شاهین‌های جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های محافظه‌کار در مجالس سنا و نمایندگان قصد ایجاد مانع مقابل هرگونه تلاش دولت بایدن در رفع تحریم‌های سختی که توسط دونالد ترامپ علیه ایران اعمال شده بود، خواهند داشت تا اطمینان حاصل کنند که بایدن حتی در صورت بازگشت به برجام، تحریمها علیه ایران را نتواند بطور مؤثر لغو کند. حتی دموکرات‌های میانه‌رو‌تر می‌خواهند بایدن در برابر مطالبات ایران برای اعطای امتیازات بیشتر مقاومت کند، چراکه به زعم آنها، این امر از توان کاخ سفید در تعامل با ایران بر سر سایر مسائل مورد اختلاف –بالأخص فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران- می‌کاهد.
با این حال به نظر می‌رسد دولت بایدن قصد دارد با حداقل هزینه و اصطکاک با متحدان کنطقه‌ای و منتقدان داخلی، برجام را احیا کند تا هم با خیال آسوده‌تر و منابع متمرکز‌تر، سیاست‌خارجی را رهسپار مأموریت حیاتی‌تر ایالات متحده در شرق آسیا کند. با این حال تقابل دولت بایدن و نمایندگان کنگره درباره بازگشت به توافق هسته‌ای که مستلزم رفع برخی تحریم‌هاست، تا حدودی ناگزیر به نظر می‌رسد. با فرض اینکه دولت بایدن و ایران به تفاهمی درباره بازگشت به برجام ( شامل اقدامات معکوس هسته‌ای ایران، تحریم‌هایی که باید رفع شوند، و ترتیب و توالی اقدامات) برسند، ۳ پرسش در این زمینه قابل طرح و بررسی است.
نخست، مخالفان برجام در کنگره از چه راه‌هایی می‌توانند مانع رفع مؤثر تحریم‌های مورد توافق شوند یا بطور کلی در این فرآیند اخلال قانونی ایجاد کنند؟
کنگره آمریکا میتواند قوانین مختلفی تصویب کند که جلوگیری از رفع مؤثر تحریمها علیه ایران باشد.کنگره در دوران اوباما و حتی بعد از امضای برجام نیز به اقدامات مخربانه ای دست زد. چنین قوانینی دست رئیس جمهور را در لغو تحریمها میبندند و در بهترین شرایط رئیس جمهور میتواند برخی از تحریمها را تعلیق کند و نه بطور کامل لغو کند. چنین قوانینی در چهار چوب مسائلی مانند مبارزه به تروریسم, همکاری با همپیمانان, ایجاد صلح در منطقه, و حفاظت منافع آمریکا به راحتی می‌توانند تصویب بشوند. چنین قوانینی حتی نبایند فقط در مورد ایران باشند یا اسم ایران در آنها گنجانده شود. به طور مثال, کمیته سیاست خارجی سنای آمریکا هفته گذشته لایحه ای را تصویب کرد که در صورت تصویب آن در کل سنا رئیس جمهور امریکا را مجبور میکند که حد اکثر پنج روز از آغاز مذاکرات با کشوری خارجی اطلاعات دقیق این مذاکرات را به سنا گزارش دهد تا سنا بتواند اقدامات لازم را برای جلوگیری از مفاد این مذاکرات انجام دهد. متأسفانه در ایران آنطور که باید نقش کنگره بخصوص نقش سنا را جدی نگرفته اند.
باب منندز رئیس و جیم ریش عضو کمیته روابط خارجه سنا کمی پیش از اینکه لایحه رقابت استراتژیک با چین به تایید کمیته برسد، اصلاحیه ای را وارد کردند که شرایط گزارش دهی موافقت نامه های بین المللی را بسیار گسترش می دهد. به گفته برخی ناظران این اصلاحیه با آن که ذیل لایحه رقابت استراتژیک با چین تعریف شده، ولی در واقع مذاکرات وین و به بن بست کشاندن آن را هدف گرفته است.
پرسش دوم اینکه دولت بایدن چه ابتکارعمل‌هایی برای تعامل با مخالفان در واشنگتن و عبور از موانع احتمالی قانون‌گذاران جمهوری خواه دارد؟
دولت بایدن با موانع زیادی در مقابله با قانون‌گذاران جمهوری خواه مواجه است ولی مخالفت با ایران به قانون‌گذاران حزب جمهوری‌خواه محدود نمی‌شود. اکثر سناتورهای دموکرات هم مواضعی شبیه به همکاران جمهوری‌خواه در مورد مسائل مربوط به ایران دارند. چاک شومر رئیس کنونی اکثریت سنای آمریکا که یک دموکرات است و با بایدن همکاری‌های نزدیکی دارد سال‌ها است که یکی از مخالفان ایران در سنا بوده است. رئیس کمیته روابط خارجی سنا یعنی رابرت منندز نه تنها یکی از مخالفان سرسخت برجام است بلکه دشمنی دیرینه با ایران دارد. این اشتباه محض است که تصور کنیم مخالفت در کنگره آمریکا در تعامل با ایران به قانون‌گذاران جمهوری‌خواه محدود می‌شود.
به همین دلایل است که موانع سر راه بایدن در کنگره بسیار زیاد هستند و سنای آمریکا از اجرای کامل هرگونه توافقی جامع بین ایران و دولت بایدن به راحتی میتواند جلوگیری کند. وقتی به ایران مربوط می‌شود، به استثنای معدودی، قانون‌گذاران جمهوری‌خواه و دموکرات با هم یک صدا هستند و ما نباید رابطه ایران و آمریکا را در چار چوب اختلافات و رقابت بین این دو حزب حاکم تحلیل کنیم.
سومین مسئله به سال ۲۰۱۵ برمی‌گردد که آن زمان نیز چنین فضایی را شاهد بودیم و طرفین تجربه مشابهی در اواخر دوره اوباما داشته‌اند. نظر به اینکه بایدن، اوباما نیست و کنگره ۲۰۱۵ نیز تفاوت‌هایی با کنگره ۲۰۲۱ دارد، چه نسبتی میان این دو فضا می‌توان قائل شد؟
باید گفت، آنچه اوباما توانست انجام دهد این بود که برخی از تحریم‌های علیه ایران را تعلیق کند ولی در آن شرایط کنگره به تصویب قوانین جدید بر ضد ایران ادامه داد و در عمل تعامل دولت اوباما با ایران را مشکل کرد. در زمان اوباما فضای ضد ایران در کنگره قوی بود و در سال ۲۰۲۱ نیز این فضا تغییر چندانی نکرده است.
منبع: روزنامه سازندگی
