به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، سوزن‌دوزی هنری است که با نخ و سوزن روی پارچه طرح و نقشی شکل می‌گیرد. این هنر در استان سیستان و بلوچستان، اصفهان، خراسان و یزد و اقوام بختیاری و شمال ایران رواج دارد که این تنوع مکانی باعث شده که هنر سوزن دوزی هم نوع دوخت و هم رنگ و رخ متفاوت داشته باشد.
یکی از شاخه‌های سوزن دوزی مخصوص اصفهان، نقده‌دوزی است؛ هنری که امروزه متاسفانه رو به زوال است. تاریخ انواع هنرهای رودوزی و دوزندگی در ایران به دلیل یافت انواع دوک‌های نخ‌ریسی و ابزارهای مشابه در سیَلْک کاشان به 8 هزار سال قبل از اسلام می‌رسد و بعد از اسلام هم در دوره ایلخانیان شکوفا می‌شود که طرح‌های اسلیمی و هندسی وجه مشخصه سوزن دوزی ایرانیان است.
محبوبه پور غدیری هنرمند نقده‌دوزی است که این هنر اصیل را به هنرمندان و علاقه‌مندان آموزش می‌دهد. وی در خانواده‌ای هنری به دنیا آمد، پدر در رشته چوب و مادر در رشته قلاب بافی و خیاطی خبره بودند و بهانه‌ای بود تا او نیز به هنر گرایش پیدا کند. در زمان نوجوانی به نقاشی رنگ و روغن روی آورد و بازدید از موزه هنرهای تزئینی در خیابان استانداری اصفهان، جرقه آشنایی او با هنر نقده‌دوزی بود. این هنرمند، زیر نظر بانو استاد پاکروان تعلیم دید و در هنر نقده‌دوزی ماهر شد.
محبوبه پورغدیری در خصوص هنر نقده‌دوزی اظهار داشت: نقده‌دوزی یکی از هنرهای سنتی اصفهان که با نخ طلا و نقره کار می‌شود. در قدیم دست دوخته‌های نقده‌دوزی به عنوان پول نقد محسوب می‌شده و خانواده‌ای که احتیاج به پول داشتند با فروش دستمال نقده‌دوزی، پول نقد دریافت می‌کردند و به همین جهت به این نام مشهور است.
وی با اشاره به علت رو به زوال بودن این هنر اصیل بیان کرد: مواد اولیه کاربردی در هنر نقده دوزی طلا و نقره است و به همین دلیل محصولاتی که تولید می‌شود گران است.
استاد دوخت‌های سنتی در خصوص دیگر دلیل فراموشی این هنر تصریح کرد: نقده‌دوزی از بین شاخه‌های مختلف رشته‌های سوزن‌دوزی دوخت مشکلی دارد؛ چرا که نخ نقده از رشته‌های عریضی که مغز آن نقره و دور آن آب طلا دارد ساخته شده و در دوخت دچار گره و پیچ و تاب می‌شود.
پورغدیری گفت: متاسفانه کار ساخت نخ نقده تنها در یک کارگاه سنتی و قدیمی در اصفهان انجام می‌شود که با تعطیلی این کارگاه در اصفهان، تولید این نخ با مشکل مواجه می‌شود.
وی با اشاره به تجملاتی بودن محصولات دست‌دوز نقده اظهار داشت: در گذشته بیشتر خریداران این محصول افراد ثروتمند و برای لباس درباریان استفاده می‌شده است.
استاد دوخت‌های سنتی افزود: اکنون نیز بیشتر مشتریان افراد ثروتمند و سنتی دوست هستند که بیشتر از قدیمیان و اجدادشان یادگاری از این هنر دارند و علاقه دارند برای فرزندانشان نیز از این هنر برای تزئین روتختی و دیگر وسایل با هنر نقده‌دوزی هدیه دهند.
وی با اشاره به پارچه‌های مورد استفاده در هنر نقده‌دوزی بیان کرد: در قدیم این هنر روی تور و مخمل و ترمه کار می‌شد و امروزه دوزنده‌ها علاوه بر آن روی چرم و اِشوارت هم انجام می‌دهند.
پورغدیری با اشاره به موارد مصرف نقده دوزی تصریح کرد: بیشتر در قدیم برای لباس عروس، پرده اتاق و اکنون برای احیای این دوخت کاربردهای دیگری چون رو تختی، جانماز، سیسمونی و.. دارد.
وی با اشاره به ابداع سبک جدید در این هنر گفت: در این هنر سبک کتیبه دوزی با نخ نقده را ابداع کردم که طیف وسیعی از تابلوها با مضامین مختلف آیات الهی، روایات،اسمأ الهی و سخنان نغز و بدیع با تزئین نقده دوزی کار شده است.این تابلوها در ابعاد کوچک 10در 20 و 20در 30 و با طرح سنتی، مذهبی یا ملی کار کردیم که پشت تابلو شناسنامه‌دار و دارای توضیحاتی در مورد دوخت و طرح به فارسی و لاتین داده شده و باعث استقبال بیشتر مشتریان و ادارات و ارگان‌ها شده است.
