در بیشتر بازارهای بزرگ سینمایی جهان، فیلم‌‌‌های علمی-تخیلی و ابرقهرمانی در صدر جدول فروش هستند؛ در ایران کمدی‌‌‌ها! سال‌‌‌هاست که کارشناسان بسیاری درباره علت پرفروش شدن کمدی‌‌‌ها در ایران بحث و گفت‌‌‌وگو می‌‌‌کنند. بسیاری معتقدند که دشواری‌‌‌های ادامه‌‌‌دار اقتصادی در جامعه ایرانی و محدود شدن سرگرمی‌‌‌های عمومی به واسطه گرانی‌‌‌های مداوم کالاها و نرخ ارز و ... باعث شده تفریحات عمومی مردم به سمت سینماها متمایل شود. اتفاقی که به نوبه خود به فروش بیشتر فیلم‌‌‌های کمدی دامن زده است. به هر روی تفاوتی که میان بازار سینمای ایران و سینمای جهان و بسیاری دیگر از کشورها وجود دارد، قابل تامل است.
در کشورهای توسعه یافته، سلیقه عمومی مردم در سینما، تماشای فیلم‌‌‌های ابرقهرمانی، فانتزی و درام است و سهم فیلم‌‌‌های کمدی در بازار اکران این کشورها، بسیار کمتر از ژانرهای یاد شده است. با این حال در سینمای ایران فیلم‌‌‌های کمدی یکه‌‌‌تازی می‌‌‌کنند. همچنان که در جدول مشخص است از مجموع 10 فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران، تنها یک فیلم کمدی نیست. اما در سینمای جهان در میان 10 فیلم صدرنشین جدول پرفروش‌‌‌ها، تنها یک فیلم ابرقهرمانی یا علمی-تخیلی نیست.
جالب آنکه در کشورهای دیگری که بازار سینمای پررونقی دارند هم معادلات بازار به همین شکل است. برای مثال در کشورهای هند و چین که رقم‌‌‌های قابل توجهی در تولید و مصرف فیلم‌‌‌های سینمایی هزینه می‌‌‌شود، جدول پرفروش‌‌‌ها، کمتر میزبان فیلم‌‌‌های کمدی است.
در چین در جمع 10 فیلم پرفروش این کشور، دو فیلم کمدی وجود دارد و در هند هم تنها یک کمدی توانسته به جمع 10 فیلم پرفروش برسد. در جدول اطلاعات جزئی‌‌‌تری از این موضوع وجود دارد.
ترجیح ژانر بر سوپراستار در سینمای ایران
سینمای ایران سالانه به طور میانگین 100 فیلم می‌‌‌سازد و البته کمتر از این مقدار، فیلم اکران می‌‌‌شود که اولویت اکران، با فیلم‌‌‌های کمدی است. دلیلش هم همچنان که گفته شد واضح است، چون امکان بازگشت سرمایه در فیلم‌‌‌های کمدی بسیار بیشتر از فیلم‌‌‌های غیرکمدی است. امسال فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی که حضور بسیار موفقی در جشنواره‌‌‌های معتبر سینمایی داشته و نماینده سینمای ایران در اسکار 2022 است، تنها 11 میلیارد تومان فروش داشته است. در حالی که فیلم دینامیت تا امروز حدود 43 میلیارد تومان فروش داشته و فیلم گشت3 به آستانه 35 میلیارد تومان فروش هم رسیده است. دو فیلم غیرکمدی دیگر یعنی فیلم‌‌‌های «آتابای» و «بی همه چیز» با سیل بزرگ بازیگران معروف و محبوبشان، روی هم رفته کمتر از قهرمان فروش داشته‌‌‌اند. این مقدمات نشان میدهد مخاطبان سینمای ایران بیش از آن که بازیگرپسند باشند، ژانرپسند هستند و کمدی را بر دیگر ژانرها ترجیح می‌‌‌دهند.
بعید نیست که این موضوع، توجه تولیدکنندگان فیلم به سوپر استارهای سینمایی را در آینده نزدیک کاهش داده و معادلات اقتصادی بازار را نیز با تغییرهایی روبه‌رو کند. هم‌‌‌اکنون پرخرج‌ترین بخش تولید یک فیلم یا سریال، جذب بازیگر چهره است.
نکته قابل توجه این است که دو کمدی پرفروش این روزهای بازار سینما یعنی دینامیت و گشت3 کمتر از سوپر استارها استفاده کرده‌‌‌اند. در دینامیت، 3بازیگر معروف حضور دارند که از این میان تنها پژمان جمشیدی در قواره یک سوپراستار پول‌ساز است و در فیلم گشت3 هم سوپراستار پول‌سازی حضور ندارد. به بیان دیگر، تماشاگران برای دیدن یک سوپراستار در یک نقش جدید به سینما نمی‌‌‌روند و بیشتر برای تفریح کردن و تماشای یک فیلم کمدی پا به سالن‌‌‌ها می‌‌‌گذارند.
آیا با توسعه ساخت فیلم‌‌‌های کمدی و افزایش استقبال عمومی از این ژانر، رقم قراردادهای بازیگران و سوپراستارهای غیرکمدی سینما کاهش پیدا می‌‌‌کند؟ البته هنوز نمی‌‌‌توان دراین‌باره ادعای قابل توجهی را مطرح کرد زیرا احتمال اشباع بازار از فیلم‌‌‌های کمدی هم وجود دارد. اما به نظر می‌‌‌رسد که آینده بازار سینما در دست کمدین‌‌‌ها و بازیگرانی است که آمادگی جسمانی بیشتری برای ایفای نقش‌‌‌های سخت در ژانرهای حادثه‌‌‌ای و پرتحرک داشته باشند.
