور در حال بررسی است که در صورت تایید به ئثبت جهانی خواهد رسید.
رباط قلی در فاصله چهار کیلومتری جاده آسفالته سنخواست قرار دارد، این کاروان سرا یادگاری از راه ارتباطی معتبر بین خراسان و استرآباد است.
ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوائی وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند (کلنل ییت سفر نامه خراسان و سیستان صفحه ۳۵۹).
مصالح ساختمانی بکارگرفته شده عامل متمایز شدن کاروان سراهای واقع در جاده ابریشم در خراسان شمالی
وحدت یک پژوهشگر باستان شناسی در خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، گفت: مهمترین شاخصه ای که کاروان سراهای موجود در جاده ابریشم در خراسان شمالی را از سایر کاروان سراهای موجود در این مسیر متمایز می سازد، آن است که در دوره تیموری ساخته شده اند.
وی افزود: چیزی که کاروان سراهای این مسیر را در خراسان شمالی از سایر کاروان سراها متمایز می کند بحث پلان و مصالحی است که در ساخت آن بکارگرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه خراسان شمالی در منطقه کوهستانی واقع شده است، ادامه داد: سایر کاروان سراهای واقع در جاده ابریشم که در منطقه بیابانی قرار گرفته اند، آجری هستند اما این کاروان سراها با مصالح سنگی ساخته شده اند.
وی اظهارکرد: فقط یک کاروان سرا از هشت کاروان سرای واقع در مسیر ابریشم در خراسان شمالی از مصالح ساختمانی ساخته نشده و آن هم به این دلیل بوده که از مصالح ساختمانی کارون سرایی که در نزدیکی آن قرار داشته، ساخته شده است.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر شرایط آب و هوایی سرد موجب شده تا پلان های ساخته شده، کوچک تر باشند و علاوه بر آن یکی از کاروان سراها نیز سرپوشیده باشد که دیگر کاروان سراهای موجود در این مسیر چنین شاخصه ای را نداشته است.
وی تاکیدکرد: علاوه بر آن کاروان سرایی همچون کاروان سرای قره بیل شاید به علت مسائل مالی و کمبود وقت، توسعه کارهای گذشته بوده است که هدف آن افزایش گنجایش بوده است و کاروان سرایی عشق نیز از مقداری از کاروان سرایی که در مجاورت آن قرار داشته، ساخته شده است.
انتهای پیام
