حسنیه‌سادات مهدوی-همشهری آنلاین:
زنگ هشدار برای تغییرات اقلیمی در ایران و جهان، سال‌هاست که به‌صدا درآمده‌است؛ تغییراتی ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین که در خاورمیانه و شمال آفریقا خود را به‌صورت افزایش دمای شدید نشان می‌دهد و نمود آن برای مرکز ایران کم‌بارشی و خشکسالی است. برهمین اساس هم هست که منطقه شرق و شمال استان اصفهان دچار بحران کم‌آبی شدید به‌ویژه در حوزه کشاورزی شده‌اند؛ چالشی که خیزش گردوغبار یکی از مصائب آن است و زندگی مردم این منطقه را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده‌است. با توجه به این موضوع، اگر دراین حوزه شفاف‌سازی‌ها و آگاه‌سازی‌های لازم انجام نشود و مدیریت دقیق منابع آبی صورت نگیرد باید درانتظار چالش‌های عمیق‌تری بود. کارشناسان محیط زیستی معتقدند اگر دراین حوزه به درجه‌ای از تاب‌آوری و سازگاری با تغییرات اقلیمی دست پیدا نکنیم، شاهد فاجعه زیست محیطی و مهاجرت‌های گسترده در سال‌های پیش رو خواهیم بود.
افزایش بی‌سابقه دما
براساس بررسی‌های انجام شده ازسوی مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان‌اصفهان در بهار سال‌جاری، در شهرستان‌های غرب و جنوب این استان، که سرچشمه‌های اصلی منابع آبی اصفهان به‌شمار می‌روند، نسبت به بلندمدت کاهش بارش چشمگیری دیده می‌شود؛ موضوعی که می‌توان آن را هشداری جدی برای خشکسالی ارزیابی کرد.
علاوه براین، دراین مدت میانگین دمای استان ۹/۲۸ درجه سانتیگراد بوده که نسبت به حالت طبیعی و بلندمدت، حدود ۹/۲ درجه افزایش داشته‌است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد دمای هوای صبحگاهی نیز در استان افزایش محسوسی داشته‌است. به‌عنوان مثال آمارها نشان می‌دهد میانگین دمای هوای صبحگاهی در اردیبهشت‌ماه دراستان ۷/۱۴ درجه سانتیگراد بوده که نسبت به میانگین بلندمدت ۲/۲ درجه افزایش نشان می‌دهد.
آینده‌ای همچنان بی‌باران
رئیس مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان اصفهان دراین باره می‌گوید: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد دراین استان هم دمای صبح افزایش داشته هم دمای ظهر. بنابراین میانگین دمای کل روز نیز افزایش داشته است. زمانی که دمای کل روز افزایش پیدا می‌کند، تبخیر و تعرق بیشتری هم به‌همراه می‌آورد؛ موضوعی که کم‌آبی و خشکسالی یکی از تبعات آن است و زیست‌بوم منطقه را با مشکلات بسیاری مواجه می‌کند.
«لیلا امینی» با بیان اینکه براساس شاخص خشکسالی (SPEI)، تمام پهنه استان درگیر درجه‌های «خفیف» تا «بسیارشدید» خشکسالی است، می‌افزاید: خشکسالی در استان پدیده‌ای است که هرسال یک گام به پیش می‌گذارد و هیچ‌وقت تعدیل نشده و کاهش نیافته است؛ باید هشدارها دراین زمینه را جدی گرفت.
وی ادامه می‌دهد: خشکسالی فرایندی خزنده و طولانی مدت است و آثارش را بعدها ملموس‌تر می‌توان حس کرد؛ بلایی که مانند خوره به جان زیست‌بوم منطقه می‌افتد و آن را ذره ذره فرسایش می‌دهد. این روند قطعا زندگی مردم منطقه را نیز با چالش‌های متعددی مواجه خواهد کرد.
