گردشگری خوراک، بنا به تعریف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) شامل مجموعه کارهای مرتبط با خوردن و نوشیدن در زمان سفر است؛ این فعالیت‌ها می‌توانند کلاس‌ها و دوره‌های آشپزی یا حضور و بازدید از بازار‌ها و بازارچه‌های مواد غذایی، کشاورزی، خوراکی‌ها و حتی بازدید از کارگاه و کارخانه‌های صنایع تولیدی و فراوری غذایی یا غذا خوردن در یک رستوران باشند و بر اساس آمار‌ها گردشگری خوراک در جهان، هر سال ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد دارد.

 

 

 

 

 

توجه به سفر بر محور خوراک نسبت به گذشته با اقبال عمومی در سراسر جهان روبرو شده است. استان سمنان با توجه به گستردگی جغرافیایی و اقلیمی خاص خود و تلاقی جنگل و بیابان دارای جاذبه‌های گردشگری و طبیعی متعدد است. وجود اقوام مختلف و تعدد روستا در سطح استان نشان دهنده تنوع خوراک و غذا است که ظرفیت بسیار مطلوبی برای رونق گردشگری غذا را به‌وجود آورده است.

 

استان سمنان از تنوع بالایی در انواع نان، غذا و خوراک بهره‌مند است و با توجه به مهارت دامداری و وجود عشایر، بسیاری از خوراکی‌ها بر پایه لبنیات در استان تهیه و مصرف می‌شوند و مبتنی بر همین ظرفیت، تاکنون ۱۸ غذای استان سمنان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

 

آش واگره روستای جوین، شنگی پلو، جوش بره، شله قروت، قطقی فرومد، نان‌های روستای ایج (سیریشین و یوزین)، شیوه سنتی فرآوری پنیر در مغار روستای اروانه، ته چین گرمساری، شیوه سنتی پخت سبزی‌پلو سمنانی، دوشائین حلوا، مهارت پخت کلوچه غربال سری ساده و گردویی روستای افتر، قلیه خربزه (کالک قلیه) روستای لاسجرد، دو کولنا شهر سرخه، گولاچ (نان سنتی سمنان)، نان بُقسَمات سمنان، فنون تهیه فرآورده‌های لبنی عشایر ایل سنگسر و مهارت پخت آرشه لایی نون، غذا‌های ثبت شده از استان سمنان در فهرست میراث ملی هستند.

 

بسیاری از خوراک‌های استان سمنان، توانایی نمادسازی و معرفی به گردشگران داخلی و خارجی را دارند، مانند "آروشه" که محصولی منحصر به فرد و رأس هرم تولیدات لبنی عشایر ایل سنگسر محسوب می‌شود. این استان، تنوع بالایی در تهیه انواع خوراک دارد.

 

بیشتر غذا‌های سنتی و دستور پخت‌های آن موروثی هستند و اغلب مادربزرگ‌ها مهارت پخت آن را دارند که متأسفانه به‌دلیل تغییر شرایط زندگی و سبک غذایی، بسیاری از غذا‌ها در میان نسل جدید طرفدار ندارند یا تاکنون معرفی نشده‌اند.

 

سرعت بالای زندگی شهری و تعدد مشغله افراد، فست فود‌ها و غذای حاضری را وارد سبد غذایی خانواده‌ها کرده است، در حالی که بهره‌مندی از غذا‌های سنتی و خوراک‌های اصیل به‌دلیل شیوه پخت سالم و استفاده از مواد اولیه مرغوب، تأثیر شگرفی بر سلامت خانواده دارد.

 

گام نخست توسعه گردشگری خوراک، زنده نگه داشتن غذا‌های سنتی و اصیل استان و معرفی آن به مردم و سپس گردشگران است.