دوگانه بازار و جشنواره
روزگاری، جشنواره فیلم فجر، ویترین اکران در سال آینده سینماهای ایران بود. چند سالی است که این ویژگی جشنواره از دست رفته است. یکی از دلایل این امر، عدم نمایش کمدی‌‌‌ها در جشنواره است. به بیان دیگر، فیلم‌‌‌های کمدی یا به جشنواره نمی‌‌‌رسند یا مورد قبول هیات انتخاب قرار نمی‌‌‌گیرند. به هر دلیلی که باشد، نتیجه نکته مهمی است؛ سنخیت جشنواره فیلم فجر با بازار سینمای ایران تا حدود قابل‌توجهی از دست رفته است. پیش از این جوایز فیلم فجر یا استقبال مخاطبان جشنواره از برخی فیلم‌‌‌ها، تا حدود قابل‌توجهی گیشه این فیلم‌‌‌ها را تضمین می‌‌‌کرد اما چند سالی است که بازار، وقعی به جشنواره ندارد.
امسال هم در جشنواره فیلم فجر، فیلم کمدی حضور ندارد. فیلم‌‌‌ها، تنوع ژانری نسبتا قبل قبولی دارند، اما جای کمدی در میان آنها خالی است. البته جشنواره فجر به طور سنتی یک پیشنهاد ویژه برای اکران نوروزی دارد. معمولا فیلم‌‌‌هایی که در این جشنواره به لحاظ مضمونی با ارزش‌‌‌های رسمی و مرجح دولت‌‌‌های مستقر همخوان‌‌‌تر باشند، یا فیلم‌‌‌هایی که جایزه مردمی گرفته باشند، در اکران نوروزی هم شانس بیشتری دارند. اما به هر حال جشنواره فیلم فجر، دیگر پله پرتاب به صدرجدول فروش نیست.
یکه‌‌‌تازی ابرقهرمان‌‌‌ها در جهان
در بازار سینمای جهان همچنان که گفته شد، فیلم‌‌‌های ابرقهرمانی، علمی-تخیلی و پرتحرک مورد استقبال هستند. همچنان که گفته شد در ادامه استقبال طولانی‌مدت و سالیان اخیر مردم از این‌گونه فیلم‌‌‌ها امسال هم فیلم سینمایی «اسپایدرمن» یا همان «مرد عنکبوتی-راهی به خانه نیست» در گیشه سینمای آمریکا و جهان فروش فوق‌العاده‌‌‌ای داشته و به زودی 2 فیلم «شیر شاه» و «پارک ژوراسیک» را پشت سر خواهد گذاشت.
این فیلم تاکنون به فروش جهانی یک میلیارد و ۶۲۶ میلیون دلار رسیده است، اسپایدرمن برای زدن رکورد دو فیلم شیرشاه و پارک ژوراسیک کافی است ۵۰ میلیون دلار دیگر بفروشد، رقمی که با شرایط فعلی این فیلم به زودی به دست خواهد آمد.
همچنین این فیلم با فروش 2 میلیون دلار دیگر به راحتی رکورد فروش فیلم سینمایی «پلنگ سیاه» را در گیشه سینمای آمریکا شکسته و به رتبه چهارم جدول فروش تاریخ سینمای آمریکا خواهد رسید.
فروش فوق‌العاده فیلم سینمایی «مرد عنکبوتی-راهی به خانه نیست» در حالی رخ داده که سویه تازه بیماری کرونا در جهان کشف شده است، اتفاقی که شاید می‌‌‌توانست ضربه مهلکی به این فیلم بزند، اما انگار مخاطبان بیش از حد به این فیلم علاقه‌‌‌مند شده‌اند. کارگردانی «مرد عنکبوتی- راهی به خانه نیست» بر عهده جان واتس از فیلم‌‌‌نامه‌‌‌ای نوشته کریس مک‌‌‌کنا و اریک سامرز است. در این فیلم تام هالند در نقش پیتر پارکر/ مرد عنکبوتی، در کنار زندیا، بندیکت کامبربچ، جیکوب باتالون، جان فاورو، مریسا تومی، جی.بی اسموو، بندیکت وانگ، آلفرد مولینا، جیمی فاکس، ویلم دفو، توماس هیدن چرچ و ریس ایفانز ایفای نقش می‌‌‌کند.
در این فیلم پارکر از استیون استرنج (کامبربچ) می‌‌‌خواهد تا هویت مرد عنکبوتی خود را پس از افشای عمومی در دور از خانه دوباره مخفی کند که در نهایت منجر به بازشدن ناگهانی مولتی‌‌‌ورس می‌‌‌شود. ساخت سومین فیلم مرد عنکبوتی از دنیای سینمایی مارول در سال ۲۰۱۷ حین توسعه بازگشت به خانه در نظر گرفته شده بود. تا اوت ۲۰۱۹، مذاکرات میان سونی و مارول استودیوز که با هم فیلم‌‌‌های مرد عنکبوتی را تولید می‌‌‌کنند برای اصلاح قرارداد با خروج مارول استودیوز از این پروژه به پایان رسید. با این وجود، واکنش منفی طرفداران، یک ماه پس از آن منجر به بستن یک قرارداد جدید میان دو کمپانی شد. در آن زمان برنامه‌‌‌ریزی شده بود که جان واتس، کریس مک‌‌‌کن، اریک سامرز و تام هالند برگردند.