گسترش هر روزه خشکسالی
امینی عنوان می‌کند: گسترش هر روزه خشکسالی در جغرافیای استان اصفهان درحالی‌است که از یک‌سو مصرف آب در حوزه‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی روز به‌روز بیشتر می‌شود و همه‌گیری ویروس کرونا هم مزید بر علت شده‌است و ازسوی دیگر ذخایر پشت سدها نیز روند کاهشی محسوسی به خود گرفته‌اند و هرسال درصد بیشتری از ذخایر آبی استان بدون اینکه جبران شود، کم می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان اصفهان اظهار می‌کند: در افق پیش رو وبا بررسی‌های انجام شده، برای پاییز بارش به‌هنگامی پیش‌بینی نمی‌شود. شواهد نشان می‌دهد بارش‌ها در پاییز امسال دیررس خواهد بود و این موضوع به شرایط موجود در حوزه خشکسالی دامن می‌زند. امینی اضافه می‌کند: علاوه براین، با توجه به مدل‌هایی که میزان بارندگی‌ها در سال‌های آینده را پیش‌بینی می‌کنند، می‌توان چنین پیش‌بینی کرد که بارشی که سدها را پر کند و آب را در جوی‌ها و رودهای خشکیده استان روان کند، نخواهیم داشت؛ موضوعی که اگرچه ناامید کننده است، اما می‌توان با اتخاذ تدابیر مناسب، به مدیریت شرایط سخت پیش‌رو پرداخت.
افزایش کانون‌های گرد و غبار
این درشرایطی است که کانون‌های گرد و غباری که در سال‌های گذشته، در خارج از کشور برای ما مشکل‌آفرین شده بودند، اکنون در داخل جغرافیای ایران فعال شده‌اند. برهمین اساس اکنون دیگر خیزش گرد و غبار نه‌تنها در شرق اصفهان، بلکه در شمال استان نیز درحال شکل‌گیری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این چالش به‌دلیل مجاورت با استان‌هایی مانند سمنان و قم که از کانون‌های گرد و غبار به‌شمار می‌روند، درحال روی دادن است. براین اساس «نوش‌آباد» و کویر «دق سرخ» اردستان ازجمله کانون‌های درحال شکل‌گیری گرد وغبار محسوب می‌شوند.
حتی در داخل شهر اصفهان و در منطقه تودشک نیز با کم‌ترین وزش بادی، گرد و غبار ایجاد می‌شود و شهروندان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌کند. تاکنون فقط مناطق غرب و جنوب استان از گرد و غبار مصون مانده بودند که براساس آخرین گزارش‌ها، در غرب استان و در منطقه چالشتر چهارمحال‌وبختیاری هم کانون‌هایی از گرد و غبار تشکیل شده‌است.
برخورد تاب‌آورانه
اینها درحالی‌است که براساس گزارش‌های معتبر بین‌المللی، تغییرات آب و هوایی به‌صورت قابل ملاحظه‌ای، زمینه‌ساز بدترشدن شرایط زندگی در خاورمیانه و شمال آفریقا خواهد شد. موج‌های گرمایی و طوفان‌های شن و ماسه ممکن است برخی مناطق را غیرقابل سکونت کند که مطمئناً در چنین شرایطی مهاجرت برای تعداد قابل‌توجهی از ساکنان بومی گریز ناپذیر می‌شود. همچنین در نتیجه افزایش گرما و خشکسالی، بادهای شدید در آینده گرد و غبار بیشتری ایجاد می‌کنند و زندگی افرادی که گرفتار طوفان گرد و غبار می‌شوند، درمعرض تهدید قرار خواهد گرفت. اینها خطراتی است که در کمین مناطق مرکزی ایران، ازجمله اصفهان هم نشسته است. رئیس مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی استان اصفهان دراین باره می‌گوید: اگرچه با تغییرات اقلیمی چندان نمی‌توانیم مقابله کنیم، اما تقویت تاب‌آوری درمقابل تغییرات اقلیمی و سازگاری با آن، باید جزو برنامه‌های مسئولان مربوط باشد.
امینی می‌افزاید: تنها با شفافیت و دقت در مدیریت منابع آبی، در کنار تغییر الگوی کشت، آن‌هم به‌صورت گسترده و در سراسر استان، می‌توان بحران را مدیریت کرد.
وی ادامه می‌دهد: به‌نظرم دیگر برای انجام اقدام‌های پیشگیرانه و درمانگر درمقابل تغییرات اقلیمی بسیار دیر شده‌است و تنها می‌توان جلوی ضرر بیشتر را گرفت تا شاید منفعتی حاصل شود.
امینی با بیان اینکه باید به تدابیر آینده مسئولان دراین حوزه و مسئولیت‌پذیری مبتنی بر تخصص آنها امیدوار بود، اضافه می‌کند: مدیریت بحران در زمینه تغییرات اقلیمی، توجه ویژه مسئولان را می‌طلبد؛ درغیراین‌صورت، در آینده زندگی جمعیت زیادی در مرکز ایران تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ آینده‌ای که نشانه‌های آن در شرق و شمال اصفهان پدیدار شده‌است.