 

 

 

 

 

حمید رضا دوست‌محمدی، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان، گفت: گام نخست در توسعه گردشگری خوراک، بررسی سفره خوراک استان و ثبت آن در فهرست میراث ملی است که شامل پژوهش و ثبت خوراک‌ها، تبلیغ و ترویج خوراک‌ها و اطلاع‌رسانی به جامعه هدف و حفظ غذا‌های سنتی و اصیل با ورود در منو‌ی رستوران‌ها و آموزش به افراد است.

 

او افزود: استان سمنان، مانند گنجی پنهان است که بسیاری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن تاکنون مستندنگاری نشده‌اند و مردم استان از آن بی‌خبر هستند. ورود گردشگر نیازمند فراهم‌سازی زیرساخت‌های گردشگری و ایجاد ظرفیت پذیرش گردشگر بر اساس فرهنگ بومی است.

 

دوست‌محمدی، گفت: یک رفتار‌ اشتباه در گردشگری استان سمنان از سوی برخی شهروندان، هدایت گردشگران به استان‌های همجوار در سایه بی‌اطلاعی شهروندان از جاذبه‌های گردشگری استان است و در نتیجه، فرصت رونق گردشگری و بهره‌مندی اقتصادی از این حوزه را سلب می‌کند؛ در صورتی که باید با معرفی فضا‌های روستایی و شهری، گردشگران را به استان علاقه‌مند کنیم.

او اظهار داشت: دلیل اصلی تعداد کم گردشگر در استان سمنان، معرفی نشدن داشته‌های فرهنگی و گردشگری است که دفاتر مربوط به خدمات مسافرتی و مردم، نقش مهمی در این معرفی دارند. از سوی دیگر، ورود گردشگر بدون برنامه و آمادگی، بسیار مخرب است و باید به صورت تدریجی و همگام با ایجاد زیرساخت‌ لازم در حوزه‌های مختلف باشد تا بتوان گردشگری پایدار در استان ایجاد کرد.

 

 

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان، بیان کرد: در استان ۳۸ کاروانسرا وجود دارند که ظرفیت بسیار خوبی برای گردشگری، به‌خصوص گردشگری غذا است، اما متأسفانه مشکلات ناشی از مالکیت آن‌ها فرصت مرمت، احیا و واگذاری به بخش خصوصی را نمی‌دهند.

 

دوست‌محمدی، اظهار داشت: سرمایه‌گذاری دولتی در زیرساخت‌ها بسیار بلندمدت است و توسعه پایدار در جوامع محلی تنها با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شکل می‌گیرد. ورود بخش خصوصی در گردشگری خوراک و استفاده از ظرفیت کاروانسرا‌ها نقش مؤثری در جذب گردشگر دارد. با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه و ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) مالکیت کاروانسرا‌ها به میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان سپرده شود و با واگذاری به بخش خصوصی و حذف مقررات اضافی، گردشگری استان جان تازه گیرد.

 

او افزود: یکی از مهم‌ترین خاستگاه‌های رونق گردشگری خوراک استان سمنان، بوم‌گردی‌های فعال هستند. همچنین تسهیلاتی مانند تغییر تعرفه تجاری به گردشگری و معافیت‌های مالیاتی ۵۰ درصدی برای تأسیسات گردشگری مانند سفره‌خانه‌ها و رستوران‌های بین راهی درباره فعالیت در حوزه‌های گردشگری، به‌خصوص گردشگری خوراک صورت می‌گیرد.

 

 

 

 

 

 

محمد هادی ایزدفر، فعال گردشگری و مالک یک واحد بوم‌گردی استان سمنان، گفت: مهمانان و مسافران با غذا‌های سنتی و محلی در بوم‌گردی ما پذیرایی و فقط غذا‌های سنتی تهیه و عرضه می‌شوند که این موضوع مورد استقبال مسافران، به‌خصوص گردشگران خارجی قرار گرفته است.

 

او درباره توسعه بوم‌گردی افزود: در نظر داریم با تأسیس مجتمع گردشگری، به شکل ویژه‌ در عرصه تهیه خوراک محلی، فعالیت و غذا‌های بیشتری را به مسافران عرضه کنیم.

