با توجه به وجود صنعت دامپروری و زندگی عشایری در چهارمحال و بختیاری، این استان به عنوان یکی از کانون‌های تولید بافت در کشور به شمار می‌رود و صنایع دستی متنوعی که ریشه در ذوق، خلاقیت، فرهنگ بومی و تاریخ دارد، به شیوه‌های سنتی و صنعتی تولید می‌شود.
هرچند ساخت تولیدات صنایع دستی در این منطقه قدمت تاریخی دارد اما با چالش‌هایی مواجه است که نیاز به مرتفع شدن دارد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تعداد صنایع دستی استان ۵۲ رشته است و شاخص‌ترین صنایع دستی استان شامل رشته‌های قفل‌سازی، خاتم‌کاری، گلیم‌بافی، لباس محلی، سرمه‌دوزی، نمد، احجام فلزی و سنگ‌تراشی است.
مهرداد رییسی در پاسخ به خبرنگار ایرنا در خصوص وجود بانک اطلاعاتی جامع از صنایع دستی و صنعت‌گران استان گفت: بانک اطلاعاتی به‌صورت استانی وجود ندارد و کشوری است که در صورت نیاز از آن استفاده می‌شود.
او در پاسخ به خبرنگار ایرنا تعداد کل هنرمندان و صنعت‌گران دارای مجوز را حدود ۱۲ هزار نفر عنوان کرد و افزود: بیش از ۷۰ درصد این جمعیت را بانوان تشکیل می‌دهند و به‌صورت فعال یا نیمه‌فعال با داشتن یکی از مجوزهای انفرادی، کارگاهی، تاسیس کارگاه، کارت شناسایی و مشاغل خانگی مشغول به فعالیت هستند.
به گفته وی، صنایع دستی چهارمحال و بختیاری دارای هفت مورد نشان بین‌المللی یونسکو بیشتر در زمینه نمد و قفل و ۴۷ نشان ملی صنایع در دستی در زمینه قفل‌سازی، خاتم‌کاری، گلیم‌بافی، لباس محلی، سرمه‌دوزی، نمد، احجام فلزی و سنگ‌تراشی است.
4رشته صنایع دستی فراموش شده احیا شد
رییسی تعداد رشته‌های فراموش‌شده را ۱۰ مورد عنوان کرد و افزود: از این میان چهار رشته احیاشده است و ۶ مورد دیگر شناسایی‌شده و لازم است به وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعلام و احیا شود.
او در پاسخ به ایرنا تعداد تعاونی‌های اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی را ۴۰ مورد عنوان کرد و در خصوص تعداد مجوزهای صادرشده بیان کرد: تعداد صدور مجوز به‌صورت تفکیک‌شده در اختیار نیست.
وی در خصوص وضعیت بیمه هنرمندان گفت: قانون بیمه هنرمندان و قالی‌بافان در سال ۱۳۸۹ به تصویب رسید و در استان حدود ۸۷۰ نفر بیمه‌شده هنرمند وجود دارد که از مزایای بیمه استفاده می‌کنند.
معاون صنایع دستی آموزش‌های این سازمان را به 2 بخش تقسیم کرد و افزود: بخش از آموزش‌ها در صورت اعتباردهی برای عموم علاقه‌مندان و هنرجویان به‌صورت رایگان برگزاری می‌شود و بخش دیگر آن که با توجه به‌ضرورت آموزش حوزه‌های مختلف از جمله بازاریابی، برندسازی و صادرات برای شاغلان برگزار می‌شود.
به گفتۀ وی، پس از مراجعه متقاضیان، اطلاعات هویتی و شخصی و اطلاعات مربوط به فعالیت از جمله میزان سرمایه‌گذاری، سابقه فعالیت، تعداد اشتغال‌زایی توسط کارشناسان بررسی و در صورت تایید، مجوز صادر می‌شود.
او در خصوص تعداد مجوزهای صادرشده بیان کرد: سالانه افزون بر یک هزار مجوز صادر می‌شود که بیشتر آن‌ها مجوز کارت شناسایی، کارگاه انفرادی و مشاغل خانگی است و صدور مجوز مشاغل خانگی میان اداره میراث فرهنگی و گردشگری و اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشترک است و صدور مجوز مشاغل خانگی منوط به داشتن یکی از مجوزهای صنایع دستی است.
او در پاسخ به پرسش میزان ارزآوری صنایع دستی گفت: آمار دقیقی از صادرات صنایع دستی در دست نیست و تنها می‌توان به آمار گمرک استناد کرد که تا سال ۱۳۹۸ صادرات گمرکی صنایع دستی بیش از ۲۰۰ هزار دلار و بیشتر نمد بود و افزون بر آن، بخشی از صنایع دستی استان به‌صورت همراه مسافر و چمدانی و بخشی دیگر از صنایع دستی به ویژه بافته‌های داری از گمرک سایر استانها صادر می‌شود.
رییسی در خصوص وضعیت بازار صنایع دستی اظهار داشت: در حال حاضر ۲ بازارچه در شهرکرد و بروجن در زمینه بازاریابی و فروش تولیدات صنایع دستی استان فعالیت می‌کند و ایجاد بازارچه در شهرستان‌های گردشگر پذیر در نظر گرفته‌شده است.
او افزود: با توجه به اینکه تولیدات صنایع دستی به گردشگران یا در نمایشگاه‌های بین‌المللی، ملی و منطقه‌ای ارائه می‌شود، شیوع ویروس کرونا تاثیر بدی بر بازار فروش این صنایع داشت و افزون بر آن وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ۲ماه پیش نمایشگاه مجازی صنایع دستی را راه‌اندازی کرد و بستری برای معرفی و فروش تولیدات هنرمندان را به‌صورت رایگان فراهم کرد.