استاد دوخت‌های سنتی با اشاره به قیمت این تابلوها تصریح کرد: قیمت این تابلوها از حدود 200 هزار تومان به بالا است که قابلیت استفاده برای هدیه و یادبود دارد و بهانه‌ای برای ورود هنر نقده‌دوزی به خانه‌های عموم مردم شده تا محدود به یک قشر خاص نشود.
وی در خصوص طرح ویژه نماد اصفهان اظهار داشت: همچنین طرح انسان کامل که بر سر در مسجد امام حک شده که نشان انسانی است و یک طرف آن حیوان است را با هنر نقده‌دوزی روی مخمل در تابلوهایی با ابعاد مختلف کار کردم. این طرح طرح اصیلی است که نشان دهنده دو بعد حیوانی و انسانی در فرد است که با تیر تقوا بعد حیوانی را در اختیار خود قرار می‌دهد و نفس سرکش را فرو می‌نشاند. همچنین در نمایشگاهی در قم، نماد گنبد و بارگاه حضرت معصومه (س) را به درخواست استاندار وقت کار کردم.
پور غدیری اضافه کرد: عموما کار نقده‌دوزی روی پارچه مخمل و ترمه نفیس‌تر است که از رنگ‌های متنوعی استفاده می‌شود؛ البته رنگ آبی که مخصوص اصفهان است،جلوه و زیبایی خاصی به کار می‌بخشد. علاوه بر نقشه‌هایی که روی پارچه منتقل می‌کنیم ،نقشه‌هایی هم به صورت ذهنی و روی تور کار می‌شود که به اصطلاح سنتی "هل و خاشخاش" می‌گوییم.
وی تصریح کرد: برای جلوگیری از تغییر رنگ نخ مطلّای پارچه‌های کار شده داخل قاب از شیشه استفاده می‌کنیم. البته تغییر رنگ نشانه اصالت جنس نخ نقره است که با اکسیده شدن کدر می‌شود و خوشبختانه بَدَل نخ نقده در ایران نیست.
استاد دوخت‌های سنتی با اشاره به اینکه این هنر در هیچ کشوری حتی چین شناخته نشده، گفت: اگر ما در مورد هنر نقده‌دوزی غفلت کنیم ممکن است بعضی کشور‌ها این هنر را به نام خود ثبت کنند.
وی با اشاره به ابزار کار هنر نقده‌دوزی عنوان کرد: سوزن، نخ نقده به ضخامت 0٫5 میلی‌متر، نخ واسط که نخ نقده به وسیله ی آن به سوزن متصل می‌شود، پارچه‌های مختلف و کارگاه چوبی که پارچه داخل آن محکم بسته می‌شود، از وسایل و ابزار این هنر است.
پور غدیری بیان کرد: کارهای بزرگ مثل روتختی را به کارگاه سنتی متصل می‌کنیم و برای کارهای کوچک مثل پارچه‌هایی که در قاب کار می‌شوند، از کارگاه‌های گرد کوچک و جدید استفاده می‌کنیم.
وی در خصوص کار هنری شاخص خود گفت:ارزشمندترین کار من دوخت روکش مضجع شریف امام رضا (ع) مزین به صلوات خاصه حضرت روی مخمل نفیس با نقده درصد 4درصد که بیشترین خلوص را دارد، بود.دوخت این کار طی 4سال و با کمک 5 دوزنده صورت گرفت که سال گذشته در شب میلاد حضرت معصومه روی قبر حضرت رضا(ع) پهن شد.
استاد دوخت‌های سنتی در مورد سوزن‌دوزی در کل کشور اظهار داشت: به کلیه محصولاتی که به کمک نخ و سوزن روی پارچه نقش و طرحی دوخته می‌شود، سوزن‌دوزی می‌گویند که در بیشتر شهرهای ایران سوزن‌دوزی وجود دارد. اسم هنر سوزن‌دوزی در کرمان "پته‌دوزی" و با نخ پشم است و در ممغان تبریز هم به همین نام یعنی مَمَغان دوزی معروف است؛ در سیستان و بلوچستان نیز با نخ ابریشم خام یا تابیده و روی پارچه های خاص کار می‌شود.
وی با اشاره به انواع سوزن‌دوزی در اصفهان بیان کرد: انواع سوزن‌دوزی مثل سُکمه و قلاب، سِرمه دوزی، ملیله دوزی و نقده دوزی از هنرهای اصفهان است اما نقده‌دوزی فقط در اصفهان است و در ایران و دنیا مشابه آن کار نشده است.
پور غدیری با اشاره به ارائه راه حل برای احیای این هنر تصریح کرد: اگر این رشته به عنوان دوخت سنتی در دانشگاه‌های علمی کاربردی، به صورت آکادمی آموزش داده و در جهت احیای هنر راهگشا خواهد بود.
انتهای پیام/163/س