 

ایزدفر، ادامه داد: هیچ‌گونه غذای فست‌ فودی در بوم‌گردی ما در اختیار مسافران قرار نمی‌گیرد و همه وعده‌های غذایی، شامل غذا‌های سنتی استان و به‌خصوص منطقه است که جذابیت بسیاری برای مسافران دارد و در برخی موارد، بازگشت دوباره گردشگر را به دنبال داشته است.

 

جذب مسافران با معرفی غذا‌های سنتی و تأسیس رستوران سنتی، از جمله اهداف این فعال گردشگری برای رونق کسب و کار خود در کنار حفظ و معرفی غذا‌های بومی و محلی هستند.

 

 

هدی طالبیان، مسئول گردشگری خوراک اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان، بیان کرد: توجه به غذا، تنوع و کیفیت آن، دغدغه فعالان حوزه گردشگری است که در این میان، تجربه موفق برگزاری چند دوره جشنواره سفره ایرانی با حضور آشپزهای برتر و برگزاری جشنواره‌های غذایی به صورت فصلی، جشنواره نان و خوراک‌های محلی، تأثیر بسیاری بر معرفی گردشگری خوراک در استان داشته‌اند.

 

او افزود: با توجه به جذابیت خوراک و غذا در سفر‌ها و راه‌اندازی مرکز اطلس خوراک ایرانی، به دنبال ورود غذا‌های محلی در فهرست غذای سفره‌خانه‌ها، رستوران‌ها و مراکز اقامتی برای آشنایی مسافران و گردشگران با طعم و رنگ‌های منحصر به فرد غذا‌های استان سمنان هستیم.

 

طالبیان با اشاره به برگزاری جشنواره‌های غذا در سطح ملی و استانی، اظهار داشت: تهیه پرونده‌های ثبت غذا در فهرست معنوی و ثبت آن در اطلس خوراک ایرانی، برنامه‌ریزی درباره برگزاری دوره‌های کارآفرینی گردشگری خوراک و برگزاری تور‌های آشنایی با تنوع خوراک و نان در استان در کنار برپایی شب‌های فرهنگی، از جمله کارهای اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان است.

 

او گفت: استان سمنان به دلیل اقلیم منحصر به فرد، همسایگی با کویر و دریا و همچنین حضور استان‌های مجاور و عشایر خودکفا، تنوع زیادی در زمینه خوراک و نان دارد و بیش از ۷۰ نوع نان مختلف در سطح استان، هنوز پخت و استفاده می‌شوند. 

 

طالبیان، افزود: تمرکز بر گردشگری غذا علاوه بر افزایش جذابیت سفر و کنجکاوی مسافران برای امتحان طعم‌های جدید و حوزه‌های متنوع از گردشگری مثل گردشگری سلامت، گردشگری کشاورزی، همچنین همراهی و حمایت بسیاری از مشاغل و صنف‌ها را نیاز دارد.

 

او تهیه بسته تخصصی سفر با محوریت خوراک را مهم برشمرد و اضافه کرد: مسافران در این بسته تخصصی، تجربه تکرار نشدنی از برداشت و خرید محصولات ارگانیک در کنار حضور در جمع دوستانه جهت پخت غذا، نوشیدنی و دسر، معاشرت و آشنایی با فرهنگ جدید را در گردشگری خوراک خواهند داشت.

 

 

 

 

 

 

ملیحه صیادطوری، مدیرعامل انجمن حافظان میراث فرهنگی استان سمنان و مربی آشپزی، اظهار داشت: برای توسعه گردشگری غذا باید غذای بومی استان را معرفی و نمادسازی کرد. یکی از مصادیق این نمادسازی استانی، جشنواره آش زنجان است که هر سال برگزار شده و تأثیر شگرفی بر حضور گردشگران و مهمانان از سراسر کشور و گردشگران خارجی داشته است.