به گفته وی، در تاریخ پنجم تا هشتم اسفندماه سال جاری نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع دستی در محل دائمی نمایشگاه تهران در صورت وجود شیوه‌نامه‌های بهداشتی و پروتکل‌های بهداشتی برگزار خواهد شد که فرصت خوبی برای هنرمندان به شمار می‌رود.
هرچند معاون صنایع دستی به وجود سند جامع توسعه اشاره کرد اما با پیگیری‌های مکرر، خبرنگار ایرنا به سند یادشده دست نیافت.
نیاز به تعاملات بین‌المللی برای ورود به بازارجهانی
رییسی در پاسخ به چالش‌های پیش روی صنایع دستی و صنعت‌گران چهارمحال و بختیاری بیان کرد: وجود تحریم منجر به ارسال محصولات به دیگر کشورها و حتی با برندهای دیگر می‌شود که هزینه‌های زیادی را نیز به دنبال دارد، همچنین حوزه صادرات به تعاملات بین‌المللی نیاز دارد و لازم است برای ورود به بازار جهانی لازم است با کشورهای خواهان صنایع دستی ارتباط داشت.
او گفت: چالش مهم در این حوزه، گران شدن و کم بودن مواد اولیه است که با تاثیر بر نرخ تولید، منجر به گران شدن صنایع دستی می‌شود، هرچند ادعا می‌شود صنایع دستی غیر وابسته است و تمام مواد اولیه آن در کشور وجود دارد، اما به نظارت کافی نیاز دارد.
به گفته وی، به‌طور مثال کالای پشم که مواد اولیه بسیاری از تولیدات استان به شمار می‌رود، به‌صورت خام از استان صادر می‌شود و در نهایت هنرمندان مجبور می‌شوند آن را با قیمت بالاتر از دیگر استانها تهیه کنند.
به گفته وی، صدور مجوز به‌صورت کاملا رایگان انجام می‌شود و صنعت‌گران پس از دریافت مجوز می‌توانند از تسهیلات ارزان‌قیمت، یارانه انرژی و معافیت از پرداخت مالیات بهره ببرند.
چالش‌های پیش‌روی صنایع دستی
رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی چهارمحال و بختیاری صنایع دستی شاخص استان را خاتم‌کاری، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی، احجام فلزی، زیورآلات، فیروزه‌کوبی، قلم‌زنی روی مس، سرمه‌دوزی، میناکاری، منبت‌کاری، نمد، جاجیم و گلیم نام برد و در پاسخ به چالش‌های پیش روی صنایع دستی و صنعت‌گران بیان کرد: از مهم‌ترین چالش‌های موجود تامین مواد اولیه و مشکلات مربوط به فروش است و مشکل فروش تولیدات صنایع دستی قبل از شیوع کرونا نیز وجود داشت.
جاسم نصیری هفشجانی افزود: بسته‌بندی تولیدات صنایع دستی در استان و ارائه نشدن محصول با بسته‌بندی متناسب در بازار و صادر شدن برخی از صنایع دستی استان باواسطه و به‌وسیله دلالان که صنایع دستی استان را با قیمت کمتر تهیه می‌کنند و با قیمت بالاتری در بازارهای جهانی به فروش می‌رسانند، از مشکلات دیگری است که به حمایت نیاز دارد.
او نبود وب‌سایت و بازارهای فروش مجازی در استان را یکی از چالش‌ها عنوان کرد و گفت: بخشی از صنعت‌گران استان همچنان به‌صورت سنتی کار می‌کنند و به دلیل سواد کم یا ناآشنا بودن با بازار اینترنتی، نمی‌توانند محصولات خود را صورت مجازی به فروش برسانند.
او افزود: نبود مکان و ارگان برای راهنمایی و حمایت صنعت‌گران، سردرگمی آن‌ها برای صادرات، نبود بازاریاب صنایع دستی استان در دیگر کشورها، انفرادی کارکردن صنعت‌گران و تشکیل ندادن یک مجموعه برای ساماندهی و حمایت بیشتر و ناشناخته بودن برخی از صنعت‌گران فعال و ماهر از دیگر چالش‌های موجود در این حوزه است.
پیشنهادها و راهکارهای رفع چالش‌ها
او در پاسخ به خبرنگار ایرنا (پیشنهادها و راهکارهای رفع چالش‌های موجود در حوزه صنایع دستی) بیان کرد: برای پایدار ماندن رشته‌های صنایع دستی به حمایت احتیاج است تا با کنار رفتن هنرمندان و صنعت‌گران، رشته‌ها فراموش نشوند و نیروی کار جوان بافکر جدید پرورش یابد.
نصیری افزود: تسهیل ارایه تسهیلات بانکی به هنرمندان، ساماندهی بیمه هنرمندان، افزایش اعتبار و ساماندهی رشته‌ها و صنعت‌گران و هنرمندان در این حوزه نیاز است.
به گفته وی، هزینه حضور صنعت‌گران در نمایشگاه‌های ملی بسیار بالا است و دولت با فراهم آوردن برخی از تعرفه‌ها، می‌تواند این هزینه را کاهش دهد.
به گزارش ایرنا، ۵۲ رشته صنایع‌دستی شهری، روستایی و عشایری در چهارمحال و بختیاری وجود دارد که تاکنون بیش از ۱۲ هزار هنرمند در این رشته‌ها مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند.