 

او افزود: استان سمنان نیز ظرفیت برگزاری جشنواره ته‌چین را به دلیل وجود ته‌چین‌های متفاوت داراست، از ایوانکی در شهرستان گرمسار تا فرومد در میامی. انواع ته‌چین با دستور پخت متفاوت وجود دارد و تاکنون نیز ۳ دوره جشنواره استانی ته‌چین با معرفی ۸ نوع ته‌چین از شهرستان‌های استان برگزار شده است.

 

صیادطوری، گفت: استان، ظرفیت بالا در توسعه گردشگری دارد و گردشگری خوراک با اقبال بسیاری روبرو است. حتی در جشنواره‌های آیینی مختلف که برپا می‌شود، بازدیدکنندگان اغلب به دنبال امتحان غذا‌های سنتی و خوراکی‌های محلی هستند؛ به‌خصوص افرادی که در کلان‌شهرها زندگی می‌کنند، بسیار طرفدار غذای محلی هستند.

 

او، بیان داشت: دغدغه‌های مهم فعالان گردشگری در توسعه آن، استفاده از ظرفیت تردد مسافران و معرفی غذا‌ها بوده که متأسفانه تاکنون مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌ و مردم استان به داشته‌های خود اغلب بی‌اعتنا بوده‌اند، در صورتی که بسیار جذاب و متنوع هستند. با برگزاری جشنواره‌های خوراک آیینی در کنار جذب گردشگران و معرفی خوراک‌های استان، امکان کارآفرینی برای هنرمندان و کارهای خانگی نیز فراهم می‌شود.

 

مدیرعامل انجمن حافظان میراث فرهنگی استان سمنان، اظهار داشت: همکاری دستگاه‌های دولتی و حمایت‌های مالی از جشنواره‌ها موجب رونق کسب و کار فعالان حوزه خوراک می‌شود و رونق گردشگری خوراک، مستلزم برگزاری جشنواره‌های متعدد غذا در فاصله‌های زمانی کوتاه مدت، ورود خوراک‌های محلی به فهرست غذای رستوران‌ها و مراکز عرضه غذا به‌خصوص رستوران‌های جاده‌ای و معرفی انواع غذا‌ی سنتی استان به رستوران‌های کشور است.

 

 

 

 

 

رونق گردشگری خوراک بر پایه تنوع غذا‌های محلی و بومی شکل می‌گیرد، اما فقط وجود این تنوع کافی نیست، بلکه معرفی خوراک‌های محلی نیازمند وجود زیرساخت‌های فنی مانند رستوران‌ها، کافه‌ها، مجتمع‌های اقامتی، فضا‌های روستایی و عشایری با رعایت تشریفات پذیرایی است.

 

از سوی دیگر، هر سال حدود ۲۰ میلیون مسافر بدون توقف از استان سمنان گذر می‌کنند. ظرفیتی که فرصت بسیار مناسبی برای رونق صنعت گردشگری در همه زیرشاخه‌ها است، اما متأسفانه فضا‌های شهری و جاده‌ای، آمادگی پذیرش آنها را ندارند.

 

با رونق صنعت گردشگری غذا و زنده نگاه داشتن خوراک‌های محلی، علاوه بر درآمدزایی و کارآفرینی، غذا‌های سنتی و سالم به سفره خانواده‌ها وارد می‌شوند که استفاده از آن‌ها بر سلامتی افراد تأثیرگذار است.

 

افزایش سرعت زندگی، دغدغه‌های متعدد کاری، ورود ویروس کرونا و تغییر شرایط، تغییر بافت فرهنگی جامعه و سبک زندگی، بر جنبه‌های مختلف فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و تربیتی خانواده‌ها تأثیر گذاشته‌اند و باید به یاد داشته باشیم هنوز سفره‌ها گرمابخش روابط افراد و فراهم‌ کننده فرصت با هم بودن هستند و چه بهتر که با غذا‌ و خوراک‌ محلی در کنار حفظ سلامت و زنده نگاه داشتن میراث ارزشمند خود، زندگی کنیم.